تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

تاجیکستان با ۱۴۳۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۵ میلیون نفر جمعیت، یکی از ۵ جمهوری [[آسیای مرکزی]] است. این کشور، کوهستانی و زلزله‌خیز است. ۹۳ درصد آن را کوه‌های مرتفع پوشانده است. به علت کوهستانی بودن، آب و هوای آن در ارتفاعات و مناطق پست، متفاوت است. زمستان‌ها کوتاه و سرد، و تابستان‌ها گرم و مرطوب است. تاجیکستان رودهای بسیاری دارد. شمار رودخانه‌هایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر بیشتر است، به ۹۴۷ می‌رسد. این کشور، ۱۸ شهر و ۴۹ شهرک دارد. پایتخت تاجیکستان دوشنبه است که از نظر تاریخی سابقه نام دوشنبه به سبب تشکیل (دوشنبه بازار) در قدیم در این محل است.  

دومین شهر تاجیکستان از لحاظ جمعیت، شهر خجند در شمال این کشور با ۱۶۳ هزار نفر جمعیت است. زبان ملی این جمهوری، تاجیکی و متعلق به گروه زبان‌های جنوب شرقی ایران است. زبان فارسی با زبان تاجیکی قرابت نزدیک دارد و هر دو وارث خصوصیات و ادبیات مشترکی هستند. در اکثر مدارس تاجیکستان، زبان تاجیکی تدریس می‌شود و دوره کامل تحصیلی با این زبان صورت می‌گیرد.  

شیعیان اثنی عشری تاجیکستان:

 

# حضور پرشور در مساجد، کنار گذاشتن کدورت‌های گذشته، بخشش یکدیگر، آشتی کردن و هدیه دادن به خویشاوندان و همسایگان از رسم‌های تاجیکان در این ماه خدا است.

# در بیشتر مساجد تاجیکستان هر شب هنگام بجا آوردن نماز تراویح یک جزء [[قرآن مجید]] قرائت می‌شود تا نمازگزاران بتوانند تا پایان ماه مبارک، قرآن را ختم کنند.

# حافظان قرآن مجید که وظیفه قرائت آیات قرآن در نماز تراویح را دارند و نماز به امامت آنان برگزار می‌شود‌ گاه یک یا دو ماه پیش از ماه رمضان به اصطلاح تاجیکان چله می‌نشینند و محفوظات خود را دوره می‌کنند.

# ماه مبارک رمضان از منظر مسلمانان تاجیک بستر اصلی دینداری، [[عبادت]] و ارتباط با خداست و براین اساس آنان سعی می‌کنند با قرائت قرآن، برگزاری نماز تراویح و سرودن اشعار ویژه، جلوه‌های ماه مبارک رمضان را حفظ و به کودکان خود و نسل آینده منتقل کنند.

# جمله «رمضان مبارک» تا آخر این ماه بین تاجیکان رد و بدل می‌شود و آیین موسوم به «رب من» از معروف‌ترین و رایج‌ترین شعائر تاجیکان در این ماه است که تا حد زیادی توانسته در ۸۰ سال حاکمیت کمونیست که مخالف هرگونه شعائر دینی بود، سنت‌های رمضان را حفظ کند. مراسم «رب من» خوانی در گذشته در تمام مناطق فارسی زبان آسیای مرکزی نظیر «بخارا، سمرقند، خجند، پنجکنت، اوراتپه، قشقه دریا، سرخان، حصار، قراتگین، درواز، ختلان و بدخشان با تفاوت‌های لهجه‌ای وجود داشت. اگرچه این سنت دیرین اکنون در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان کمتر به چشم می‌آید اما در روستا‌ها و مناطق کوهستانی آن همچنان پا برجاست. مراسم رب من خوانی بعد از ضیافت افطار برگزار می‌شود و کودکان در گروه‌های چند نفره با یک سرگروه که صدای بهتر دارد در کوچه‌ها به راه می‌افتند و به در خانه‌ها می‌روند.

