پرش به محتوا

نماز آیات: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۱۴۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۴ مهٔ ۲۰۲۰
جز
افزایش مطلب
جز (تمیزکاری)
جز (افزایش مطلب)
خط ۵: خط ۵:


==نام‌گذاری==
==نام‌گذاری==
نماز آیات را نماز آیات نامیده‌اند چراکه هنگامی [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی‌ای مانند خورشیدگرفتگی، ماه‌گرفتگی، زمین‌لرزه، صاعقه، طوفان‌ و بادهای زرد و سرخ،<ref>در صورتی که غیرعادی باشند اگر چه کسی هم نترسد. گلپایگانی، مسأله ۱۵۰۰</ref> و حوادث طبیعی دیگری رخ دهد که موجب ترس اکثر مردم شود.<ref> فلاح‎زاده، احکام دین، ج۱ ص۱۴۸.</ref> آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای نشانه است.
نماز آیات را نماز آیات نامیده‌اند چراکه هنگامی [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی‌ای مانند خورشیدگرفتگی، ماه‌گرفتگی، زمین‌لرزه، طوفان‌ و بادهای زرد و سرخ، صلاة الآيات و حوادث طبیعی دیگری رخ دهد{{مدرک}} که موجب ترس اکثر مردم شود.<ref> فلاح‎زاده، احکام دین، ج۱ ص۱۴۸.</ref> آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای نشانه است.


==پیشینه==
==پیشینه==
واجب شدن نماز آیات به سال دهم قمری برمی‌گردد. به گزارش منابع تاریخی هنگامی که [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم فرزند رسول خدا(ص)]] در [[سال ۱۰ هجری قمری|سال ۱۰ قمری]] از دنیا رفت خورشیدگرفتگی رخ داد گروهی از مردم خورشیدگرفتگی را با مرگ ابراهیم مرتبط دانستند اما رسول خدا(ص) این دو را از نشانه‌های الهی دانست که به امر او رخ می‌دهد نه با مرگ یا حیات کسی.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۵۲.</ref> سپس دستور داد که هنگامی که کسوف و خسوف رخ می‌دهد نماز آیات بخوانند و خود با مسلمانان نماز آیات خواند.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۴۸۵.</ref>
واجب شدن نماز آیات به سال دهم قمری برمی‌گردد. به گزارش منابع تاریخی هنگامی که [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم فرزند رسول خدا(ص)]] در [[سال ۱۰ هجری قمری|سال ۱۰ قمری]] از دنیا رفت خورشیدگرفتگی رخ داد گروهی از مردم خورشیدگرفتگی را با مرگ ابراهیم مرتبط دانستند اما رسول خدا(ص) این دو را از نشانه‌های الهی دانست که به امر او رخ می‌دهد نه با مرگ یا حیات کسی.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۵۲.</ref> سپس دستور داد که هنگامی که کسوف و خسوف رخ می‌دهد نماز آیات بخوانند و خود با مسلمانان نماز آیات خواند.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۴۸۵.</ref>
== وقت==
وقت خواندن نماز آیات نسبت به سبب آن متفاوت است:
* وقت نماز کسوف و خسوف از اوّل گرفتگی قرص تا زمان ظاهر شدن تمام قرص است<ref>رساله شریفه مجمع الرسائل (المحشَّی)، ج۱، ص۴۱۱. مسأله ۱۳۰۷</ref>
* قضای نماز آیات کسوف و خسوف، هرگاه تمام قرص گرفته باشد [[واجب]] است، خواه بر وقوع آن مطّلع شده باشد و یا مطّلع نشده باشد، ولی هرگاه تمام قرص نگرفته باشد اگر تا بیرون رفتن قرص از آن مطّلع نشده باشد و بعد از آن بفهمد قضای آن بر او واجب نیست امّا اگر در وقت گرفتن قرص بفهمد قضای آن بر او واجب است.<ref>رساله شریفه مجمع الرسائل (المحشَّی)، ج۱، ص۴۱۱. مسأله۱۳۱۰</ref>
* غسل قضای نماز کسوف و خسوف: در [[حدیث|روایات]] به [[غسل]] قضای نماز آیات در خصوص کسوف و خسوف اشاره شده است که برخی از [[فقه|فقها]] آن را [[واجب]] دانسته اند البته برخی آن را در صورت گرفتگی کامل و ترک عمدی [[واجب]] دانسته‌اند و عده‌ای نیز آن را [[مستحب]] مؤکد می‌دانند.<ref>محقق سبزواری، ذخیرة المعاد، ۱۲۴۷ق، ج۱، ص۷ و ج۲، ص۳۲۷؛ شیخ انصاری، کتاب الطهارة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۶۷ ـ ۷۱.</ref>


