جبل‌عامل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح شناسه و ویرایش جزئی
(اضافه کردن الگوی شام) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح شناسه و ویرایش جزئی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | {{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | ||
[[پرونده:نقشه لبنان.jpg|بندانگشتی| بیشتر منطقه جبل عامل جزو | [[پرونده:نقشه لبنان.jpg|بندانگشتی| بیشتر منطقه جبل عامل جزو استان‌های نبطیّه و لبنان جنوبی است]] | ||
'''جَبَلْ عامِلْ'''، | '''جَبَلْ عامِلْ'''، سرزمین‌های ساحلی و کوهستانی جنوب [[لبنان]]. این منطقه سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود و اهالی آن پیش از دیگر شهرهای لبنان به تشیع گرویده‌اند. در سده‌های دهم و یازدهم هجری، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه‌تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. با حضور [[شهید ثانی]]، [[حوزه علمیه جبل عامل]] رونق علمی یافت و به تدریج یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه شد و تا اواخر قرن دوازدهم، بزرگ‌ترین حوزه علمیه شیعی شناخته می‌شد. | ||
در تقسیمات کشوری کنونی لبنان، بیشتر منطقه جبل عامل | در تقسیمات کشوری کنونی لبنان، بیشتر منطقه جبل عامل جزء استان‌های نبطیّه و لبنان جنوبی است و ۹۰ درصد جمعیت آن را شیعیان دوازده امامی تشکیل می‌دهند. | ||
==جغرافیا== | ==جغرافیا== | ||
به | به سرزمین‌های ساحلی و کوهستانیِ جنوب [[لبنان]]، منطقه جبل عامل گفته می‌شود و حدود این منطقه دقیقاً مشخص نیست. جبل عامل تقریباً از شمال به رود اَوَّلی (نام قدیم آن: فرادیس) در شمال صیدا، از جنوب به رود قَرْن (نام قدیم آن: ابوفَطْرَس / نهرفطرس) در شمال شهر نَهاریّه (در [[فلسطین]])، از مشرق تا دریاچه حوله (معروف به اردن کوچک) و رود حاصبیا، و از مغرب به دریای مدیترانه محدود می‌گردد.<ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۶۱ـ۶۶؛ حسن امین، ص ۳۶؛ ظاهر، ۱۴۲۳، ص ۲۳ </ref> | ||
میانگین طول منطقه جبل عامل از شمال تا جنوب حدود هشتاد کیلومتر و میانگین عرض منطقه از مشرق تا مغرب حدود چهل کیلومتر، و در نتیجه، مساحت منطقه جبل عامل حدود ۳۲۰۰ کیلومتر مربع است.<ref> حسن امین، ص ۳۷ </ref> جبل عامل در تقسیمات کشوری لبنان مدتی به عنوان محافظه (تن‌ها منطبق بر محافظه نبطیّه کنونی) به کار رفت. <ref> اطلس لبنان و العالم، ص ۷۴ </ref> در تقسیمات کشوری کنونی، بیشتر منطقه جبل عامل جزو | میانگین طول منطقه جبل عامل از شمال تا جنوب حدود هشتاد کیلومتر و میانگین عرض منطقه از مشرق تا مغرب حدود چهل کیلومتر، و در نتیجه، مساحت منطقه جبل عامل حدود ۳۲۰۰ کیلومتر مربع است.<ref> حسن امین، ص ۳۷ </ref> جبل عامل در تقسیمات کشوری لبنان مدتی به عنوان محافظه (تن‌ها منطبق بر محافظه نبطیّه کنونی) به کار رفت. <ref> اطلس لبنان و العالم، ص ۷۴ </ref> در تقسیمات کشوری کنونی، بیشتر منطقه جبل عامل جزو استان‌های نبطیّه و لبنان جنوبی است. ارتفاعات مشرق شهر [[بنت جبیل|بِنْت جُبَیل]]، در جنوب لبنان، نیز جبل عامل نامیده می‌شود. | ||
