کاربر ناشناس
فقه الرضا (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>M.bahrami (صفحه‌ای تازه حاوی «'''فقه‌الرضا''' کتابی است که به امام رضا(ع) نسبت داده شده است و در صورت صحت آن...» ایجاد کرد) |
imported>M.bahrami بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | فقه الرضا'''فقه الرضا''' کتابی است که به [[امام رضا(ع)]] نسبت داده شده است و در صورت صحت آن مستند بسیاری از [[فتوا|فتاوای]] فقهای قرن‌های اولیه روشن می‌شود. درباره صحت این انتساب نظرات مختلفی وجود دارد. بسیاری از فقها این انتساب را به دلیل عدم اشاره فقهای اولیه به آن مخصوصا [[شیخ صدوق]] که همه آثار مربوط به امام رضا(ع) را در کتاب [[عیون اخبار الرضا]] جمع‌آوری کرده است، وجود عبارات متعارض و وجود مباحثی مخالف [[مذهب شیعه]] صحیح ندانسته‌اند. [[محمد تقی مجلسی]] اولین بار در تاریخ شیعه نامی از این کتاب برده است. عدم ذکر سلسله سند روایاتی که در این کتاب از امام رضا(ع) نقل شده است مهمترین دلیل عدم توجه بسیاری از فقها به روایات این کتاب می‌باشد. | ||
== | ==فقه الرضا؛ کتابی حدیثی یا فتوایی== | ||
فقه الرضا کتابی منتسب به [[امام رضا علیه السلام|امام رضا(ع)]] است<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۰؛ مهدی مهریزی، علی صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۵۷.</ref> که در میان علمای قرن‌های اولیه معروف نبوده است.<ref>قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰۴.</ref> و تا زمان [[محمدتقی مجلسی|علامه مجلسی]] قرن یازدهم هیچ نشانی از این کتاب در تاریخ فقه شیعه وجود ندارد و هیچ یک از فقهای اولیه در کتاب‌های خود به آن اشاره نکردند. روایات این کتاب به صورت مرسل نقل شده است یعنی سلسله سند آن تا امام کامل نیست لذا بسیاری از فقها در استنباط احکام شرعی به آن استناد نکرده‌اند. <ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۱- ۴۲؛ مهدی مهریزی، علی صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۶۵.</ref> این کتاب در ۱۱۹ باب تنظیم شده است و از باب «مواقیت الصلاه» آغاز و به باب « القضاء و المشیة و الإراده» ختم شده‌است. در این کتاب مجموعه [[حدیث|روایاتی]] در قالب [[فتوا|فتاوا]] جمع آوری شده است.<ref> نگاه کنید به: منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق.</ref> این کتاب از جمله کتاب‌هایی است که به دلیل این انتساب در مراجع و مصادر مختلفی از آن بحث شده است و نظرات مختلفی پیرامون آن ارائه شده است.<ref> منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۰؛ مهدی مهریزی، علی صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۵۷.</ref> برخی معتقدند که این کتاب یک کتاب حدیثی است و برخی دیگر این کتاب را به عنوان یک کتاب فقهی-فتوایی معرفی‌کرده‌اند.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۱.</ref> | |||
==۹ قرن فاصله میان تألیف و انتشار == | ==۹ قرن فاصله میان تألیف و انتشار == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
# اگر سندهای این کتاب قابل اعتماد باشد، روایات وارد شده در این کتاب می‌تواند بسیاری از مسائل فقهی را حل کند. به عبارت دیگر مستند بسیاری از فتاوای فقهای گذشته برای ما حل می‌شود.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۹-۱۹.</ref> | # اگر سندهای این کتاب قابل اعتماد باشد، روایات وارد شده در این کتاب می‌تواند بسیاری از مسائل فقهی را حل کند. به عبارت دیگر مستند بسیاری از فتاوای فقهای گذشته برای ما حل می‌شود.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۹-۱۹.</ref> | ||
== نویسنده | == نویسنده فقه الرضا کیست؟== | ||
دربارهٔ مؤلف این کتاب آرا و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد: <ref>مهدی مهریزی، علی صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۶۰- ۴۶۱؛ منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۰. </ref> | دربارهٔ مؤلف این کتاب آرا و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد: <ref>مهدی مهریزی، علی صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۶۰- ۴۶۱؛ منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۱۰. </ref> | ||
