تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تاجیکستان''' یکی از ۵ جمهوری [[آسیای مرکزی]]، به پایتختی شهر دوشنبه. این کشور تا قبل از استقلال در سال ۱۹۹۱ م یکی از جمهوری‌های پانزده‌گانه شوروی بود. قانون اساسی تاجیکستان بعد از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۳م به همه‌پرسی گذاشته شد و به تصویب رسید. در این قانون، تاجیکستان جمهوری یکپارچه، غیردینی، دمکراتیک و مبتنی بر قانون است و زبان رسمی کشور، تاجیکی (فارسی) است و به همه مردم امکان استفاده از زبان مادری خود داده شده و حاکمیت دولتی در میان سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تفکیک شده است.

مذهب اکثر مردم تاجیکستان [[اهل سنت|سنی]] و از شاخه [[حنفی]] است. شیعیان تاجیکستان به دو دسته [[امامیه|شیعیان امامی]] و شیعیان [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] تقسیم می‌شوند. حدود ۹۰ درصد شیعیان تاجیکستان ساکن بدخشان در شرق و جنوب شرقی تاجیکستان در کوهپایه‌های پامیر، پیرو مذهب [[اسماعیلیه]] و ۱۰ درصد از آن‌ها شیعه دوازده امامی هستند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی، ص ۱۴۰</ref>

پوپوف که درباره گیاهانِ آسیای مرکزی پژوهش کرده، نوشته است که در هر جایی که تاجیک‌ها می‌زیسته‌اند، آثار و بقایای عالی کشاورزی، انواع گیاهان پربار و ارزشمند دیده می‌شود. کولدوین ویژگی بارز قوم تاجیک را صلح‌دوستی آنان دانسته. به گفته مدّن دورف، این قوم توانسته است با سختکوشی، راه پیشرفت خود را طی قرون هموار کند.<ref>رجوع کنید به مس اف، ص ۱۳۰ـ۱۳۱، ۱۴۵ـ۱۴۶</ref> به نوشته شیروانی<ref>همانجا</ref> قوم تاجیک علما و فضلا و حکمای بسیاری داشته است. این قوم هرگز هویت فرهنگی و زبانی و ادبی خود را از دست نداده است.<ref>صدیقی، همانجا</ref>

==تاریخچه==

[[مسلمانان]] حدودا از سال ۵۰ تا اوایل دهه ۱۳۰ هجری قمری، مهمترین ولایات این منطقه را فتح کردند و [[اسلام]] به تدریج در میان مردم نفوذ یافت.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۲۳۱ـ۲۳۳، ۳۰۴ـ۳۳۷، ۴۷۷؛ افشار سیستانی، «مقدمه ای بر شناخت قوم تاجیک»، ص ۸۵</ref> در فاصله ۲۶۱ تا ۳۸۹، تاجیکستان بخشی از قلمرو سامانیان بود تا اینکه ترکان قراخانی با تصرف [[بخارا]] سامانیان را سرنگون کردند و بر آسیای مرکزی مسلط شدند. در نیمه دوم سده پنجم، ترکان سلجوقی با هجوم به آسیای مرکزی، قراخانیان را خراجگزار خود کردند. سلطان محمد خوارزمشاه در ۶۰۹ قراخانیان را سرنگون کرد. با ورود مغولان به آسیای مرکزی از ۶۱۷ تا ۶۱۹ دولت خوارزمشاهیان فروپاشید. از آن پس تا ۱۵۰ سال بعد قبایل مختلفی از جمله جغتایی‌ها بر آسیای مرکزی مسلط بودند تا اینکه تیمور در ۷۷۱ دولت مستقل خود را در این منطقه بنا نهاد و از جمله تاجیکستان کنونی را به تصرف درآورد.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۵۲۶، ۵۳۷، ۶۱۱، ۶۳۰، ۶۳۷، ۶۴۵، ۶۹۹، ۷۰۶، ۷۰۸، ۷۴۹، ۷۵۵</ref> دولت تیموریان در اوایل سده دهم با حمله ازبک‌های شیبانی از میان رفت. در ۱۰۰۷ ازبک‌های اشترخانی جای شیبانیان را گرفتند. در ۱۱۵۳ [[نادرشاه]] بخارا را تصرف کرد و اشترخانیان تا ۱۱۶۰ که نادرشاه کشته شد، خراجگزار ایران بودند. در ۱۱۵۳ق محمد رحیم بی، ابوالفیض خان اشترخانی را به قتل رساند و پایه‌گذار سلسلة مَنْغیت در بخارا شد. بخش‌های مرکزی و جنوبی تاجیکستان کنونی جزئی از امارت بخارا و بخش‌های شمالی آن عمدتا در تصرف امارت خوقند بود.<ref>همان، ج ۲، ص ۸۰۳ ـ۸۰۴، ۸۶۵ ـ۸۶۶، ۸۹۹، ۹۰۱ـ۹۰۲</ref>