==چگونگی برگزاری==
==چگونگی برگزاری==
نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد. در نماز آیات، قبل از هر رکوع، [[سوره حمد]] و سورۀ دیگری از [[قرآن]] خوانده می‌شود، که در این صورت، در دو رکعت، ده حمد و ده سوره خوانده می‌شود، ولی می‌توان یک سوره را پنج قسمت کرده و قبل از هر رکوع یک قسمت از آن را خواند، که در این صورت، در دو رکعت دو حمد و دو سوره خوانده می‌شود.<ref> فلاح‎زاده، احکام دین، ج۱، ص۱۴۸ و ۱۴۹.</ref> البته می‌توان در یک رکعت از نمازآیات پنج‌ مرتبه حمد و سوره‌ خواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را تقسیم کند.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۰۹.</ref>
نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج رکوع دارد که دو شیوه خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.</ref>
* شیوه نخست: قبل از هر رکوع، [[سوره حمد]] و سورۀ دیگری خوانده می‌شود، در این صورت، در دو رکعت، ده حمد و ده سوره دیگر خوانده می‌شود.<ref>نهایة الاحکام، ج۲، ص۷۱.</ref> به این صورت که پس از [[تکبیرة الاحرام]] سوره حمد و سوره دیگری می‌خواند سپس به رکوع رفته و پس از رکوع دوباره حمد و سوره می‌خواند سپس به رکوع می‌رود و پس از رکوع حمد و سوره می‌خواند به همین ترتیب ادامه می‌دهد و پس از رکوع پنجم به سجده می‌رود سپس رکعت دوم را هم مانند رکعت اول به جا می‌آورد و پس از سجده، تشهد و سلام می‌دهد.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۲.</ref>
* شیوه دوم در هر رکعت یک حمد و یک سوره دیگر خوانده می‌شود. پس از [[تکبیرة الاحرام]] یک سوره حمد خوانده می‌شود اما سوره دیگر را باید پنج قسمت کرد و قبل از هر رکوع(به جز رکوع رکعت اول) یک قسمت از آن را به تنهایی(بدون سوره حمد) خواند. در این صورت، در دو رکعت دو حمد و دو سوره خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱-۷۲.</ref> همچنین می‌توان در یک رکعت پنج‌ مرتبه حمد و سوره‌ دیگر خواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را تقسیم کند.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۰۹.</ref>