#مؤلف آن [[امام رضا علیه السلام|امام رضا(ع)]] است. | #مؤلف آن [[امام رضا علیه السلام|امام رضا(ع)]] است. | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
[[محمدتقی مجلسی|محمد تقی مجلسی]] و [[محمدباقر مجلسی|پسرش]]، [[محمود فاضل کاشانی]]، [[سید علی طباطبایی|سیّد علی طباطبایی]] معروف به صاحب [[ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل (کتاب)|ریاض]]، [[سید محمد طباطبایی مجاهد|محمد بن علی طباطبایی]] صاحب [[مفاتیح الاصول (کتاب)|مفاتیح الاصول]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]]، [[ملأ احمد نراقی]] و [[شیخ مفید]] از جمله علما و فقهایی هستند که بر این کتاب اعتماد کردند و از روایات آن با وجود اینکه برخی از سلسله سندهای آنها حذف شده‌اند و به عبارتی [[مرسل]] هستند، در استنباط [[احکام شرعی]] استفاده کرده‌اند.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۸-۲۲؛ قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰۵.</ref> اما بسیاری از فقها مخصوصا متاخرین به دلیل مرسل بودند روایت‌های این کتاب به آن توجه نکرده‌اند و در استنباط احکام شرعی از آن استفاده نکرده‌اند. | [[محمدتقی مجلسی|محمد تقی مجلسی]] و [[محمدباقر مجلسی|پسرش]]، [[محمود فاضل کاشانی]]، [[سید علی طباطبایی|سیّد علی طباطبایی]] معروف به صاحب [[ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل (کتاب)|ریاض]]، [[سید محمد طباطبایی مجاهد|محمد بن علی طباطبایی]] صاحب [[مفاتیح الاصول (کتاب)|مفاتیح الاصول]]، [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]]، [[ملأ احمد نراقی]] و [[شیخ مفید]] از جمله علما و فقهایی هستند که بر این کتاب اعتماد کردند و از روایات آن با وجود اینکه برخی از سلسله سندهای آنها حذف شده‌اند و به عبارتی [[مرسل]] هستند، در استنباط [[احکام شرعی]] استفاده کرده‌اند.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۸-۲۲؛ قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰۵.</ref> اما بسیاری از فقها مخصوصا متاخرین به دلیل مرسل بودند روایت‌های این کتاب به آن توجه نکرده‌اند و در استنباط احکام شرعی از آن استفاده نکرده‌اند. | ||
===دلایل صحیح بودن | ===دلایل صحیح بودن انتساب به امام=== | ||
# قاضی امیر حسین [[حدیث|محدث]] و عالم بوده است پس شهادت و علم او در این خصوص مورد قبول است. اما برخی در این نظر مناقشه کرده‌اند و معتقدند که علم قاضی امیر حسین برای دیگر [[مجتهد|فقها]] حجیت ندارد، چرا که مساله مهم نحوه علم قاضی امیرحسین است که از آن هیچ اطلاعی در دست نداریم.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۳۰-۳۱؛ خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۱۹-۲۰؛ مهریزی، صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۶۸.</ref> | # قاضی امیر حسین [[حدیث|محدث]] و عالم بوده است پس شهادت و علم او در این خصوص مورد قبول است. اما برخی در این نظر مناقشه کرده‌اند و معتقدند که علم قاضی امیر حسین برای دیگر [[مجتهد|فقها]] حجیت ندارد، چرا که مساله مهم نحوه علم قاضی امیرحسین است که از آن هیچ اطلاعی در دست نداریم.<ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۳۰-۳۱؛ خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۱۹-۲۰؛ مهریزی، صدرائی خوئی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۴۶۸.</ref> | ||
# عباراتی همچون: «یقول عبدالله علی بن موسی الرضا»، «نحن معاشر اهل البیت»، «امرنی ابی(اشاره به [[امام کاظم(ع)]])» و «جدنا [[امیر المومنین|امیر المؤمنين(ع)]]» در این کتاب وجود دارد که موجب اطمینان صدور این کتاب از امام(ع) می‌شود. <ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۹-۳۰؛ خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|مرحوم خویی]] در کتاب [[مصباح الفقاهه (کتاب)|مصباح الفقاهة]] در جواب این دلیل گفته است از آنجا که مؤلف این کتاب برای ما مجهول است، برای اینکه این نسبت‌ها یا عبارات دورغ نباشد هیچ دلیل قانع کننده‌ای وجود ندارد. علاوه بر این ممکن است یکی از رجال علوی، رجال [[سادات]] و کسی که از فرزندان [[ائمه(ع)|ائمه]] این کتاب را نوشته باشد. در این صورت جملاتی همچون «نحن معاشر اهل البیت»، «جدنا»، «عن ابی» از شخصی که مثلاً نوه [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم(ع)]] است صحیح می‌باشد.