# کودکان پس از تبریک ماه رمضان به صاحب خانه همزمان شروع به همخوانی اشعار» رب من «با مضمون حمد و سپاس خدا و طلب بخشش و برکت از درگاه او می‌کنند و صاحب خانه نیز به آن‌ها هدیه می‌دهد.

# مردم تاجیکستان در ماه رمضان سفره‌های خود را که «دسترخوان» گفته می‌شود برای پذیرایی از میهمانان روزه‌دار خود با انواع خوردنی‌ها اعم از نان، شیرینی، آجیل و میوه و غذاهای گرم پهن می‌کنند. تنوع غذایی در سفره افطاری خانواده تاجیک به حدی است که هر تازه واردی به شدت تحت تاثیر میهمان نوازی تاجیکان قرار می‌گیرد. خوراکی‌ها و شیرینی‌های محلی موسوم به "نشالا"، "حلوا کنجدی" و "شیرچای"، شوربا و‌ اش پلو معمولا در ضیافت‌های [[افطار]] زینت بخش دسترخوان هر مسلمان تاجیک است.

# مردم تاجیک قبل از افطار در مساجد قرآن کریم تلاوت می‌کنند و بعد از اقامه نماز مغرب به سفرهای ضیافت افطار می‌روند.

# افطاری دادن در بین تاجیکان بسیار زیاد است و پذیرایی از میهمانان و اطعام مستمندان در این ماه الهی سنت حسنه‌ای است که تاجیکان آن را از نیاکان خود به ارث برده‌اند.

# تاجیکان در ماه رمضان به دادن [[زکات]] و دستگیری افراد نیازمند هم اهمیت زیاد می‌دهند و سعی می‌کنند فقرای محله خود را دراین ماه کمک کنند.

# مردم مسلمان تاجیکستان همچنین [[عید فطر]] از بزرگ‌ترین اعیاد خود می‌دانند و در این روز به دیدار همدیگر شتافته و عید را تبریک گفته و از خداوند منان طلب قبولی طاعات و عبادات ماه رمضان را می‌کنند.<ref>[http://jomhourieslami.net/paper/c1/11787-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.html آداب ماه مبارک در تاجیکستان]</ref>

 

[[آیت الله صافی گلپایگانی]]" از مراجع تقلید شیعیان در اعتراض به وضع قوانین خلاف اسلام در تاجیکستان پیامی صادر کرد.

 

در قسمتی از این پیام آمده است:

 

«اینجانب به هیئت مسلّط بر تاجیكستان اعلام خطر می‌نمایم؛ بدانند راهی كه پیش گرفته‌اند به شكست منتهی می‌شود؛ باید از این جسارت‌ها از ملّت غیور تاجیكستان و از همه‌ی مسلمانان جهان رسماً عذرخواهی نمایند.»<ref>[http://www.isna.ir/fa/news/9005-08005/%D8%B7%D9%8A-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%83%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%B6%D8%B9-%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%86-%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 آيت‌الله صافي گلپايگاني: به هيات مسلط بر تاجيكستان اعلام خطر مي‌كنم]</ref>

تاجکستان از دیرباز در حوزه فرهنگی [[ایران]] قرار داشته است. شکوفایی مجدد فرهنگ ایرانی بعد از فتح عرب با به قدرت رسیدن سامانیان مهد فرهنگ و ادب ایرانی ـ تاجیکی بوده است و دانشمندان زیادی از جمله [[ابوعلی سینا]] از کتابخانه‌های شهر بخارا پایتخت سامانیان استفاده کرده‌اند. دلبستگی به میراث فرهنگی و ادبی ایرانی و علاقمندی به شخصیت‌های ادبی فارسی هم چون فردوسی، [[جامی]]، [[سعدی]]، [[حافظ]]، [[رودکی]] در روح و جان تاجیکی‌ها جای گرفته است. ادبیات و شعر در تاجیکستان جایگاه ویژه‌ای دارد اشعار فارسی نیز در میان مردم رواج دارد. [[فردوسی]] و شاهنامه در رأس فرهنگ عامیانه رایج است.