منطقه جبل عامل عمدتاً از کوه‌ها و تپه‌های به هم پیوسته و | منطقه جبل عامل عمدتاً از کوه‌ها و تپه‌های به هم پیوسته و دشت‌های ساحلی تشکیل شده است. در این منطقه ارتفاع از مغرب به مشرق افزایش می‌یابد، به طوری که در بعضی قسمت‌های شرقی آن، ارتفاع به بیش از هزار متر می‌رسد. | ||
جبل عامل | جبل عامل دشت‌های ساحلی باریک و حاصلخیزی دارد، از جمله صُور، عَدْلون، غازیه (هر سه در مغرب جبل عامل)، مَرْجَعِیون (در مشرق) و رَمیله (در شمال). رودهای متعددی چون لیتانی / لیطانی و زهرانی و اوّلی، و همچنین چشمه‌ها و چاههای فراوان، آب آشامیدنی و زراعی اهالی آن را تأمین می‌کند. <ref> رجوع کنید به فقیه، ص ۲۸ـ۳۰ </ref> مؤلفان بر آب و هوای خوش و عالی جبل عامل تأکید کرده‌اند. <ref> رجوع کنید به محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۷۲؛ فقیه، ص ۹؛ آل سلیمان، ص ۲۵ </ref> متوسط دمای سالانه آنجا در ساحل بیش از ْ۲۰ و در بقیه قسمت‌های جبل عامل بین ْ۱۵ تا ْ۲۰ است. میزان بارش سالانه نیز میان ۶۰۰ میلیم‌تر (در سواحل) تا ۲۰۰، ۱ میلیم‌تر (به ویژه در ارتفاعات شمال) متغیر است. <ref> رجوع کنید به اطلس لبنان و العالم، ص ۶۴ </ref> | ||
در جبل عامل، به سبب فراوانی منابع آبی و | در جبل عامل، به سبب فراوانی منابع آبی و زمین‌های حاصلخیز، انواع محصولات کشاورزی، حبوبات، انگور و زیتون و نیز عسل مرغوب تولید می‌شود. <ref> دمشقی، ص ۲۷۹؛ محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۵۷ـ۱۶۰ </ref> | ||
==آبادی‌ها و شهرها== | ==آبادی‌ها و شهرها== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
برخی از مشهور‌ترین و مهم‌ترین شهرهای جبل عامل عبارت‌اند از: صیدا، صور، جِزّین، نَبَطیه، اسکندریه، عَدْلون، از بنت جبیل (در جنوب)، تِبنین، جَبَع (جِباع، در شمال)، شَقیف (در جنوب شرقی نبطیه)، صَرْفَنْد، عَیناثا (نزدیک بنت جبیل)، مَشْغَری «(مشعره، در شمال)، ناقوره (در جنوب غربی)، و هُونِین (در جنوب). برخی از این شهرها، مانند صیدا، صور، اسکندریه و عدلون، از بندرهای جبل عامل در دریای مدیترانه به شمار می‌روند. | برخی از مشهور‌ترین و مهم‌ترین شهرهای جبل عامل عبارت‌اند از: صیدا، صور، جِزّین، نَبَطیه، اسکندریه، عَدْلون، از بنت جبیل (در جنوب)، تِبنین، جَبَع (جِباع، در شمال)، شَقیف (در جنوب شرقی نبطیه)، صَرْفَنْد، عَیناثا (نزدیک بنت جبیل)، مَشْغَری «(مشعره، در شمال)، ناقوره (در جنوب غربی)، و هُونِین (در جنوب). برخی از این شهرها، مانند صیدا، صور، اسکندریه و عدلون، از بندرهای جبل عامل در دریای مدیترانه به شمار می‌روند. | ||
