۱۷٬۲۲۰
ویرایش
آیه محارم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح نویسه‌های عربی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح نویسه‌های عربی) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| شماره آیه =۲۳ | | شماره آیه =۲۳ | ||
| جزء =چهارم | | جزء =چهارم | ||
| شأن نزول =ازدواج [[پیامبر(ص)]] با [[زینب بنت | | شأن نزول =ازدواج [[پیامبر(ص)]] با [[زینب بنت جحش]] | ||
| مکان نزول =مدینه | | مکان نزول =مدینه | ||
| موضوع = فقهی | | موضوع = فقهی | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
|عنوان={{عربی | |عنوان={{عربی | ||
|اندازه=۱۰۰% | |اندازه=۱۰۰% | ||
|حُرِّ‌مَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْ‌ضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّ‌ضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَ‌بَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِ‌كُم مِّن نِّسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُوا دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ ۗ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ غَفُورً‌ا رَّ‌حِيمًا﴿۲۳﴾}}| [ | |حُرِّ‌مَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْ‌ضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّ‌ضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَ‌بَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِ‌كُم مِّن نِّسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُوا دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ ۗ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ غَفُورً‌ا رَّ‌حِيمًا﴿۲۳﴾}}| [نکاح اینان] بر شما حرام شده است: مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمه‌هایتان، و خاله‌هایتان، و دختران برادر، و دختران خواهر، و مادرهایتان که به شما شیر داده‌اند، و خواهران رضاعی شما، و مادران زنانتان، و دختران همسرانتان که [آنها دختران] در دامان شما پرورش یافته‌اند و با آن همسران همبستر شده‌اید -پس اگر با آنها همبستر نشده‌اید بر شما گناهی نیست [که با دخترانشان [[ازدواج]] کنید]- و زنان پسرانتان که از پشت خودتان هستند، و جمع دو خواهر با همدیگر -مگر آنچه که در گذشته رخ داده باشد- که خداوند آمرزنده مهربان است(۲۳)}} | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
به گفته [[شیخ طوسی]] در تفسیر [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]]، بخشی از آیه ۲۳ سوره نساء («وَحَلائِلُ | به گفته [[شیخ طوسی]] در تفسیر [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]]، بخشی از آیه ۲۳ سوره نساء («وَحَلائِلُ أَبْنائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلابِکُمْ؛ و زنان پسرانتان که از نسل خودتان هستند») در زمانی نازل شد که [[رسول خدا(ص)]] با [[زینب بنت جحش]]، همسرِ [[زید بن حارثه]] (پسرخوانده خود) پس از کشته‌شدن او در [[جنگ موته]]، ازدواج کرد و مشرکان به نجوا و گفت و شنود پرداختند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار إحیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۵۹.</ref> | ||
چنانکه در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده ازدواج پیامبر(ص) با زینب به جهت از بین بردن یکی از رسوم [[جاهلیت|دوران جاهلی]] بوده است که تمام احکام مربوط به فرزندان حقیقی را در حق [[فرزندخوانده]] نیز جاری | چنانکه در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده ازدواج پیامبر(ص) با زینب به جهت از بین بردن یکی از رسوم [[جاهلیت|دوران جاهلی]] بوده است که تمام احکام مربوط به فرزندان حقیقی را در حق [[فرزندخوانده]] نیز جاری کرده و ازدواج با همسر او-بعد از فوت یا طلاق-را قبیح می‌دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> | ||
== محارم == | == محارم == | ||
{{اصلی|محارم|محارم رضاعی}} | {{اصلی|محارم|محارم رضاعی}} | ||
محارم، کسانی‌اند که به سبب خویشاوندی، نگاه کردن و آشکار کردن زینت برای همدیگر جایز و ازدواج آنها با هم حرام است.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۸۱ش، ص۲۷۲. </ref> آیه محارم | محارم، کسانی‌اند که به سبب خویشاوندی، نگاه کردن و آشکار کردن زینت برای همدیگر جایز و ازدواج آنها با هم حرام است.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۸۱ش، ص۲۷۲. </ref> آیه محارم بیان‌گر خویشاوندان [[محارم|نسبی]]، [[محارم|سببی]] و [[محرمیت رضاعی|رضاعی]] است که ازدواج با آنان حرام است:<ref> مقدس اردبیلی، زبدةالبیان، المکتبة المرتضویة، ص۵۲۳-۵۲۴.</ref> | ||
*'''نسب:''' نوعی خویشاوندی است که به واسطه تولد یک یا چند نفر از دیگری حاصل می‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۵.</ref> [[مجتهد|فقها]] با استناد به این آیه، ازدواج هفت دسته از مردان بر هفت دسته از زنان به‌واسطه نسب، را حرام دانسته‌اند:<ref>مقدس اردبیلی، | *'''نسب:''' نوعی خویشاوندی است که به واسطه تولد یک یا چند نفر از دیگری حاصل می‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۵.</ref> [[مجتهد|فقها]] با استناد به این آیه، ازدواج هفت دسته از مردان بر هفت دسته از زنان به‌واسطه نسب، را حرام دانسته‌اند:<ref>مقدس اردبیلی، زبدةالبیان، المکتبة المرتضویة، ص۵۲۳-۵۲۴؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۳۸.</ref> | ||
