سوره انعام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره اَنعام''' ششمین [[سوره|سوره‌]] و از [[سوره‌های مکی قرآن]] است که در [[جزء (قرآن)|جزء]] هفتم و هشتم جای دارد. علت نامگذاری این سوره به نام «اَنعام»، به معنای چهارپایان، سخن گفتن از چهارپایان در پانزده [[آیه]]  آن است. محور اصلی  سوره انعام، [[اصول دین|اصول عقاید دین]]، یعنی [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] است. در این سوره احتجاج و گفتگوی [[ابراهیم (پیامبر)|حضرت ابراهیم]] با [[کفر|کافران]] درباره [[عبادت|پرستش]] ستارگان و خورشید آمده است.

از آیات مشهور این سوره، آیه ۲۰ است که می‌گوید [[اهل کتاب]] ویژگی‌های پیامبر(ص) را از پیش می‌دانستند. دیگر آیه مشهور این سوره، آیه وِزر است که بر اساس آن هر کس بار گناه خود را به دوش می‌کشد و آیه ۱۶۰ که درباره [[ثواب و عقاب|پاداش]] ده برابری [[خدا|خداوند]] برای هر عمل نیک است. در آیاتی نیز [[احکام شرعی|احکام]] برخی کارها بیان شده است، از جمله [[حرام|حرام‌بودن]] قتل و دشنام‌دادن به کافر و دروغ‌بستن به خدا و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و خوردن از گوشت حیوانی که با ذکر نام خدا [[ذبح شرعی|ذبح]] نشده است.

بنابر [[حدیث|روایات]] [[اهل بیت(ع)]]، این سوره همراه با هفتاد هزار [[فرشته|فرشتهٔ]] تسبیح‌گوی و به صورت یک‌‌جا بر [[پیامبر(ص)]] نازل شده است و هرکس آن را قرائت کند، آن فرشتگان تا روز [[قیامت]] برای او [[تسبیح]] می‌گویند. جلسه [[ختم انعام]] از جلسات مردمی در [[ایران]] است که در آن سوره انعام با هدف برآوردن شدن حاجات قرائت می‌شود.

سوره را از آن رو اَنعام (چهارپایان) نامیده‌اند که در پانزده [[آیه]] آن (آیات ۱۳۶ تا ۱۵۰)، از چهارپایان سخن گفته است. در این [[سوره]]، واژه انعام شش بار به کار رفته است.<ref>خرمشاهی، «سوره انعام»، ص۱۲۳۷.</ref>

سوره انعام ۱۶۵ آیه و ۳۰۵۵ کلمه دارد و از نظر حجم، جزو سوره‌های [[سبع طوال|سَبعُ طِوال]] (سوره‌های طولانی) است و بیش از یک [[جزء (قرآن)|جزء]] قرآن را دربرمی‌گیرد.<ref>خرمشاهی، «سوره انعام»، ص۱۲۳۷، ۱۲۳۸.</ref> سوره انعام جزو سوره‌های [[جمعی النزول|جمعیُ النزول]] خواهد بود چراکه بنابر روایات، تمام آیات این سوره یک‌‌جا بر [[پیامبر(ص)]] نازل شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۱۴۳.</ref> همچنین از آن رو که با حمد آغاز می‌شود، جزو سوره‌های [[حامدات]] است.<ref>سخاوی، جمال القراء و کمال الاقراء،بیروت، ج۱،ص ۱۷۹</ref>

به گفته [[علامه طباطبایی]]، محور اصلی سوره، مانند دیگر [[سوره‌های مکی]]، [[اصول عقاید]] دین، یعنی [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] است. در آن به‌ویژه بر یکتاپرستی تأکید شده است. به گزارش این [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]]، بیشتر [[آیه|آیات]] سوره، استدلال‌هایی را بر ضد [[شرک|مشرکان]] در زمینه‌های توحید و نبوت و معاد مطرح کرده است. این سوره برخی از احکام فقهی، به‌ویژه [[محرمات|مُحَرّمات]] شرعی را هم بیان کرده است.<ref> علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۵.</ref>  

گفته شده است «تر و خشک»، کنایه از همه چیز است و عمومیت را می‌رساند. [[تفسیر قرآن|مفسران]] درباره مقصود از «کتاب مبین»، اختلاف‌نظر دارند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۷۱.</ref> [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] می‌گوید کتاب مبین هرچه باشد، این دنیا ـ که شامل موجودات است ـ نیست، بلکه کتابی است که برنامه موجودات در آن ثبت است و بر موجودات مقدم است و بعد از فنای آنها هم باقی می‌ماند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۷، ص۱۲۶.</ref> در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] نیز آمده است بیشتر به نظر می‌رسد منظور از «کتاب مبین» همان مقام علم پروردگار است؛ یعنی همه موجودات در علم بی‌پایان او ثبت است و تفسیر کتاب مبین به [[لوح محفوظ]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۸۱. ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۳۱۵.</ref> نیز قابل تطبیق بر همین معناست؛ چه اینکه بعید نیست لوح محفوظ نیز همان صفحه [[علم الهی|علم خدا]] باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۷۱.</ref>