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> | # عباراتی همچون: «یقول عبدالله علی بن موسی الرضا»، «نحن معاشر اهل البیت»، «امرنی ابی(اشاره به [[امام کاظم(ع)]])» و «جدنا [[امیر المومنین|امیر المؤمنين(ع)]]» در این کتاب وجود دارد که موجب اطمینان صدور این کتاب از امام(ع) می‌شود. <ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۹-۳۰؛ خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|مرحوم خویی]] در کتاب [[مصباح الفقاهه (کتاب)|مصباح الفقاهة]] در جواب این دلیل گفته است از آنجا که مؤلف این کتاب برای ما مجهول است، برای اینکه این نسبت‌ها یا عبارات دورغ نباشد هیچ دلیل قانع کننده‌ای وجود ندارد. علاوه بر این ممکن است یکی از رجال علوی، رجال [[سادات]] و کسی که از فرزندان [[ائمه(ع)|ائمه]] این کتاب را نوشته باشد. در این صورت جملاتی همچون «نحن معاشر اهل البیت»، «جدنا»، «عن ابی» از شخصی که مثلاً نوه [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم(ع)]] است صحیح می‌باشد.<ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> | ||
===دلایل صحیح نبودن | ===دلایل صحیح نبودن انتساب به امام=== | ||
بیشتر [[مجتهد|فقها]] با انتساب این کتاب به [[امام رضا علیه السلام|امام رضا(ع)]] مخالف کرده و آن را مجهول المولف می‌دانند و روایات این کتاب را به دلیل عدم ذکر سلسله سند آن غیر معتبر دانسته‌اند. <ref> منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۴۴-۴۵؛ </ref> مهمترین دلایل مطرح شده برای صحیح نبودن نسبت دادن این کتاب به امام رضا(ع) عبارتند از: | بیشتر [[مجتهد|فقها]] با انتساب این کتاب به [[امام رضا علیه السلام|امام رضا(ع)]] مخالف کرده و آن را مجهول المولف می‌دانند و روایات این کتاب را به دلیل عدم ذکر سلسله سند آن غیر معتبر دانسته‌اند. <ref> منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۴۴-۴۵؛ </ref> مهمترین دلایل مطرح شده برای صحیح نبودن نسبت دادن این کتاب به امام رضا(ع) عبارتند از: | ||
# ناشناخته بودن این کتاب در چندین قرن و همچنین عدم اشاره هیچ یکی از علما و فقهای قرن‌های اولیه به این کتاب نشان از صحیح نبودن انتساب این کتاب به امام رضا(ع) است <ref> منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۳-۲۴؛ قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref> برخی در پاسخ گفته‌اند که ممکن است امام رضا(ع) و اصحاب او به دلیل [[تقیه]] این کتاب را مخفی کرده‌اند که دیگران در پاسخ عنوان کرده‌اند که این تقیه قابل قبول نیست چرا که امام(ع) در زمان [[مأمون عباسی|مأمون]] آزادی برای نشر افکار خود داشته است <ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۵.</ref> و همچنین مطالبی خلاف تقیه مانند انکار [[ازدواج موقت|متعه]] در این کتاب وجود دارد. <ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> | # ناشناخته بودن این کتاب در چندین قرن و همچنین عدم اشاره هیچ یکی از علما و فقهای قرن‌های اولیه به این کتاب نشان از صحیح نبودن انتساب این کتاب به امام رضا(ع) است <ref> منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۳-۲۴؛ قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref> برخی در پاسخ گفته‌اند که ممکن است امام رضا(ع) و اصحاب او به دلیل [[تقیه]] این کتاب را مخفی کرده‌اند که دیگران در پاسخ عنوان کرده‌اند که این تقیه قابل قبول نیست چرا که امام(ع) در زمان [[مأمون عباسی|مأمون]] آزادی برای نشر افکار خود داشته است <ref>منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۵.</ref> و همچنین مطالبی خلاف تقیه مانند انکار [[ازدواج موقت|متعه]] در این کتاب وجود دارد. <ref>خویی، مصباح الفقاهه، ۱۴۳۰ق، ص۲۰-۲۱.</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
*مهریزی، مهدی، صدرائی خوئی، علی، میراث حدیث شیعه، قم، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۰ش. | *مهریزی، مهدی، صدرائی خوئی، علی، میراث حدیث شیعه، قم، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۰ش. | ||
*نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۵ش. | *نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۵ش. | ||
{{پایان}} | |||
{{امام رضا}} | |||
{{ | |||