در منطقه جبل عامل، علاوه بر راه ساحلی شمالی ـ جنوبی، سه راه عمده شرقی ـ غربی صَیْدا ـ جزّین، صیدا ـ نبطیه ـ مرجعیون، و صور ـ بنت جبیل در ارتباط | در منطقه جبل عامل، علاوه بر راه ساحلی شمالی ـ جنوبی، سه راه عمده شرقی ـ غربی صَیْدا ـ جزّین، صیدا ـ نبطیه ـ مرجعیون، و صور ـ بنت جبیل در ارتباط آبادی‌های این منطقه تأثیر فراوان دارد. | ||
==آثار تاریخی== | ==آثار تاریخی== | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==نام ها== | ==نام ها== | ||
نام این سرزمین در منابع به | نام این سرزمین در منابع به صورت‌های جبل الجلیل، جبل الخلیل، جبل عامله، جبل بنی عامله، بلاد بشاره یا بشارتین ذکر شده است. <ref> رجوع کنید به بلاذری، ص ۳۴۶؛ یعقوبی، ص ۳۲۷؛ مقدسی، ص ۱۶۱ـ۱۶۲؛ یاقوت حموی، ذیل «الجَلیل»؛ ابن اثیر، ج ۱۲، ص ۱۲۹؛ محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۴۷ـ۴۹؛ فقیه، ص ۱۵؛ آل سلیمان، ص ۴۸ </ref> | ||
نخستین بار این نام به صورت جبل یا ناحیه جلیل (در زبان عبری به معنای دایره) در [[عهد جدید]] <ref> انجیل متی، ۴: ۱۲، ۲۸: ۱۰، ۱۶ </ref> آمده است. <ref> محمدکاظم مکی، ص ۴۲ </ref> جبل الجلیل، به سبب کوچ [[قبیله قحطانی]] عامله (بنی عامله) از [[یمن]] به [[شام]]، پس از سیل عِرَم در سده دوم میلادی و ظاهراً از سده چهارم هجری جبل عامله / جبل عامل نامیده شد. <ref> رجوع کنید به ابن حائک، ص ۲۴۳، ۲۴۵؛ مقدسی، همانجا؛ محمدکاظم مکی، ص ۴۲، ۴۴؛ قس فقیه، ص ۷۴، که هجرت عامله را سیصد سال پیش از میلاد ذکر کرده است </ref> | نخستین بار این نام به صورت جبل یا ناحیه جلیل (در زبان عبری به معنای دایره) در [[عهد جدید]] <ref> انجیل متی، ۴: ۱۲، ۲۸: ۱۰، ۱۶ </ref> آمده است. <ref> محمدکاظم مکی، ص ۴۲ </ref> جبل الجلیل، به سبب کوچ [[قبیله قحطانی]] عامله (بنی عامله) از [[یمن]] به [[شام]]، پس از سیل عِرَم در سده دوم میلادی و ظاهراً از سده چهارم هجری جبل عامله / جبل عامل نامیده شد. <ref> رجوع کنید به ابن حائک، ص ۲۴۳، ۲۴۵؛ مقدسی، همانجا؛ محمدکاظم مکی، ص ۴۲، ۴۴؛ قس فقیه، ص ۷۴، که هجرت عامله را سیصد سال پیش از میلاد ذکر کرده است </ref> | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==جبل عامل سرزمین شیعیان== | ==جبل عامل سرزمین شیعیان== | ||
جبل عامل به دلایل گوناگون سرزمین مقدّس به شمار می‌رود، از جمله به سبب وجود مزارات بسیاری از پیامبران، اولیا و بزرگانی چون [[یوشع بن نون]] وصی [[حضرت موسی|موسی علیه السلام]] و [[حزقیل]] پیامبر؛ <ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۷۸ـ۱۸۰ </ref> تردد [[حضرت عیسی|حضرت مسیح علیه السلام]] در | جبل عامل به دلایل گوناگون سرزمین مقدّس به شمار