نیابت عامه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نیابت عامّه''' جانشینی عموم [[فقیه|فقیهان شیعه]] به جای [[امام مهدی(ع)]] در دوران [[غیبت کبرا]] است. شیعیان در دوران غیبت کبرا امکان ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با امام زمان را ندارند. بنابر روایات، [[امامان شیعه]] در این دوران، وظایف [[امام معصوم]] را بر عهده فقیهان دانسته و رهبری دینی مردم را بر عهده آنان گذاشته‌اند. نیابت عامه در مقابل [[نیابت خاصه]] قرار دارد.  

نیابت عامه به‌معنای جانشینی عموم فقیهان به جای امام معصوم، پس از دوران [[نیابت خاصه]] است.<ref>موسوی خلخالی، الحاکمیة فی الاسلام، ۱۴۲۵ق، ص۲۹.</ref> در دوران [[غیبت صغرا]]، امام مهدی(ع) از طریق [[نواب اربعه]] با شیعیان ارتباط داشت.<ref>سند، دعوی السفاره فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۷۴.</ref> پس از درگذشت [[علی بن محمد سمری|علی بن محمد سَمَری]]، چهارمین نایب خاص [[امام زمان(ع)]]، در [[سال ۳۲۹ق]]، نماینده دیگری منصوب نشد و تمام ارتباطات مستقیم امام دوازدهم [[شیعیان]] با مردم و همچنین دوران [[وکالت]] از امام مهدی پایان یافت.<ref>سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۷.</ref>

در احادیث شیعه، کسانی که منصب نیابت را برعهده می‌گیرند، با عناوینی مثل [[محدث|راویان]] حدیث، کسانی که [[حلال]] و [[حرام]] را می‌شناسند، [[فقیه|فقیهان]] و علما معرفی شده‌اند.<ref>نگاه کنید به سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref> بر اساس این احادیث، در دوران [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]]، [[فقیهان]] و عالمان شیعه جانشینی [[امامان شیعه|امامان]] را برعهده دارند. [[محمد سند بحرینی|محمد سَنَد]] نویسنده کتاب [[دعوی السفارة فی الغیبة الکبری (کتاب)|دعوی السفارة]]، این احادیث را در کتاب خود جمع‌آوری کرده است.<ref>سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref>

در باور شیعه، امامان دارای وظایف و اختیارات متعددی هستند. [[سید محمدمهدی موسوی خلخالی|موسوی خلخالی]] این اختیارات را تا ده عنوان برشمرده است.<ref>موسوی خلخالی، حاکمیت در اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۸۹.</ref> بر اساس نیابت عامه، بخش زیادی از وظایف و اختیارات ائمه به فقیهان منتقل شده است.<ref>موسوی خلخالی، حاکمیت در اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۱۴.</ref> یکی از ویژگی‌های امام در باور شیعیان، ولایت در امور  حکومتی است. به‌عقیده برخی از عالمان شیعه، [[فقیه]] نایب امام در امور حکومتی هم هست.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص ۶۳۵؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۷۴ش، ص۷۸-۸۲؛ جعفریان، دین و سیاست در دوره صفوی، ۱۳۷۰ش، ص۳۲، ص۳۱۲؛ کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱-۲۴.</ref> از این نظریه با نام [[ولایت فقیه]] یاد می‌شود.<ref>فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۲-۲۴۳.</ref>

مبنای روایی نیابت عامه، احادیثی است که از [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] رسیده و از جمله آن‌ها [[مقبوله عمر بن حنظله]] است.<ref>منتظری، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳، ص ۱۶۶؛ جوادی آملی، ولایت فقیه ۱۳۷۸ش، ص۱۵۰؛ کدیور، حکومت ولایی، ۱۳۷۸ش، ص۳۸۹ـ۳۹۲.</ref> بر اساس این روایت، [[امام صادق(ع)]] تصریح کرده است که شیعیان باید برای حل اختلافات خود، به راویان حدیث و کسانی که [[حلال]] و [[حرام]] و [[احکام شرعی|احکام]] را می‌شناسند، رجوع کنند و کسی که حکم [[فقیهان]] را رد و انکار کند، در واقع حکم امامان را رد کرده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶۷.</ref> بنابر روایتی دیگر که از [[امام مهدی]] نقل شده، مؤمنان باید در رویدادهای روزگار، به راویان احادیث اهل بیت(ع) رجوع کنند؛ چرا که به تصریح وی، «آنان (راویان) [[حجت]] من بر شمایند و من حجت خدا بر ایشانم».<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷، ص۱۴۰.</ref>