تاجیکستان در جنوب شرقی آسیای مرکزی قرار دارد و داشتن مرز مشترک با [[چین]] و [[افغانستان]] و نزدیکی آن به [[پاکستان]] و [[هندوستان]]، این جمهوری را دروازه آسیای مرکزی با کشورهای [[چین]] و [[هند]] و [[افغانستان]] و [[پاکستان]] قرار داده است. وجود یخچال‌های طبیعی متعدد در کوه‌های تاجیکستان که منبع اصلی آب دو رود آمودریا یا جیهون و سیردریا یا سیحون است، به این کشور کوهستانی اهمیتی استراتژیک داده است. رودخانه‌های تاجیکستان به علت گذشتن از مناطق کوهستانی، در زمینه تولید انرژی برق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یکی از منابع عمده تولید برق اتحاد شوروی سابق بوده است. وجود معادن طلا و مخصوصا اورانیوم که برای مصارف نیروگاه‌های اتمی [[روسیه]] و کشورهای منطقه اهمیت زیادی دارد و همچنین وجود تعدادی کارخانه تولید سلاح‌های هسته‌ای در خاک تاجیکستان که توسط روس‌ها اداره می‌شود، اهمیت ویژه‌ای به این جمهوری می‌دهد. تاجیکستان عمده‌ترین تولیدکننده پنبه الیاف در شوری سابق بوده و کماکان پنبه تولید اصلی کشاورزی را تشکیل می‌دهد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

قانون اساسی جدید تاجیکستان بعد از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۳ م به همه‌پرسی گذاشته شد و به تصویب رسید. در این قانون اساسی، تاجیکستان جمهوری یکپارچه، غیردینی، دمکراتیک و مبتنی بر قانون بوده و زبان رسمی کشور، تاجیکی (فارسی) است و به همه مردم امکان استفاده از زبان مادری خود داده شده است. در ماده هشتم قانون اساسی تصریح شده که هیچ باوری حتی باورهای دینی جنبه دولتی ندارد و تشکیلات دینی بایستی جدا از دولت فعالیت کنند. حاکمیت دولتی در میان سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تفکیک شده است. سیاست کشور صلح‌جویانه و برابر با هنجارهای بین‌المللی تعریف شده است.<ref> افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۲ </ref>

 

 

* قوه قضائیه: قوه قضائیه مستقل است و حقوق و آزادی شهروندان، سازمان‌ها و نهاد‌ها را محترم می‌شمرد و عدالت اجتماعی را تضمین می‌نماید. این قوه از دادگاه قانون اساسی، دادگاه عالی، دادگاه عالی اقتصادی، دادگاه ولایت خودمختار کوهستانی بدخشان، دادگاه‌های ولایت و شهر دوشنبه به وجود آمده است. دادگاه قانون اساسی دارای ۷ قاضی است که سن آن‌ها نباید از ۳۰ سال کمتر و از ۶۰ سال بیشتر باشد.<ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص ۱۱۶ ـ ۱۱۵</ref> نظارت بر اجرای دقیق قانون در سراسر کشور بر عهده دادستان کل است، دادستان‌های شهر و نواحی زیر نظر دادستان کل عمل می‌کنند. دادستان کل در نزد مجلس ملی و رئیس جمهور مسئول است. دادستان کل تاجیکستان به مدت ۵ سال انتخاب می‌شود.<ref>[http://fa.dushanbe.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=185&pageid=7944 ساختار سیاسی تاجیکستان]</ref>

# '''آرامگاه سید علی همدانی''': آرامگاه [[میر سید علی همدانی|سید علی همدانی]] در کنار خیابان اصلی شهر کولاب، در فاصله حدود ۱۹۰ کیلومتری شهر دوشنبه قرار دارد. بنای آرامگاه را در سال‌های اخیر تعمیر کرده‌اند.