تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

مذهب اکثر مردم تاجیکستان سنی و از شاخه حنفی است. گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی در کوه‌های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می‌کنند، اهل سنت تاجیکستان به اهل بیت و ائمه شیعه و به ویژه برای [[امام علی]] (علیه السّلام) و [[امام حسین]] (علیه السّلام) و [[امام جعفر صادق]] (ع) احترام خاصی قائلند و بسیاری آرزوی زیارت مرقد [[امام رضا]] (ع) را دارند. گروهی از اقلیت‌های [[مسیحیت|مسیحی]]، [[زرتشت|زرتشتی]] و [[یهودیت|یهودی]] در تاجیکستان زندگی می‌کنند. امروزه با استقلال این کشور انجام فرائض دینی آزاد شده است. منتها سیاست دولت تاجیکستان بر جدایی مذهب از سیاست استوار است. به علت ۷۰ سال سلطه [[کمونیسم]] در [[آسیای مرکزی]] و تاجیکستان و تبلیغات آنان، اعتقادات مذهبی در میان مردم رنگ باخته است. البته افراد سالخورده و میانسال از روحیه مذهبی و فرهنگ اسلامی برخورد دارند و فرهنگ ایرانی در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی و خصوصیات اخلاقی آنها متجلی است. نام [[علی (ع)|علی (علیه السّلام)]] در تاجیکستان نام قدسی است و بیشترین نامی که برای فرزندان ذکور انتخاب می‌شود علی می‌باشد و برای زنان نام فاطمه و زهرا را استفاده می‌کنند. مراسم نامگذاری فرزندان و درج نام آنان در پشت [[قرآن مجید]]، مراسم [[ازدواج]]، مراسم تدفین، برگزاری مراسم فوت و شب هفت و چهلم و سال و نوع عزاداری زنان و غیره به شکل اسلامی ایرانی است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref> در تاجیکستان حدود چهار هزار مسجد وجود دارد.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13921002000145 تاجیکستان تعداد مساجد خود را افزایش می‌دهد] </ref>

این کشور تا سال 1991م، بیش از 60 سال با نظام کمونیستی و تحت تعلیمات الحادی اداره می شد . برخلاف سرکوبی مذهب ، توسط کمونیسم در تظاهرات و تحصن ها و تحولات اخیر ، مذهب به صورت قوه محرکه تجدید حیات فرهنگ تاجیکستان و تغییرات سیاسی این کشور درآمده است . تظاهرات هفت هفته ای در این کشور برای سرنگونی رحمان نبی اف از اعضای حزب کمونیست شوروی سابق از نمونه های بارز تلاش مسلمانان برای بازگشت به اعتقادات دینی است . تجلی اعتراض مذکور به صورت برگزاری نمازهای جماعت در مساجد و اماکن عمومی است . معترضین در چادرهایی که در برابر کاخ ریاست جمهوری در ناحیه ای بنام «میدان شهدا» برپا کرده بودند با مراسم دعا، قرائت قرآن و سخنرانی مردم را تحت تاثیر احساسات مذهبی و هیجانی اسلامی قرار می دادند . به نحوی که تحت تاثیر این برنامه ها ، زنان به پوشیانیدن اندام و رعایت حجاب اسلامی ترغیب شدند . مراسم نماز جماعت که همه روزه یک بار در این میدان بر پا می شد به 5 بار در روز افزایش یافت. این در حالی است که در گذشته حتی در منازل نمی توانستند عبادت انجام دهند و مراسم سوگواری حضرت اباعبدالله (ع) و دستجات عزاداری در زیر زمین ها برگزار می شد و در ورودی این زیر زمین ها، کشیک می گذاشتند تا در صورت آمدن ماموران امنیتی، متفرق شوند.<ref>گلی زواره، سرزمین اسلام شناخت کشورهای اسلامی و نواحی مسلمان نشین جهان، 293 ـ 292</ref>

مردم تاجیکستان هر سال ماه مبارک رمضان را که همراه با آیین‌های ویژه‌ای است گرامی می‌دارند.

# حضور پرشور در مساجد، کنار گذاشتن کدورت های گذشته، بخشش یکدیگر، آشتی کردن و هدیه دادن به خویشاوندان و همسایگان از رسم‌های دیگر تاجیکان در این ماه خدا است.

# نماز تراویح هر شب در ماه مبارک رمضان در همه مساجد تاجیکستان و یا در خانه‌ها به صورت گروهی اقامه می‌شود.

# در بیشتر مساجد تاجیکستان هر شب هنگام بجا آوردن نماز تراویح یک جزء قرآن مجید قرائت می‌شود تا نمازگزاران بتوانند تا پایان ماه مبارک، قرآن را ختم کنند.

# حافظان قرآن مجید که وظیفه قرائت آیات قرآن در نماز تراویح را دارند و نماز به امامت آنان برگزار می‌شود گاه یک یا دو ماه پیش از ماه رمضان به اصطلاح تاجیکان چله می‌نشینند و محفوظات خود را دوره می‌کنند.

# ماه مبارک رمضان از منظر مسلمانان تاجیک بستر اصلی دینداری، عبادت و ارتباط با خداست و براین اساس آنان سعی می‌کنند با قرائت قرآن، برگزاری نماز تراویح و سرودن اشعار ویژه،جلوه‌های ماه مبارک رمضان را حفظ و به کودکان خود و نسل آینده منتقل کنند.