می‌رود، از جمله به سبب وجود مزارات بسیاری از پیامبران، اولیا و بزرگانی چون [[یوشع بن نون]] وصی [[حضرت موسی|موسی علیه السلام]] و [[حزقیل]] پیامبر؛ <ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۷۸ـ۱۸۰ </ref> تردد [[حضرت عیسی|حضرت مسیح علیه السلام]] در بخش‌های مختلف آن؛ <ref> رجوع کنید به انجیل یوحنا، ۴: ۴۳ـ۴۷؛ انجیل متی، ۲۸: ۱۰، ۱۶ </ref> و روایتی از [[پیامبر اکرم(ص)]] که الجلیل را جزو کوه‌های مقدّس شمرده است. <ref> ابن شداد، ج ۲، قسم ۲، ص ۳۷؛ نیز رجوع کنید بهآل سلیمان، ص ۴۲ـ۴۳ </ref> | ||
جبل عامل سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود و اهالی آن پیش از دیگر شهرها به تشیع گرویدند و این به زمان تبعید [[ابوذر غفاری]] (جُندب بن جُناده) به شام در سال ۲۴، در دوران خلافت [[عثمان بن عفان]] (حک: ۲۳ـ ۳۵)، باز می‌گردد. وقتی ابوذر به [[دمشق]] رسید، [[معاویة بن ابی سفیان]] (حک: ۴۱ـ۶۰) که مخالفان خود را به منطقه ساحلی شام یا جبل عامل تبعید می‌کرد، او را مانند دیگر مخالفان به این منطقه فرستاد. ابوذر در این سرزمین به معرفی و بیان دیدگاه‌هایش در باره [[خلافت]] و مقام [[حضرت علی|امیرالمؤمنان علیه السلام]] پرداخت و همین امر باعث شد معاویه او را مجدداً به [[مدینه]] باز گرداند. <ref> رجوع کنید به طبری، ج ۴، ص ۲۸۳؛ حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۳ </ref> برخی معتقدند که هنوز هم در دو روستای صَرفند و میس الجبل جایگاه هایی که ابوذر آراء و مطالب خود را بیان کرده است، وجود دارد و مردم آن‌ها را [[زیارت]] می‌کنند. <ref> رجوع کنید به بنوّت، ص ۳۲ـ۳۳؛ محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۸۳ ـ ۸۵ </ref> | جبل عامل سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود و اهالی آن پیش از دیگر شهرها به تشیع گرویدند و این به زمان تبعید [[ابوذر غفاری]] (جُندب بن جُناده) به شام در سال ۲۴، در دوران خلافت [[عثمان بن عفان]] (حک: ۲۳ـ ۳۵)، باز می‌گردد. وقتی ابوذر به [[دمشق]] رسید، [[معاویة بن ابی سفیان]] (حک: ۴۱ـ۶۰) که مخالفان خود را به منطقه ساحلی شام یا جبل عامل تبعید می‌کرد، او را مانند دیگر مخالفان به این منطقه فرستاد. ابوذر در این سرزمین به معرفی و بیان دیدگاه‌هایش در باره [[خلافت]] و مقام [[حضرت علی|امیرالمؤمنان علیه السلام]] پرداخت و همین امر باعث شد معاویه او را مجدداً به [[مدینه]] باز گرداند. <ref> رجوع کنید به طبری، ج ۴، ص ۲۸۳؛ حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۳ </ref> برخی معتقدند که هنوز هم در دو روستای صَرفند و میس الجبل جایگاه هایی که ابوذر آراء و مطالب خود را بیان کرده است، وجود دارد و مردم آن‌ها را [[زیارت]] می‌کنند. <ref> رجوع کنید به بنوّت، ص ۳۲ـ۳۳؛ محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۸۳ ـ ۸۵ </ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در سال ۱۵، یزیدبن ابی سفیان احتمالاً با مشارکت شُرَحْبیل بن حَسْنه (هر دو از سرداران فاتح شام)، پس از فتح [[دمشق]] و شهرهای ساحلی دمشق، جبل عامل را گشودند. <ref> بلاذری، ص ۱۷۲ـ ۱۷۳؛ محمدعلی مکی، ص ۲۶، ۲۸؛ بنوّت، ص ۳۰ </ref> | در سال ۱۵، یزیدبن ابی سفیان احتمالاً با مشارکت شُرَحْبیل بن حَسْنه (هر دو از سرداران فاتح شام)، پس از فتح [[دمشق]] و شهرهای ساحلی دمشق، جبل عامل را گشودند. <ref> بلاذری، ص ۱۷۲ـ ۱۷۳؛ محمدعلی مکی، ص ۲۶، ۲۸؛ بنوّت، ص ۳۰ </ref> | ||
چنین به نظر می‌رسد که عرب‌های بنی عامله (به تناوب از قرن اول تا اوایل قرن دهم) در طول فرمانروایی [[امویان]] و [[عباسیان]] و | چنین به نظر می‌رسد که عرب‌های بنی عامله (به تناوب از قرن اول تا اوایل قرن دهم) در طول فرمانروایی [[امویان]] و [[عباسیان]] و دولت‌های حاکم در شام مثل طولونیان، اخشیدیان، حمدانیان، فاطمیان، ایوبیان و ممالیک همچنان در جبل عامل می‌زیستند و امورشان را خاندان‌های برجسته، به شیوه تیولداران اداره می‌کردند. <ref> آل صفا، ص ۳۳ـ۳۴؛ بنوّت، ص ۳۷ </ref> | ||
در ۱۹۵، زمان خلافت [[امین عباسی]] (حک: ۱۹۳ـ ۱۹۸)، یکی از نوادگان معاویه به نام علی بن عبداللّه بن خالدبن یزید و ملقب به ابوالعُمَیْطَر در جبل عامل بر ضد عباسیان قیام کرد و مدعی [[مهدویت]] شد که سپاهیان عباسی به سرداری محمدبن صالح بن بَیْهَس کلابی او را در شَبْعا سرکوب کردند. <ref> طبری، ج ۸، ص ۴۱۵؛ ابن اثیر، ج ۶، ص ۲۴۹ـ۲۵۰ </ref> | در ۱۹۵، زمان خلافت [[امین عباسی]] (حک: ۱۹۳ـ ۱۹۸)، یکی از نوادگان معاویه به نام علی بن عبداللّه بن خالدبن یزید و ملقب به ابوالعُمَیْطَر در جبل عامل بر ضد عباسیان قیام کرد و مدعی [[مهدویت]] شد که سپاهیان عباسی به سرداری محمدبن صالح بن بَیْهَس کلابی او را در شَبْعا سرکوب کردند. <ref> طبری، ج ۸، ص ۴۱۵؛ ابن اثیر، ج ۶، ص ۲۴۹ـ۲۵۰ </ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
از ۵۵۱ تا ۵۶۵ اتابک نورالدین محمود زنگی (حک: ۵۴۱ ـ۵۶۹) بار‌ها به جبل لبنان حمله کرد و شیعیان منطقه از دست وی سختی‌های بسیاری کشیدند. <ref> ابن قلانسی، ص ۵۲۰ به بعد؛ محمدعلی مکی، ص ۱۳۵ـ۱۶۱؛ حرّ، ص ۳۳ـ۳۴ </ref> | از ۵۵۱ تا ۵۶۵ اتابک نورالدین محمود زنگی (حک: ۵۴۱ ـ۵۶۹) بار‌ها به جبل لبنان حمله کرد و شیعیان منطقه از دست وی سختی‌های بسیاری کشیدند. <ref> ابن قلانسی، ص ۵۲۰ به بعد؛ محمدعلی مکی، ص ۱۳۵ـ۱۶۱؛ حرّ، ص ۳۳ـ۳۴ </ref> | ||
