دسته عزاداری (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

'''دسته عزاداری''' جمعی از عزاداران است که به صورت گروهی در کوچه‌ها و خیابان‌ها به سوگواری برای ائمه به‌خصوص [[امام حسین(ع)]] می‌پردازند. دسته‌های عزاداری همراه با [[نوحه‌خوانی]]، [[زنجیرزنی]] و [[سینه‌زنی]] برگزار می‌شود. برپایی دسته‌ها در کشورهای مختلف شیعه‌نشین از جمله [[ایران]]، [[عراق]]، [[لبنان]]، [[نیجریه]] و... دیده می‌شود که برخی از غیرشیعیان نیز در این آیین شرکت می‌کنند. دسته‌های عزاداری در نقاط مختلف، سنت‌ها و آیین‌های مختلفی دارد.

دسته‌های عزاداری به گروه‌هایی از مردم می‌گویند که با تشریفات خاصی در خیابان‌ها و کوچه‌ها برای اقامه عزاداری [[امام حسین(ع)]] و [[ائمه]] دیگر حرکت می‌کنند و با هم اشعاری می‌خوانند.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ ق، ص۱۷۴</ref>  

گزارشی از عزاداری گروهی در کوچه‌ها و خیابان‌ها در سه قرن نخست اسلام یافت نشد. علت آن می‌تواند این باشد که [[شیعیان]] در این دوران به جهت ترس از حاکمان در موضع [[تقیه]] قرار داشتند و نمی‌توانستند آزادانه به بیان عقاید خویش بپردازند. به نظر می‌رسد شروع عزاداری گروهی به صورت راهپیمایی در کوچه‌ها، در زمان [[آل بویه]] است. در [[روز عاشورا|دهم محرم]] سال [[سال ۳۵۲ هجری قمری|۳۵۲]] قمری و در زمان حکومت [[معزالدوله]] دیلمی، شیعیان شهر [[بغداد]] دکان‌ها و اماکن کسب را تعطیل کردند و لباس‌های سیاه مخصوص عزا پوشیدند. سپس در داخل شهر گشتند و بر سر و روی و سینه خود زدند و عزاداری امام حسین(ع) کردند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۹۸۸م، ج۱۱، ص۲۷۰؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۸، ص۵۴۹</ref> پس از آن، برگزاری گروهی عزاداری در کوچه‌ها و خیابان‌ها در زمان آل بویه رواج یافت و البته در همین عصر این عزاداری و همچنین آشکارشدن برخی شعائر شیعی دیگر، موجب درگیری بین شیعیان و برخی [[اهل سنت]] (به خصوص [[حنابله]]) شد.<ref>برای بررسی بیشتر ر.ک به: بارانی، «هم‌گرایی و واگرایی در اندیشه سیاسی امامیه و حنابله در بغداد دوره آل بویه»، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۰ - ۲۲۵</ref>  

پس از رسمی‌شدن [[تشیع]] در [[ایران]] توسط [[صفویان]]، برگزاری مراسم عزاداری به صورت دسته‌های عزا نیز رواج یافت. به طور مثال یکی از سفرنامه‌نویسان ایتالیایی که در محرم سال [[سال ۱۰۲۶ هجری قمری|۱۰۲۶]] قمری به شهر [[اصفهان]] وارد شد، در توصیف دسته‌های عزاداری این زمان می‌نویسد:«... از تمام اطراف و محلات اصفهان دسته‌های بزرگی به راه افتادند. بر روی اسبان آنان سلاح‌های مختلف و عمامه‌های متعدد قرار دارد و به علاوه چندین شتر نیز همراه دسته‌ها هستند که بر روی آنها جعبه‌هایی حمل می‌شود که درون هریک سه چهار بچه به علامت بچه‌های اسیر [[امام حسین علیه‌السلام|حسین شهید(ع)]] قرار دارند.»<ref>دلاواله، سفرنامه پیتر دلاواله، ترجمه شجاع الدین شفا، ص۱۲۳</ref>  

در عصر [[قاجار]] نیز دسته‌های عزاداری همانند دیگر مراسم عزاداری از رونق بسیار برخوردار بود. به خصوص در عصر حکومت [[ناصرالدین شاه قاجار]]، دسته‌های روز با نقاره، علم، بیرق، کتل و دسته‌های شب با طبق‌های چراغ زنبوری، حجله و مشعل به راه می‌افتادند و با خواندن نوحه به سینه‌زنی می‌پرداختند.<ref>ر.ک به: حقیقی، «جستاری در تعزیه و تعزیه نویسی در ایران»، ۱۳۸۶ش، ص۷</ref>  