# جمله"رمضان مبارک " تا آخر این ماه بین تاجیکان رد و بدل می‌شود و آیین موسوم به "رب من" از معروف‌ترین و رایج‌ترین شعائر تاجیکان در این ماه است که تا حد زیادی توانسته در 80 سال حاکمیت کمونیست که مخالف هرگونه شعائر دینی بود، سنت‌های رمضان را حفظ کند. مراسم "رب من " خوانی در گذشته در تمام مناطق فارس زبان آسیای مرکزی نظیر" بخارا، سمرقند، خجند، پنجکنت، اوراتپه، قشقه دریا، سرخان، حصار، قراتگین، درواز، ختلان و بدخشان با تفاوتهای لهجه‌ای وجود داشت. اگرچه این سنت دیرین اکنون در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان کمتر به چشم می آید اما در روستاها و مناطق کوهستانی آن همچنان پا برجاست. مراسم رب من خوانی بعد از ضیافت افطار برگزار می‌شود و کودکان در گروه‌های چند نفره با یک سرگروه که صدای بهتر دارد در کوچه‌ها به راه می‌افتند و به در خانه‌ها می‌روند.

# کودکان پس از تبریک ماه رمضان به صاحب خانه همزمان شروع به همخوانی اشعار "رب من" با مضمون حمد و سپاس خدا و طلب بخشش و برکت از درگاه او می‌کنند و صاحب خانه نیز به آنها هدیه می‌دهد.

# جامعه شناسان تاجیک معتقدند سرودن و خواندن اشعار رمضانی تلاش سرایندگان و خوانندگان برای حفظ آیین‌های اسلامی و ترویج دین اسلام در شکل مردم پسند در گذشته بوده است.

# مردم تاجیکستان در ماه رمضان سفره‌های خود را که "دسترخوان" گفته می‌شود برای پذیرایی از میهمانان روزه‌دار خود با انواع خوردنی‌ها اعم از نان، شیرینی، آجیل و میوه و غذاهای گرم پهن می‌کنند. تنوع غذایی در سفره افطاری خانواده تاجیک به حدی است که هر تازه واردی به شدت تحت تاثیر میهمان نوازی تاجیکان قرار می‌گیرد. خوراکی‌ها و شیرینی‌های محلی موسوم به "نشالا"، "حلوا کنجدی " و "شیرچای"، شوربا و‌اش پلو معمولا در ضیافت‌های افطار زینت بخش دسترخوان هر مسلمان تاجیک است.

# مردم تاجیک قبل از افطار در مساجد قرآن کریم تلاوت می‌کنند وبعد از اقامه نماز مغرب به سفرهای ضیافت افطار می‌روند.

# افطاری دادن در بین تاجیکان بسیار زیاد است و پذیرایی از میهمانان و اطعام مستمندان در این ماه الهی سنت حسنه‌ای است که تاجیکان آن را از نیاکان خود به ارث برده‌اند.

# تاجیکان در ماه رمضان به دادن زکات و دستگیری افراد نیازمند هم اهمیت زیاد می‌دهند و سعی می‌کنند فقرای محله خود را دراین ماه کمک کنند.

# مردم مسلمان تاجیکستان همچنین عید فطر از بزرگترین اعیاد خود می‌دانند و در این روز به دیدار همدیگر شتافته و عید را تبریک گفته و از خداوند منان طلب قبولی طاعات و عبادات ماه رمضان را می‌کنند.<ref>[http://jomhourieslami.net/paper/c1/11787-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.html آداب ماه مبارک در تاجیکستان]</ref>

# منع حجاب در دانشگاهها؛<ref>[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=40467 منع حجاب در تاجیكستان]</ref>

# ممنوعیت نماز خواندن افراد زیر هجده سال در مساجد؛

# بستن تعداد زيادي از مساجد به بهانه عدم ثبت رسمي؛

# ممنوعيت نام‌گذاري فرزندان به نام‌هاي اسلامي مانند «محمد»؛

# ممنوعیت سرمایه گذاری در موسسات آموزشی مذهبی.<ref>[http://www.abna24.com/persian/service/asia-center/archive/2011/06/18/247867/story.html تشديد مجازات آموزش غير‌ رسمي علوم ديني در تاجيكستان]</ref>

آیت الله صافی گلپایگانی" در اعتراض به وضع قوانین خلاف اسلام در تاجیکستان پیامی صادر کرد.

* افشار(سیستانی)، ایرج، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، انتشارات بین المللی الهدی، تهران 1383ش.

* منتظمی، رؤیا، تاجیکستان، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1374ش.

* در تاجیکان در مسیر تاریخ ، گردآوری و تحقیق میرزا شکورزاده ، تهران : الهدی ، 1373ش.

* عبدالغیاث نوبهار، «تاجیکان افغانستان »، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* پاشینو، «در احوالات و اصل و نسبت طایفة سارت »، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* مهدی سیدی ، «تاجیکها و تاجیکستان تا حملة مغول »، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* زین العابدین بن اسکندر شیروانی ، بستان السیاحه ، یا، سیاحت نامه ، چاپ سنگی تهران 1315، چاپ افست، بی تا.

* جلال الدین صدیقی ، «تاجیکان »، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* همام ، «تاجیکها»، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* باباجان غفوروف ، تاجیکان ، دوشنبه 1377ش.

* ایرج افشار سیستانی ، «مقدمه ای بر شناخت قوم تاجیک »، در تاجیکان در مسیر تاریخ ، چاپ میرزا شکورزاده ، تهران 1373 ش.

* لاریسا نیکولایوا، تاجیکستان : تحولات سیاسی ـ اجتماعی در یکصد سال اخیر ، تهران 1380 ش.

* حبیب اللّه ابوالحسن شیرازی ، ملّیتهای آسیای میانه ، تهران 1370 ش.

* گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام؛ شناخت کشورهای اسلامی و نواحی مسلمان نشین جهان، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1376ش.