[[تفسیر قرآن|مفسران]] گفته‌اند که این آیه [[عدل (کلام)|عدالت]] خداوند را در مجازات بدکاران، نشان داده و بیان کرده است که هیچ کس به جهت [[گناه]] دیگری مجازات نمی‌شود. بنابر آیات [[قرآن]] در آیه ۳۷ـ۳۸ [[سوره نجم]]، چنین حکمی در دیگر ادیان هم وجود داشته است.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۳۹۶.</ref>

درباره ارتباط این [[آیه]] با آیه ۲۵ [[سوره نحل]]<ref>«لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَ‌هُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۙ وَمِنْ أَوْزَارِ‌ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ‌ عِلْمٍ ۗ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُ‌ونَ: تا روز قيامت بار گناهان خود را تمام بردارند، و [نيز] بخشى از بار گناهان كسانى را كه ندانسته آنان را گمراه مى‌كنند. آگاه باشيد، چه بد بارى را مى‌كشند».</ref> گفته‌اند: علت اینکه گمراه‌کنندگان، بخشی از بار گناه را به دوش می‌کشند این است که باعث گمراهی دیگران شده‌اند و در واقع بار گناه خویش را تحمل می‌کنند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۶۵؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۳۹۷.</ref>  

بیش از ۱۵ [[آیه]] از سوره انعام را در شمار [[آیات الاحکام]] ذکر کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۱۰۵۳.</ref> از جمله آیه ۲۱ که گفته شده [[حرام|حرام‌بودنِ]] دروغ‌بستن به [[خدا|خداوند]] از آن برداشت می‌شود<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۸۲۷.</ref> و آیه ۷۲ که دستور به اقامه نماز می‌دهد و [[واجب|واجب‌بودن]] [[نماز]] را بیان می‌کند.<ref> نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۴.</ref> همچنین گفته شده از آیه ۱۰۸ حرام‌بودن دشنام‌دادن به [[کفر|کافران]] فهمیده می‌شود.<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷۹۶.</ref>آیه ۱۲۱ می‌گوید از گوشت حیوانی که با ذکر نام خداوند [[ذبح شرعی|ذبح]] نشده، نخورید (حرام است)<ref> نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۶۱۳.</ref> و آیه ۱۴۱ حکم [[زکات]] را بیان می‌کند<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۷۹.</ref> و آیه ۱۵۱ قتل را حرام اعلام می‌کند.<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۷۵۳.</ref> همچنین بنابر آیه ۱۶۲ و ۱۶۳ گفته شده در [[عبادت|عبادات]] باید از [[ریا]] پرهیز کرد.<ref>نگاه کنید به: ایروانی، دروس تمهیدیه فی تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۸۳۴ـ۸۳۵.</ref>

در [[ایران]] مجلسی با عنوان [[ختم انعام]] در منازل برگزار می‌شود که افراد حاضر در مجلس، سوره انعام را با هدف برآورده‌شدن حاجات خود قرائت می‌کنند. گاه در بین آیه‌های سوره انعام [[دعا|دعاها]] و ذکرهایی خوانده می‌شود. این مجالس  با سفره‌ای معروف به سفره ختم انعام تزیین می‌شود.{{منبع}}

[[حدیث|روایات]] جایگاه والایی برای سوره انعام قائل شده‌اند. تفسیر [[نور الثقلین]] از [[امام رضا(ع)]] نقل کرده است سوره انعام همراه با ۷۰ هزار [[فرشته]] که [[تسبیح]] و [[تهلیل]] (لاحول و لاقوة اِلّا بالله) و [[تکبیر]] می‌گفتند، به صورت یک‌جا [[نزول قرآن|نازل]] شد. هرکس که آن را بخواند، آن فرشتگان تا روز [[قیامت]]  برای او تسبیح می‌گویند.<ref>عروسی حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۹۶.</ref> مشابه این حدیث، از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] هم نقل شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۴۲۱.</ref>

همچنین در [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاَعمال]] به نقل از [[امام صادق(ع)]] آمده است: سوره انعام با همراهی ۷۰ هزار فرشته به صورت یک‌جا بر [[محمد(ص)]] نازل شده است. پس آن را بزرگ و گرامی بدارید؛ چرا که در هفتاد جای آن [[اسم اعظم]] خدا آمده است و اگر مردم می‌دانستند در این سوره چه هست، هرگز خواندن آن را ترک نمی‌کردند.<ref>شیخ صدوثق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۵.</ref>