 

در سال ۱۹۲۶ تنها ۲ درصد تاجیک‌ها با سواد بودند و امروزه می‌توان گفت که ۱۰۰ درصد مردم در تاجیکستان در زبان مادری خود با سواد هستند و بسیاری از آنها به زبان روسی نیز تسلط دارند. در مجموع در تاجیکستان تمایل به تحصیلات عالی بیشتر از قبل است حتی در خانواده‌های روستایی، پسر‌ها بیشتر در زمینه حقوق، مهندسی و یا حسابداری به تحصیل می‌پردازند و زنان به معلمی در مدارس و یا مهد‌ها و کتابداری و خیاطی علاقمند هستند. در این کشور دو دانشگاه و ۴۳ آموزشگاه معلمی وجود دارد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

تاجیکستان مانند [[ازبکستان]] آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. پنج کنت یکی از مهم‌ترین مراکز باستانی آسیای مرکزی است که از نفوذ هنر ایرانی حکایت می‌کند. یکی از آثار تاریخی تاجیکستان، بقایای شهر باستانی حصار واقع در پنج کیلومتری شمال غربی دوشنبه است از این شهر فقط یک دروازه با دو برج دیده بانی که در بین دو کوه ساخته شده باقی مانده است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

 

# '''آرامگاه رودکی''': آرامگاه [[ابوعبدالله رودکی]] در روستای پنج رود سمرقند قرار دارد. ساختمان کنونی آن در سال 1958 م با حضور نمایندگان سی و هشت کشور، از جمله ایران گشایش یافت.

# '''آرامگاه سید علی همدانی''': آرامگاه [[میر سید علی همدانی|سید علی همدانی]] در کنار خیابان اصلی شهر کولاب، در حدود 190 کیلومتری شهر دوشنبه قرار دارد. بنای آرامگاه را در سال‌های اخیر تعمیر کرده اند. در پیشانی آن سوی سمت چپ نام [[آستان قدس رضوی]] و سوی راست عبارت جمهوری اسلامی ایران کاشی کاری شده است.

#  '''آرامگاه ابواسحاق ختلانی''': آرامگاه [[ابواسحاق ختلانی]] در 15 کیلومتری شهر کولاب قرار دارد و مورد احترام بسیار مردم است. آرامگاه دارای ایوان بلند و آجری می‌باشد. خواجه اسحاق سر سلسله شیخ‌های ذهبیه بوده است که سه تن از پیشوایان این سلسله و بازماندگان خواجه اسحاق در [[مشهد]] و پیرامون آن مدفون اند: سید عبدالله برزش آبادی در برزش آباد، شیخ محمد المقتدی کارندهی و شیخ محمد مومن عارف.<ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص 105 ـ 103</ref>

 

در سال ۱۹۹۰ بر اساس آمار رسمی در تاجیکستان ۷۴ روزنامه که ۶۶ آن به زبان تاجیکی و خط سیریلیک بوده‌اند چاپ می‌شده‌اند. خبرگزاری‌های ملی تاجیکستان «خاور» نام دارد. در تاجیکستان رادیو و تلویزیون انحصار و تحت کنترل دولت است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

 

اوضاع اقتصادی تاجیکستان تا قبل از استقلال مبتنی بر برنامه ریزی متمرکز از مسکو بوده و در واقع نقش محدودی در اقتصاد شوروی داشته است تاجیکستان فقیر‌ترین جمهوری شوروی به شمار می‌آمد. تاجیکستان به شدت به بودجه اتحادیه وابسته بود و بعد از قطع شدن آن در سال ۱۹۹۱ و همچنین جنگ‌های داخلی که منجر به مهاجرت گروهی از متخصصین روسی و متوقف شدن فعالیت واحدهای تولیدی صنعتی و کشاورزی شد، صدمات زیادی دید. جنگ داخلی سبب شد کشاورزی که رکن اقتصادی این جمهوری را تشکیل می‌داد با افت شدید محصولات روبرو شود. از عوامل دیگر نابسامانی اقتصادی و تورم، سیستم پولی این کشور بود که به واسطه افزایش بی‌رویه روبل‌های خارج شده از گردش در روسیه و سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی با مشکل روبه رو شده بود.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>