Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۹۱۷
ویرایش
محمدعلی جناح: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویکی سازی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
|مذهب = [[شیعه]] | |مذهب = [[شیعه]] | ||
|پیشه = | |پیشه = | ||
|مناصب = رهبر جنبش استقلال [[پاکستان]] • فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان [[پاکستان]] • عضو کنگره ملی [[هند]] • رهبری مسلم لیگ | |مناصب = رهبر جنبش استقلال [[پاکستان]] • فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان [[پاکستان]] • عضو کنگره ملی [[هند]] • رهبری حزب مسلم لیگ | ||
|پس از = | |پس از = | ||
|پیش از = | |پیش از = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
|امضا = <!-- [[file:sign.jpg|70px]] --> | |امضا = <!-- [[file:sign.jpg|70px]] --> | ||
}} | }} | ||
'''محمدعلی جناح''' | '''محمدعلی جناح''' معروف به '''قائد اعظم''' ([[سال ۱۸۷۶ میلادی|۱۸۷۶]]-[[سال ۱۹۴۸ میلادی|۱۹۴۸م]]) رهبر جنبش استقلال و بنیان‌‍‌گذار [[پاکستان]] بود. | ||
جناح از سال ۱۹۰۶م | جناح از سال ۱۹۰۶م وارد عرصه سیاست [[هند]] شد و به عضویت گنکره ملی، شورای قانون‌گذاری و حزب [[مسلم لیگ]] این کشور درآمد. او برای وحدت مسلمانان و هندوها تلاش می‌کرد؛ اما درگیری [[مسلمانان]] و هندوها او را مجاب کرد تا براساس نظریه دو ملت [[اقبال لاهوری]]، طرح کشور مستقل پاکستان را به تصویب برساند. پس از تشکیل کشور مستقل پاکستان، جناح، ریاست آن را بر عهده گرفت. | ||
برخی از نویسندگان [[شیعه]] او را در شمار شخصیت‌های سیاسی [[خوجه|خوجه اثناعشری]] ذکر کرده‌اند. | برخی از نویسندگان [[شیعه]] او را در شمار شخصیت‌های سیاسی [[خوجه|خوجه اثناعشری]] ذکر کرده‌اند. بیشتر پژوهشگران و نویسندگان [[پاکستان|پاکستانی]] از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند؛ اما نویسندگان هندی، جناح را ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد. | ||
== تولد و درگذشت== | == تولد و درگذشت== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانون‌گذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت.<ref> رجوع کنید به کامران‌‌مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۰ـ ۲۸؛برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۶۶ـ۱۶۷، ۲۰۳ـ۲۰۴؛ عایشه جلال، ص۱۰ـ۱۱.</ref> | جناح در ۱۹۱۹م در اعتراض به تصویب لایحه رولات در شورای قانون‌گذاری، دایر بر محاکمه شورشیان بدون دادرسی، از این شورا استعفا کرد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰م، شاخص سیاست هند، خشونت و تندروی میان هندوها و مسلمانان بود. اما جناح می‌کوشید با پرهیز از آمیختگی مسائل سیاسی با مذهب، بین هندوها و مسلمانان تفاهم ایجاد کند. در ۱۹۲۰م جناح با انتقاد از تصویب قطعنامه گاندی، به نام «عدم همکاری» با دولت، جلسه عمومی کنگره را، که رهبری آن به دست هندوهای تندرو افتاده بود، ترک کرد و از حزب کنگره کناره گرفت.<ref> رجوع کنید به کامران‌‌مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۰ـ ۲۸؛برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۶۶ـ۱۶۷، ۲۰۳ـ۲۰۴؛ عایشه جلال، ص۱۰ـ۱۱.</ref> | ||
او در ۱۹۳۱م چند سال به لندن رفت.<ref>برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۹۸</ref> جناح از ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴م در لندن به وکالت اشتغال داشت. در این مدت، سفرهای کوتاهی نیز به هند کرد. در ۱۹۳۵م او به اصرار و تشویق [[اقبال لاهوری]] و لیاقت علی‌خان، به هند بازگشت و رهبری مسلم‌لیگ را، که دچار ضعف و اختلافات درونی شده بود، بر عهده گرفت. با وجود تلاش برای بازسازی و ساماندهی مسلم‌لیگ، این حزب نتوانست در انتخابات مجلس قانون‌گذاری در سال ۱۹۳۷م، اکثریت کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد و عملاً کنگره قدرت را به دست گرفت و هیچ یک از اعضای مسلم‌لیگ را به هیئت دولت راه نداد.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۹؛ عایشه جلال، ص۱۵ـ۴۰؛ کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۹.</ref> | او در ۱۹۳۱م چند سال به لندن رفت.<ref>برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۹۸</ref> جناح از سال ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴م در لندن به وکالت اشتغال داشت. در این مدت، سفرهای کوتاهی نیز به هند کرد. در ۱۹۳۵م او به اصرار و تشویق [[اقبال لاهوری]] و لیاقت علی‌خان، به هند بازگشت و رهبری حزب مسلم‌لیگ را، که دچار ضعف و اختلافات درونی شده بود، بر عهده گرفت. با وجود تلاش برای بازسازی و ساماندهی مسلم‌لیگ، این حزب نتوانست در انتخابات مجلس قانون‌گذاری در سال ۱۹۳۷م، اکثریت کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد و عملاً کنگره قدرت را به دست گرفت و هیچ یک از اعضای مسلم‌لیگ را به هیئت دولت راه نداد.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۹؛ عایشه جلال، ص۱۵ـ۴۰؛ کامران مقدّم، جناح حماسه‌یی در تاریخ، ۱۳۶۰ش، ص۲۹.</ref> | ||
خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند<ref> رجوع کنید به برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۵۸، ۲۲۲ـ ۲۳۵.</ref> اقبال ۲۱ ژوئن ۱۹۳۷ در نامه‌ای، جناح را تنها مصداق رهبری مسلمانان شبه‌قاره خواند. نظریه دو ملت در قالب «قطعنامه پاکستان» ۲۳ مارس ۱۹۴۰م در نشست مسلم‌لیگ به تصویب رسید. از آن پس درخواست قطعنامه برای تشکیل کشور مستقل پاکستان هدف اصلی و علنی وی شد و او تلاش خود را صرف تحقق آن کرد.<ref>اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص چهل‌وشش؛ برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۸۵؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰.</ref> | خشونت و درگیری بین هندوها و مسلمانان در سال‌های ۱۹۳۷ـ۱۹۳۹م شدت یافت. هم‌زمان تجربه ناخوشایند مسلمانان از حکومت هندوها در ایالت‌هایی که کنگره ملی هند قدرت را در دست داشت، جناح را به پذیرش «نظریه دو ملت» اقبال لاهوری مجاب کرد و به این نتیجه رساند که اگر مسلمانان بخواهند بر پایه دین و فرهنگ خود آزادانه زندگی کنند، ناگزیرند کشوری مستقل داشته باشند<ref> رجوع کنید به برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۵۸، ۲۲۲ـ ۲۳۵.</ref> اقبال ۲۱ ژوئن ۱۹۳۷ در نامه‌ای، جناح را تنها مصداق رهبری مسلمانان شبه‌قاره خواند. نظریه دو ملت در قالب «قطعنامه پاکستان» ۲۳ مارس ۱۹۴۰م در نشست مسلم‌لیگ به تصویب رسید. از آن پس درخواست قطعنامه برای تشکیل کشور مستقل پاکستان هدف اصلی و علنی وی شد و او تلاش خود را صرف تحقق آن کرد.<ref>اقبال لاهوری، مقدمه سروش، ص چهل‌وشش؛ برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۱۸۵؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰.</ref> | ||
=== استقلال پاکستان === | === استقلال پاکستان === | ||
جناح به برنامه خود برای بازسازی تشکیلات و گسترش پایگاه مردمی حزب مسلم‌لیگ در میان مسلمانان شبه قاره ادامه داد و حزب را به جایگاهی رساند که در انتخابات دسامبر ۱۹۴۵ ـ ژانویه ۱۹۴۶ تقریباً همه کرسی‌های مسلمانان را به دست آورد.<ref> رجوع کنید به گریوال، محمدعلی جناح، قائد اعظم، ص۱۸ـ۱۹؛ عایشه جلال، ص۳۵ـ۱۷۳.</ref> او فعالانه در مذاکرات استقلال شرکت کرد و در ۱۴ـ۱۵ اوت ۱۹۴۷، تأسیس دولت [[پاکستان]] اعلام شد و جناح فرمانداری کل و ریاست مجمع مؤسسان [[پاکستان]] را برعهده گرفت. زمانِ کوتاه ریاست و اقتدار وی در دولت پاکستان ۱۵ اوت ۱۹۴۷ ـ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۸م صرف نظارت بر استقرار نهادهای حکومتی شد.<ref>برک و قریشی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۸۵م، ص۲۳ـ۲۶؛ احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۰ـ ۱۱؛ گریوال، محمدعلی جناح، قائد اعظم، ص۲۲ـ۲۳؛ لودی، قاعد اعظم محمدعلی جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۵ـ۱۶.</ref> | |||
== جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | == جناح و جماعت خوجه اثناعشری== | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
== اظهارنظرهای گوناگون== | == اظهارنظرهای گوناگون== | ||
بیشتر پژوهشگران و نویسندگان [[پاکستان|پاکستانی]] از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹ـ۳۲.</ref> | بیشتر پژوهشگران و نویسندگان [[پاکستان|پاکستانی]] از جناح تصویری از یک اسطوره خلل‌ناپذیر و قهرمان ملی ارائه می‌دهند، اما روشنفکران و نویسندگان هندی، جناح را ابزار سیاست استعماری انگلیسی می‌دانند که به پشتیبانی استعمار، هندوستان یکپارچه را دو پاره کرد.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹ـ۳۲.</ref> | ||
هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹۳ـ۲۰۲.</ref> | هم‌چنین عده‌ای با استناد به شواهدی از سال‌های نخست زندگی او، به‌ویژه در غرب، جناح را سکولار و غرب‌گرا معرفی کرده و برخی با تکیه بر سخنرانی‌ها و رفتار وی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، او را مسلمانی معتقد به شریعت و فراتر از آن، مدافع آمیختگی دین با سیاست و حتی اصولگرا خوانده‌اند. دسته‌ای از متشرعان نیز، با تکیه بر پاره‌ای مستنداتِ نه چندان قوی از زندگی او در غرب، به سبب سستی در عمل به شریعت اسلام و داشتن اندیشه سیاسی التقاطی (آمیختن اسلام با دموکراسی و تأکید بر حقوق اقلیت‌های غیرمسلمان)، به راه افراط رفته و او را کافر قلمداد کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به احمد، جناح، ۱۹۹۷م، ص۱۹۳ـ۲۰۲.</ref> | ||