صاحب فخ: تفاوت میان نسخه‌ها

[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بحارالانوار]]، شخصیت حسین فخی را ستوده است؛ اما معتقد است نکوهش‌هایی هم درباره او وجود دارد.<ref>مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ۱۴۲۰ق، ص۶۴.</ref> برخی پژوهشگران بر این باورند که اگرچه روایت‌هایی در تأیید شخصیت صاحب فخ وجود دارد، دلیلی بر تأیید قیام او از سوی [[امامان شیعه]] نیست.<ref>شریفی، «ائمه و قیامهای شیعی»، ص۸۹-۹۰.</ref> [[رسول جعفریان]]، تاریخ‌پژوه نیز قیام فخ را در ردیف سالم‌ترین قیام‌های [[علویان]] بر ضد [[بنی‌عباس|عباسیان]] دانسته؛ اما نوشته است چنین یقینی وجود ندارد که این قیام به دستور امام کاظم(ع) انجام گرفته باشد؛ بلکه می‌توان گفت [[امامیه|شیعیان امامی]] با این قیام‌ها موافقتی نداشتند؛ چرا که در این مسئله با [[علویان|علوی‌ها]] درگیر بودند و میان آنان اختلافاتی پدید آمده بود.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۹.</ref>

به گفته برخی پژوهشگران، فعالیت سیاسی حسین تا پیش از سال ۱۶۹ق چندان روشن نیست.<ref>رازی، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرّار، ۱۹۹۵م، ص۴۴؛ گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref> با این حال برای تحرکات سیاسی او پیش از واقعه فخ، شواهد زیر را ذکر کرده‌اند: احضار حسین بن علی به [[بغداد]] در دوران حکومت [[مهدی عباسی]] به دلیل نگرانی دستگاه خلافت از فعالیت‌های او، شدت‌عمل [[هادی عباسی]] و کارگزار او در [[مدینه]] در مقابل [[علویان]] و متهم شدن حسین به در سر داشتن هوای حکومت.<ref>گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref>  

طبق گزارش ابوالفرج اصفهانی، صاحب فخ در قیام [[محمد بن عبدالله بن حسن|نفس زکیه]] نیز شرکت داشت؛ اما نفس زکیه به این امید که صاحب فخ در آینده راه او را ادامه دهد، وی را از همراهی خود نهی کرد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۱۹ق، ص۲۴۶.</ref> براساس روایت ابن‌تغری مورخ قرن نهم قمری، حسین یک بار هم پیش از ۱۶۹ق قیام کرده بود.<ref>ابن‌تغری، النجوم الزاهرة، ۱۳۹۲ق، ج۲، ص۵۹.</ref> برخی گزارش‌ها حاکی است مدتی پیش از قیام وی، گروهی از شیعیان [[کوفه]] با او بیعت کرده بودند تا در موسم [[حج]] همراه او قیام کند و [[مکه]] را به تصرف خود درآورند.<ref>حسنی، المصابیح، ۱۴۲۳ق، ص۴۶۸.</ref>

عباسیان با سپاهی چهار هزار نفری در [[۸ ذی‌الحجه]] ([[روز ترویه]]) در محلی به نام «فخ» با سپاه حسین رودررو شدند.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۶.</ref> فرمانده عباسی به حسین امان داد؛ اما حسین نپذیرفت و در نبردی که درگرفت، حسین و عده زیادی از یارانش به [[شهادت]] رسیدند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵–۲۰۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷–۳۷۹.</ref> همچنین گروهی از یاران حسین [[اسیر]] شدند و برخی دیگر گریختند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۹۵–۲۰۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۷–۳۷۹.</ref> بنی‌عباس تعدادی از اسیرها را کشتند<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۲۷.</ref> و تعدادی دیگر را، همراه با سرهای شهدا، به [[بغداد]] نزد هادی عباسی فرستادند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۸۰.</ref>

منطقه فخ یا محله شهدای مکه، در ورودی شمالی [[مکه]] و در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] قرار دارد.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> این منطقه مقبره بعضی از [[مهاجرین]] بوده است.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۲۵.</ref> به گفته پژوهشگران، قبور شهدای فخ در محله شهدای مکه، در دو بخش قرار دارد:<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»]؛ عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> بخشی از شهدای فخ در محل محصوری دفن شده‌اند که تابلوی «مقبرةُ عبدِالله بن عمر رقم ۲» بر دیوار آن قرار دارد. قبر تعداد دیگری نیز رو‌به‌روی آن محل، در دامنه کوهِ فخ («جبلُ‌البرود» یا «جبل‌الشَّهید»)<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»].</ref> واقع است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> در سال ۶۰۱ق بر مزار صاحب فخ بقعه‌ای ساخته شد.<ref>المُحَلِّی، الحَدائِق الوَرْدیّة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۲۸.</ref> در کنار کوه فخ، منطقه همواری به نام «ذی‌طویٰ» وجود دارد که گفته شده محل تشکیل جلسات [[قبیله قریش]] در واقعه [[صلح حدیبیه]] بوده است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref>

برخی از کتاب‌هایی که با موضوع واقعه فخ نوشته شده‌ عبارت‌اند از:

*«ماهیت قیام شهید فخ» به قلم ابوفاضل رضوی اردکانی: نویسنده در یازده فصل، شخصیت حسین بن علی و چیستی و چگونگی قیام او را بررسی کرده است.<ref>رضوی اردکانی، ماهیت قیام شهید فخ، ۱۳۷۵ش.</ref> این کتاب را انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۷۵ش در ۲۸۰ صفحه منتشر کرده است.<ref>رضوی اردکانی، ماهیت قیام شهید فخ، ۱۳۷۵ش.</ref>

*«بَطَلُ فخ» (قهرمان فخ) نوشته محمدهادی امینی: این کتاب در سال ۱۳۸۸ق به کوشش انتشارات المَطبَعَةُ الحیدریة در [[نجف]] و در ۲۰۶ صفحه منتشر شده است.<ref>امینی، بطل فخ، ۱۳۸۸ق.</ref>