در سراسر ایران و همزمان با ایام محرم دسته‌های عزاداری در کوچه‌ها، خیابان‌ها و همچنین بازارهای شهرها و روستاهای ایران برگزار می‌شود. [[نوحه خوانی]]، [[سینه زنی]]، [[زنجیرزنی]]، گرداندن پرچم، اطعام و نذری دادن از جمله شاخصه‌های دسته‌های عزاداری در سراسر ایران است. در کنار آن و در برخی مناطق مراسم خاصی نیز مانند [[سنج و دمام]]، [[طوق بندان]] (علم بندان)، [[علم گردانی]]، [[نخل بندی]]، [[نخل گردانی]]، [[مشعل گردانی]]، [[سنگ زنی]]، راه اندازی کاروان‌های سبزپوش و سرخ‌پوش، حرکت شتران با کجاوه به عنوان نمادی از کاروان کربلا و [[اسیران کربلا|اسرا]]، [[کرنا زنی]]، [[بهرشهید]] و [[آیین پرسه]] در دسته‌ها برپا می‌شود.<ref>[http://www.haz.ir/?page_id=837 نگاهی به آیین‌های عزاداری ماه محرم در ایران]</ref>  

در ایران راه‌اندازی دسته‌ها مختص شیعیان نیست و [[اهل سنت]]، به خصوص ساکنان سنی‌مذهب استان سیستان و بلوچستان، برای خود دسته‌های عزاداری دارند و اقامه عزا برای امام حسین(ع) می‌کنند. در برخی استان‌های ایران مانند [[استان تهران|تهران]] و [[استان آذربایجان غربی|آذربایجان غربی]]، اقلیت‌های دینی ازجمله [[مسیحیان]] نیز در کنار دسته‌ها حضور می‌یابند.<ref>[http://www.haz.ir/?page_id=837 نگاهی به آیین‌های عزاداری ماه محرم در ایران]</ref>  

در کشورهای مختلف که شیعیان حضور دارند، حرکت دسته‌های عزا در کوچه‌ها و خیابان‌ها ازجمله مهم‌ترین مراسم مذهبی به شمار می‌رود. در کشور [[عراق]] هر شب بعد از [[مرثیه خوانی]]، مردم عزادار کنار هم می‌ایستند و به صورت دسته‌های منظم و آهنگین، سوگواری می‌کنند. آنان در شب [[تاسوعا]]، مشعل‌هایی با شاخه‌هایی از درخت نخل، می‌سازند و تا صبح [[عاشورا]] آن را می‌گردانند و شب تا صبح به سوگواری می‌پردازند. هنگام ظهر، مردم عزادار هروله کنان به سمت [[کربلا]] می‌روند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]</ref> در [[لبنان]] مردم مناطق شیعه نشینی چون [[ضاحیه]] و [[بقاع]] در طول [[دهه اول محرم]]،، لباس مشکی به تن دارند و در راهپیمایی عصر روز تاسوعا و نمایش آئینی روز عاشورا، شرکت می‌کنند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]</ref> در شهرهای [[سمرقند]]، [[بخارا]] و [[تاشکند]] که در آسیای مرکزی است، حرکت دسته‌های عزاداری، برافراشتن پرچم سیاه و برپایی مراسمی که به آن «ماتم امام» می‌گویند، از جمله آداب و رسوم شیعیان در این ماه است.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]</ref> مردم [[اندونزی]] دسته‌ها و گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند و در خیابان‌ها و معابر عمومی به عزاداری می‌پردازند. در این ایام، مردان مسلمان، لباس سیاه می‌پوشند، زنان از آرایش پرهیز می‌کنند، مراسم ازدواج برگزار نمی‌شود و مردم لباس نو نمی‌خرند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]</ref> در دیگر کشورهای آسیایی مانند [[پاکستان]]، [[هند]]، [[مالزی]]، [[تایلند]] و [[میانمار]] نیز دسته‌های عزاداری در ایام محرم برپا می‌شود.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]</ref>