اراده الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

اراده و مشیت از صفات خداوند است و بر این اساس خداوند را مُرید (اراده‌کننده) می‌نامند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،۱۳۹۲ش، ص۱۳۱.</ref> [[قرآن]] در آیات بسیاری مشیت و اراده را به خداوند نسبت داده است؛<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،،۱۳۹۲ش، ص۱۳۱.</ref> از جمله «يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ» (هركه را بخواهد عذاب و هر كه را بخواهد رحمت مى‏‌كند)<ref>سوره عنکبوت، آیه ۲۱، ترجمه فولادوند.</ref> و «إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُريدُ» (پروردگار تو همان كند كه خواهد)<ref>سوره هود، آیه ۱۰۷، ترجمه فولادوند.</ref>

یکی از استدلال‌های عقلی بر اثبات وجود اراده [[خداوند]] این است که برخی از افعال خداوند در زمان‌های خاصی اتفاق می‌افتند؛ یعنی مثلا موجودی در زمانی نیست و در زمانی دیگری وجود پیدا می‌کند. با توجه به اینکه علم و قدرت خداوند در همه زمان‌ها موجودند، به‌جز این‌دو، صفت دیگری هم برای تحقق افعال لازم است؛ وگرنه همه افعال الهی ازلی می‌بودند؛ حال آنکه چنین نیست. از این مطلب نتیجه می‌شود که خداوند صفتی به نام اراده دارد و هرگاه اراده کند، فعلی تحقق پیدا می کند.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۲.</ref>

* [[اشاعره]] بر این باورند که اراده غیر از علم و قدرت و دیگر صفات ذات خداوند است؛<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،،۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> اما آن را صفتی ذاتی یا زائد بر ذات، اما قدیم (ازلی)<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۱.</ref> می‌دانند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،،۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref>

* دیدگاه مشهور میان [[[[فلسفه اسلامی|فیلسوفان]]]] مسلمان می گوید:‌ اراده تکوینی همان علم خداوند به افعال مناسب با نظام احسن (بهترین وضعیت ممکن جهان)<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۰.</ref> است.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،،۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref>

اراده تکوینی خداوند اراده او نسبت به وجود موجودات است. اراده تشریعی خدا به معنای اراده او به برخی از افعال است که موجب می‌شود افعال [[واجب]]، [[مستحب]]، [[حرام]] یا [[مکروه]] باشند؛ یعنی وقتی خداوند تکلیفی [[وجوب|وجوبی]] را برای انسان وضع می‌کند، اراده تشریعی کرده است که عملی انجام شود و زمانی که تکلیفی حرام را وضع می کند، اراده تشریعی کرده است که آن عمل انجام نشود. از اراده تشیعی خداوند، [[وجوب]] و [[استحباب]] و [[حرمت]] و [[کراهت]] شکل می‌گیرد.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۳.</ref><br />

تفاوت میان اراده تکوینی و تشریعی این است که اولا اراده تکوینی از رابطه خداوند با مخلوقات انتزاع می‌شود و ثانیا در آن هرچه خدا اراده کند، لزوما محقق می‌شود؛ اما اراده تشریعی اولا از رابطه میان خدا و برخی از افعال اختیاری انسان انتزاع می‌شود و ثانیا امکان دارد که آنچه خدا اراده کرده است، اتفاق نیفتد.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۳.</ref>

برخی از آیات [[قرآن]] از اراده تکوینی خداوند و برخی دیگر از اراده تشریعی او حکایت می‌کنند.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۳، ۲۵۴.</ref> [[آیه|آیات]] درباره اراده تکوینی، بیان می‌کنند که هرگاه اراده خدا به فعلی تعلق گیرد، آن فعل بلافاصله و بی‌قیدوشرطی محقق می‌شود.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۳.</ref> از جمله آنها آیه ۴ [[سوره نحل]] است<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۳.</ref> که می‌گوید: «إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَ‌دْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ» (ما وقتى چيزى را اراده كنيم، همين قدر به آن مى‌گوييم: «باش»، بى‌درنگ موجود مى‌شود.)<ref>ترجمه فولادوند.</ref><br />

آیه ۱۸۵ [[سوره بقره]] را از جمله آیاتی می‌دانند که بر اراده تشریعی خداوند دلالت می کند:<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۴.</ref> «يُرِيدُ اللَّـهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ» (خدا برای شما آسانی می‌‏خواهد و برای شما دشواری نمی‏‌خواهد.)<ref>ترجمه فولادوند.</ref> برپایه این آیه که احکام [[روزه]] را بیان می کند، اراده تشریعی خداوند بر آن است که [[احکام|احکامی]] وضع شود که انسان به سختی نیفتد.<ref>سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۴.</ref>

{{پانویس2}}

*صدوق، التوحید، محمد بن على‏، تحقیق هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسين، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.