[[امپراتور عثمانی|دولت عثمانی]] در ۱۲۸۲ | [[امپراتور عثمانی|دولت عثمانی]] در ۱۲۸۲ خاندان‌های برجسته و تیولداران جبل عامل را از بین برد و تا ۱۳۳۶ عثمانی‌ها در این منطقه حکومت کردند. <ref> آل صفا، ص ۱۶۵ـ۱۷۰ </ref> جبل عامل در دوره عثمانی به دو بخش شمالی به نام بلاد شقیف و جنوبی مشهور به بلاد بشاره تقسیم شد. بلاد شقیف شامل چهار ناحیه بود: شقیف به مرکزیت نبطیه، شومر به مرکزیت آبادی انصار، اقلیم تفاح به مرکزیت جُبَع و ناحیه جِزّین به مرکزیت جِزّین. بلاد بشاره نیز شامل چهار ناحیه بود: جبل هونین به مرکزیت بنت جبیل، جبل تبنین به مرکزیت تبنین، ساحل قانا به مرکزیت قانا و ساحل معرکه به مرکزیت صور. هر یک از این نواحی هشت گانه جبل عامل را حاکمی اداره می‌کرد و همگی زیرنظر حاکم کل جبل عامل بودند <ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۳۱ـ ۱۳۲ </ref> همچنین در دوره تسلط عثمانی‌ها بر جبل عامل، برای هریک از هشت ناحیه این منطقه، قاضیان [[شیعه]] به عنوان نایب و سه قاضی برای شهرهای صیدا و صور و مرجعیون انتخاب شدند. <ref> همان، ص ۱۳۶ </ref> | ||
پس از جنگ اول جهانی (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) و اضمحلال دولت عثمانی، مردم جبل عامل با استعمار [[فرانسه]] ـ که بیشترِ لبنان، از جمله شهرهای ساحلی و | پس از جنگ اول جهانی (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) و اضمحلال دولت عثمانی، مردم جبل عامل با استعمار [[فرانسه]] ـ که بیشترِ لبنان، از جمله شهرهای ساحلی و دشت‌های جنوب لبنان، را تصرف کرده بود ـ مخالفت کردند و خواستار ملحق شدن به سوریه، زیرنظر ملک فیصل اول (متوفی ۱۳۱۲ ش)، شدند <ref> رجوع کنید به بنوّت، ص ۲۰۳؛ آل صفا، ص ۲۲۶ </ref> با استقلال لبنان در ۲ آذر ۱۳۲۲/ ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳، جبل عامل جزو این کشور شد. <ref> رجوع کنید به بنّوت، ص ۲۹۳ـ۲۹۴ </ref> | ||
در ۱۳۵۷ش با حمله ارتش [[اسرائیل]] به جنوب لبنان، که با تصرف بیشتر مناطق جبل عامل همراه بود، جنایات و صدمات زیادی به اهالی وارد شد. <ref> رجوع کنید به همان، ص ۳۳۱ـ۳۳۳ </ref> | در ۱۳۵۷ش با حمله ارتش [[اسرائیل]] به جنوب لبنان، که با تصرف بیشتر مناطق جبل عامل همراه بود، جنایات و صدمات زیادی به اهالی وارد شد. <ref> رجوع کنید به همان، ص ۳۳۱ـ۳۳۳ </ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
شمار بسیار زیاد عالمان منطقه جبل عامل و پویایی علمی آنان موجب توجه تاریخ نگاران و محققان شده است؛ در [[تشییع جنازه]] دختر شهید ثانی، معروف به ستّ المشایخ و از [[مجتهدان|مجتهدانِ]] شاگردپرور حوزه جبل عامل، هفتاد [[مجتهد]] حاضر بودند. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۵ </ref> به نوشته فقیه، <ref> فقیه، ص ۱۰ </ref> وقتی در ۱۱۹۵، به دستور احمدپاشا جزّار، والی عثمانی صیدا، آثار و تألیفات عالمان جبل عامل سوزانده شد، حجم این آثار به اندازه‌ای بود که مأموران حکومت تا هفت روز در عکّا به سوزاندن کتاب مشغول بودند. <ref> برای اطلاع از عالمان جبل عامل، به ویژه برآمدگان حوزه آن رجوع کنید بهحرّ عاملی، ۱۳۶۲ ش </ref> | شمار بسیار زیاد عالمان منطقه جبل عامل و پویایی علمی آنان موجب توجه تاریخ نگاران و محققان شده است؛ در [[تشییع جنازه]] دختر شهید ثانی، معروف به ستّ المشایخ و از [[مجتهدان|مجتهدانِ]] شاگردپرور حوزه جبل عامل، هفتاد [[مجتهد]] حاضر بودند. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۵ </ref> به نوشته فقیه، <ref> فقیه، ص ۱۰ </ref> وقتی در ۱۱۹۵، به دستور احمدپاشا جزّار، والی عثمانی صیدا، آثار و تألیفات عالمان جبل عامل سوزانده شد، حجم این آثار به اندازه‌ای بود که مأموران حکومت تا هفت روز در عکّا به سوزاندن کتاب مشغول بودند. <ref> برای اطلاع از عالمان جبل عامل، به ویژه برآمدگان حوزه آن رجوع کنید بهحرّ عاملی، ۱۳۶۲ ش </ref> | ||
در سده‌های دهم و یازدهم، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. این مهاجرت نقطه عطفی در تاریخ ایران و شیعه به شمار می‌آید و | در سده‌های دهم و یازدهم، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. این مهاجرت نقطه عطفی در تاریخ ایران و شیعه به شمار می‌آید و بررسی‌های چندی در باره کیفیت و تأثیرات آن صورت گرفته است. از جمله این بررسی‌ها کتاب [[الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی (کتاب)|الهجرة العاملیّة الی ایران فی العصر الصفوی]] (بیروت ۱۴۱۰/۱۹۸۹) تألیف جعفر مهاجر، و کتاب [[مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی (کتاب)|مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی]] (تهران ۱۳۷۷ ش) تألیف مهدی فرهانی منفرد شایان ذکر است. در دوران حکومت احمدپاشا جزار نیز، سختگیری‌های وی بر علمای جبل عامل سبب مهاجرت شمار دیگری از آنان شد، تا حدی که بیش از هفتاد عالم از جبل عامل گریختند و راهی ایران و [[عراق]] شدند. <ref> آل صفا، ص ۲۷۱؛ محمدکاظم مکی، ص ۹۷؛ نیز رجوع کنید به ابن صعب، ص ۱۰۳ـ۱۲۲ </ref> | ||
شماری از عالمان عاملی نیز به [[هند]] رفتند و در آنجا مناصب علمی و سیاسی یافتند، از جمله خواهرزاده [[شیخ بهائی]] به نام [[محمدبن علی خاتون]] (متوفی ۱۰۴۹) که میان دربار [[هند]] و [[ایران]]، به مقام سفارت رسید. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۴۱ـ۱۵۴، ۱۶۹؛ مروّه، ص ۴۴ـ۵۹؛ فقیه، ص ۶۶، ۹۳ـ۹۴؛ محسن امین، ۱۴۰۳ الف، ج ۹، ص ۱۶۷ـ۱۷۷، ۲۳۴ـ۲۳۹، ج ۱۰، ص ۱۰ـ۱۱ </ref> | شماری از عالمان عاملی نیز به [[هند]] رفتند و در آنجا مناصب علمی و سیاسی یافتند، از جمله خواهرزاده [[شیخ بهائی]] به نام [[محمدبن علی خاتون]] (متوفی ۱۰۴۹) که میان دربار [[هند]] و [[ایران]]، به مقام سفارت رسید. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۴۱ـ۱۵۴، ۱۶۹؛ مروّه، ص ۴۴ـ۵۹؛ فقیه، ص ۶۶، ۹۳ـ۹۴؛ محسن امین، ۱۴۰۳ الف، ج ۹، ص ۱۶۷ـ۱۷۷، ۲۳۴ـ۲۳۹، ج ۱۰، ص ۱۰ـ۱۱ </ref> | ||