===واجبات===
===واجبات===
واجبات نماز آیات عبارتند از:
واجبات نماز آیات عبارتند از:
{{ستون-شروع|2}}
{{ستون-شروع|3}}
#[[نیت]]
#[[نیت]]
#[[تکبیرة الاحرام]]  
#[[تکبیرة الاحرام]]  
خط ۳۳: خط ۲۹:
{{پایان}}
{{پایان}}
===مستحبات===
===مستحبات===
* [[مستحب]] است پیش از رکوع دوّم و چهارم و ششم و هشتم و دهم [[قنوت]] بخواند، و اگر تنها یک قنوت پیش از رکوع دهم بخواند کافی است.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۱۲.</ref>
* خواندن قنوت پیش از رکوع دوّم، چهارم، ششم، هشتم و دهم مستحب است و اگر تنها پیش از رکوع دهم هم خوانده شود کافی است.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۱۲.</ref>
* چیزهایی که در [[نمازهای یومیه]] واجب و مستحب است در نماز آیات هم واجب و مستحب است ولی در نماز آیات مستحب است به جای [[اذان]] و [[اقامه]] سه مرتبه به قصد امید [[ثواب]]، بگویند «الصلاة».<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۱۰.</ref>
* چیزهایی که در [[نمازهای یومیه]] واجب و مستحب است در نماز آیات هم واجب و مستحب است با این حال در نماز آیات مستحب است به جای [[اذان]] و [[اقامه]] سه مرتبه «الصلاة» گفته شود.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۱۰.</ref>
* در نماز آیات، چه در شب باشد یا روز، بلند خواندن حمد و سوره، مستحب است.<ref>ترجمه تحریر الوسیله، ج۱، ص۳۵۱.</ref>
* در نماز آیات، چه در شب باشد یا روز، بلندخواندن حمد و سوره، مستحب است.<ref>ترجمه تحریر الوسیله، ج۱، ص۳۵۱.</ref>
* نماز آیات را می‌توان به جماعت خواند، در این صورت [[سوره حمد|حمد]] و سوره‌ها را تنها امام جماعت می‌خواند.<ref>العروةالوثقی، ج۱، ص۷۳۰، م ۱۳. </ref>
* نماز آیات را می‌توان به جماعت خواند،<ref>طوسی، الخلاف، ج۱، ص۶۸۳.</ref> در این صورت [[سوره حمد|حمد]] و سوره‌ها را تنها امام جماعت می‌خواند.<ref> العروةالوثقی، ج۱، ص۷۳۰، م ۱۳. </ref>


== وقت==
وقت خواندن نماز آیات نسبت به سبب آن متفاوت است:
* وقت نماز کسوف و خسوف از اوّل گرفتگی قرص تا زمان ظاهر شدن تمام قرص است<ref>رساله شریفه مجمع الرسائل (المحشَّی)، ج۱، ص۴۱۱. مسأله ۱۳۰۷</ref>
* قضای نماز آیات کسوف و خسوف، هرگاه تمام قرص گرفته باشد [[واجب]] است، خواه بر وقوع آن مطّلع شده باشد و یا مطّلع نشده باشد، ولی هرگاه تمام قرص نگرفته باشد اگر تا بیرون رفتن قرص از آن مطّلع نشده باشد و بعد از آن بفهمد قضای آن بر او واجب نیست امّا اگر در وقت گرفتن قرص بفهمد قضای آن بر او واجب است.<ref>رساله شریفه مجمع الرسائل (المحشَّی)، ج۱، ص۴۱۱. مسأله۱۳۱۰</ref>
* غسل قضای نماز کسوف و خسوف: در [[حدیث|روایات]] به [[غسل]] قضای نماز آیات در خصوص کسوف و خسوف اشاره شده است که برخی از [[فقه|فقها]] آن را [[واجب]] دانسته‌اند البته برخی آن را در صورت گرفتگی کامل و ترک عمدی [[واجب]] دانسته‌اند و عده‌ای نیز آن را [[مستحب]] مؤکد می‌دانند.<ref>محقق سبزواری، ذخیرة المعاد، ۱۲۴۷ق، ج۱، ص۷ و ج۲، ص۳۲۷؛ شیخ انصاری، کتاب الطهارة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۶۷ ـ ۷۱.</ref>
==احکام==
==احکام==
اگر کسی از وقوع چیزی که نماز آیات برای آن واجب است یقین یا اطمینان  پیدا کند، نماز آیات بر او واجب می‌شود.<ref>خمینی، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۴۷؛ بهجت، ج۱، ص۴۸۰</ref>  
اگر کسی از وقوع چیزی که نماز آیات برای آن واجب است یقین یا اطمینان  پیدا کند، نماز آیات بر او واجب می‌شود.<ref>خمینی، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۴۷؛ بهجت، ج۱، ص۴۸۰</ref>  
خط ۴۷: خط ۴۸:


نماز آیات فقط بر مردم منطقه‌ای‌ [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی در آنجا رخ داده است.<ref>توضیح المسائل، م ۱۴۹۴.</ref>  
نماز آیات فقط بر مردم منطقه‌ای‌ [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی در آنجا رخ داده است.<ref>توضیح المسائل، م ۱۴۹۴.</ref>  
بنا به نظر برخی فقها نماز آیات از افراد [[حیض|حائض]] و [[نفاس|نَفساء]] ساقط است.<ref>غایه القصوی، ج۲، ص۲۷.</ref> البته برخی خواندن قضای آن را پس از پاک شدن، احتیاط واجب دانسته‌اند.<ref>توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۰۶.</ref>
بنا به نظر برخی فقها نماز آیات از افراد [[حیض|حائض]] و [[نفاس|نَفساء]] ساقط است.<ref>غایه القصوی، ج۲، ص۲۷.</ref> البته برخی خواندن قضای آن را پس از پاک شدن، احتیاط واجب دانسته‌اند.<ref>توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۰۶.</ref>
خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب شدن نماز آیات می‌شود که با چشم دیده می‌شود، امّا اگر آن قدر کم باشد که با وسایل علمی می‌توان دید یا بسیار زودگذر است و فوراً باز می‌شود، نماز آیات واجب نیست.<ref>خمینی، رساله نجاة العباد، ج۱، ص۱۰۹</ref>
 
خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب شدن نماز آیات می‌شود که با چشم دیده می‌شود، امّا اگر آن قدر کم باشد که فقط با وسایل علمی دیده می‌شود یا بسیار زودگذر است، نماز آیات واجب نیست.<ref>خمینی، رساله نجاة العباد، ج۱، ص۱۰۹</ref>


پس‌لرزه‌هایی که بعد از زلزلۀ اصلی رخ می‌دهند، اگر محسوس باشند، سبب واجب شدن نماز آیات می‌شوند.<ref>[http://www.bahjat.org/index.php/ahkam/esteftahat/161-2011-09-06-09-36-57.html «نماز آیات»، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله بهجت.]</ref> و اگر احساس نشود، نماز آیات واجب نیست.<ref>رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۲۴.</ref>
پس‌لرزه‌هایی که بعد از زلزلۀ اصلی رخ می‌دهند، اگر محسوس باشند، سبب واجب شدن نماز آیات می‌شوند.<ref>[http://www.bahjat.org/index.php/ahkam/esteftahat/161-2011-09-06-09-36-57.html «نماز آیات»، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله بهجت.]</ref> و اگر احساس نشود، نماز آیات واجب نیست.<ref>رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۲۴.</ref>
خط ۵۷: خط ۶۰:
{{منابع}}
{{منابع}}
* امام خمینی، روح‌الله، ترجمه تحریرالوسیله، مترجم:اسلامی، علی، مترجم: محمد قاضی‌زاده، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۳.
* امام خمینی، روح‌الله، ترجمه تحریرالوسیله، مترجم:اسلامی، علی، مترجم: محمد قاضی‌زاده، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۳.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‎السلام، ۱۴۱۹ق.
* بهجت، محمدتقی، جامع المسایل، دفتر حضرت آیه‌الله العظمی بهجت، قم، ۱۳۸۴.
* بهجت، محمدتقی، جامع المسایل، دفتر حضرت آیه‌الله العظمی بهجت، قم، ۱۳۸۴.
* شیخ انصاری، کتاب الطهارة، قم، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق.
* شیخ انصاری، کتاب الطهارة، قم، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، ۱۴۱۵ق.