قصی بن کلاب: تفاوت میان نسخه‌ها

گفته‌اند قصی همزمان با دوران سلطنت [[بهرام گور]]، پادشاه [[ساسانی]] (۴۳۸ یا ۴۳۹ میلادی) می‌زیسته است.<ref>رجوع کنید به ابوهلال عسکری، ص ۲۵؛ مقدسی، ج ۴، ص ۱۲۶</ref> بیشتر مورخان نام اصلی قصی را زید<ref>رجوع کنید به ابن سعد، ج ۱، ص ۶۷؛ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۳۷؛ طبری، ج ۲، ص ۲۵۴</ref> نوشته‌اند.

 

درباره علت «قُصَی» نامیده شدن او گفته‌اند که مادرش فاطمه، پس از وفات کلاب، با ربیعة بن حرام (از طایفۀ بنوعُذْره) – که برای انجام دادن اعمال [[حج]] به [[مکه]] آمده بود – ازدواج کرد و ربیعه، فاطمه و قصی شیرخوار را همراه خود به سرزمین قوم خویش در منطقۀ [[شام]] برد. قصی تا هنگام [[بلوغ]] یا نزدیک به آن در آنجا ماند، سپس با کاروانی از حاجیان قضاعه، در یکی از [[ماه‌های حرام]]، به مکه بازگشت.<ref>ابن هشام، ج ۱، ص ۱۲۴؛ ابن سعد، ج ۱، ص ۶۷؛ ازرقی، ۱۴۰۳، ج ۱، ص ۱۰۴ـ ۱۰۵</ref> چون زید در این مدت از وطنش مکه و قوم خویش دور شده بود، او را قصی خواندند، یعنی کسی که از شهر و وطن خویش دور است.<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۱، ص ۵۵؛ یعقوبی، همانجا؛ سهیلی، ج ۲، ص ۳۳ـ ۳۴</ref>

در وجه تسمیه [[قریش]] احتمالات مختلفی ذکر کرده‌اند. ابن جوزی شش احتمال در این باره آورده است.<ref>المنتظم، ج ۲، ص ۲۳۰</ref> یکی از احتمالات لقب قصی است، زیرا به او «‌قریش‌» یا «‌قرشی‌» می‌گفتند. درباره سبب این نامگذاری، تسلط قصی بر مکه و انجام دادن کارهای خوب و پسندیده را ذکر کرده‌اند یا به این علت که خصلت‌های نیک در قصی جمع بود، زیرا یکی از معانی قریش، جمع است.

به قصی «‌مُجَمَّع »، به معنای جمع‌کننده و گردآورنده هم گفته‌اند، زیرا او بعد از مسلط شدن بر [[مکه]] و ریاست در آن ناحیه، [[قریش]] را از دره‌ها و کوه‌های اطراف مکه جمع کرد و در مکه سکنی داد.<ref>رجوع کنید به ابن سعد، ج ۱، ص ۷۱ـ ۷۲؛ ابن قتیبه، ص ۱۱۷، ۶۴۱؛ طبری، ج ۲، ص ۲۵۶؛ سمعانی، ج ۴، ص ۴۸۵؛ ابن اثیر، ج ۲، ص ۲۷</ref>

پس از آن که قصی در مکه اقامت گزید، از حُلَیل بن حُبشیه، آخرین امیرِ خُزاعی مکه و متولی کعبه، دخترش حُبّی را خواستگاری کرد. حلیل نیز، که او را نیرومند و با تدبیر و لایق و با اصل و نسب یافت، دخترش را به او تزویج نمود.<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۲۲ـ ۱۲۳؛ ازرقی، ج۱، ص۱۰۵</ref>

گفته شده است قصی در جنگ با خزاعه، از یاری [[قیصر روم]] برخوردار بود.<ref>رجوع کنید به ابن قتیبه، ص۶۴۰ـ ۶۴۱؛ قس جوادعلی، ج۴، ص۳۹</ref> به قولی نیز، پس از مرگ حلیل، پسرش، ابوغُبْشان مُحتَرِش، ریاست یافت، اما خانه کعبه را در مقابل شتری مادّه و خیک شرابی به قصی واگذارد.<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۱، ص۵۶؛ قس مسعودی، ج۲، ص۱۷۵</ref>

قصی مناصب مهم آن روز مکه یعنی حجابت (پرده داری)، سقایت (آب دادن به حاجیان)، رفادت (اطعام قریش از طریق اموالی که جمع آوری می‌شد)، [[دارالندوه]] و لوا (پرچم داری جنگ) را بر عهده گرفت و نخستین فرد از دودمان [[کعب بن لوی|کَعب بن لُؤَی]] بود که ریاست و فرمانروایی یافت و پس از او شرافت و ریاست قریش و این مناصب در دودمان قصی برقرار ماند.<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۳۱ـ ۱۳۲؛ ابن حبیب، ص۱۶۴ـ ۱۶۵</ref>

قریش در زمان حیات قصی و پس از مرگش چنان برای او احترام و منزلت قائل بودند که پیروی از کارهای او را همچون احکام دین واجب می‌دانستند.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۷۰، یعقوبی، همانجا؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج۱، ص۵۹</ref>

حتی بعد از مرگ قصی و ظهور اسلام، که مشرکان مکه به مخالفت با [[پیامبر(ص)]] پرداختند، از آن حضرت خواستند قصی را زنده کند تا با وی دربارۀ صحت نبوت پیامبر و روز رستاخیز مشورت کنند.<ref>رجوع کنید به طبرسی و ابوحیان غَرناطی، ذیل دخان: ۳۶</ref> قصی، پیش از وفات، با تقسیم وظایف و مناصب حج و مکه میان فرزندانش، ادارۀ شهر و امور حج را که سامان داده بود، پس از خود به آنان واگذارکرد.<ref>رجوع کنید به یعقوبی، ج۱، ص۲۴۱؛ قس ابن هشام، ج۱، ص۱۳۶ـ ۱۳۷</ref>

قصی در درایت و دقت نظر، راست گویی، سخاوت و عفت برتر از مردم زمان خویش بود <ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۱، ص۵۵</ref> و به اعتقاد [[شیعه دوازده امامی]] همچون دیگر آباء و اجداد [[پیامبر اکرم]]، مؤمن و موحد بود.<ref>رجوع کنید به مفید، ص۱۳۹؛ مجلسی، ج۱۲، ص۴۹؛ ج۱۵، ص۱۱۷</ref> قصی به پروردگار یکتا ایمان داشت و از عبادت [[لات]] و [[عزی|عُزّی]] و دیگر بتها خودداری می‌کرد و مردم عرب را از پرستش غیرخدا بازمی داشت.<ref> رجوع کنید به شهرستانی، ج۲، ص۲۴۸</ref>