{{ستون|۲}} | {{ستون|۲}} | ||
*مادر و | *مادر و مادربزرگ؛ پدری و مادری<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۳۸.</ref> | ||
*دختر و دختر فرزند<ref>امام خمینی، | *دختر و دختر فرزند<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۲.</ref> | ||
*خواهر<ref>امام خمینی، | *خواهر<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
*برادرزاده (دختر برادر)<ref>امام خمینی، | *برادرزاده (دختر برادر)<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
*خواهرزاده (دختر خواهر)<ref>امام خمینی، | *خواهرزاده (دختر خواهر)<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
*عمه و عمه‌های پدر و مادر.<ref>امام خمینی، | *عمه و عمه‌های پدر و مادر.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
*خاله و خاله‌های پدر و مادر.<ref>امام خمینی، | *خاله و خاله‌های پدر و مادر.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
*'''رضاع:''' مَحرَمیت رِضاعی، خویشاوندی که بر اثر شیرخوردن کودک از زنی غیر از مادرش ایجاد می‌شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴.</ref> در این آیه فقط به حرمت ازدواج با مادر و خواهران رضاعی اشاره شده است.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات | *'''رضاع:''' مَحرَمیت رِضاعی، خویشاوندی که بر اثر شیرخوردن کودک از زنی غیر از مادرش ایجاد می‌شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴.</ref> در این آیه فقط به حرمت ازدواج با مادر و خواهران رضاعی اشاره شده است.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات المکتبة المرتضویة، ج۲، ص۱۸۲.</ref> فقها با استناد به روایتی از [[پیامبر (ص)]] «هر آنچه به‌واسطه نسب حرام است، به‌واسطه رضاع نیز حرام است»،<ref>مغربی، دعائم‌الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۴۰.</ref> همه زنانی که به‌واسطه نسب، ازدواج با آنها حرام است، ازدواج با آنها به واسطه [[رضاع]] را نیز حرام دانسته‌اند.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات المکتبة، ج۲، ص۱۸۲؛ مقدس اردبیلی، زبدةالبیان، المکتبة المرتضویة، ص۵۲۴.</ref> | ||
*'''سبب:''' با خواندن [[صیغه عقد]]، علاوه بر زن و شوهر، برخی از خویشاوندان مرد و زن بر یکدیگر محرم می‌شوند که به آنها محارم سبَبَی می‌گویند.<ref> شهید ثانی، مسالک‌الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۱.</ref> آیه محارم به چهار مورد از این زنان، اشاره کرده که عبارتند از: مادرِ زن، دخترِ زنی که پس از عقد با او [[آمیزش]] کرده است، زن پسر (عروس) و ازدواج با دو خواهر در زمان واحد.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات | *'''سبب:''' با خواندن [[صیغه عقد]]، علاوه بر زن و شوهر، برخی از خویشاوندان مرد و زن بر یکدیگر محرم می‌شوند که به آنها محارم سبَبَی می‌گویند.<ref> شهید ثانی، مسالک‌الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۸۱.</ref> آیه محارم به چهار مورد از این زنان، اشاره کرده که عبارتند از: مادرِ زن، دخترِ زنی که پس از عقد با او [[آمیزش]] کرده است، زن پسر (عروس) و ازدواج با دو خواهر در زمان واحد.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، منشورات المکتبة المرتضویة، ج۲، ص۱۸۴.</ref> | ||
==نکات تفسیری== | ==نکات تفسیری== | ||
بنا به نظر برخی [[مفسران]]، عبارت «وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ؛ [حرام است] جمع بین دو خواهر، مگر آنچه در گذشته رخ داده است...» به این نکته اشاره دارد که ازدواج با دو خواهر در یک زمان، در [[عصر جاهلیت]] مرسوم بوده است و با نازل شدن این آیه، کسانی که در گذشته چنین ازدواج‌هایی کرده‌اند مجازاتی ندارند اما باید یکی از دو خواهر را انتخاب کرده و دیگری را رها کنند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۳۱.</ref> به گفته [[علامه طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] احتمال دارد استثناء نه تنها از جمع بین دو خواهر، بلکه از تمام فقرات مذکور در آیه باشد؛ چرا که در گذشته در میان غیراعراب امت‌هایی بوده‌اند که با برخی از زنان مذکور در آیه ([[محارم]]) ازدواج می‌کرده‌اند، [[اسلام]] با این استثناء، آن ازدواج‌ها را معتبر شمرده و به [[حلال‌زادگی]] فرزندان حاصل از آنها حکم کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۶.</ref> البته وی درنهایت احتمال اول (ارجاع ما قد سلف فقط به ازدواج دو خواهر) را ظاهرتر دانسته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۶.</ref> | بنا به نظر برخی [[مفسران]]، عبارت «وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ؛ [حرام است] جمع بین دو خواهر، مگر آنچه در گذشته رخ داده است...» به این نکته اشاره دارد که ازدواج با دو خواهر در یک زمان، در [[عصر جاهلیت]] مرسوم بوده است و با نازل شدن این آیه، کسانی که در گذشته چنین ازدواج‌هایی کرده‌اند مجازاتی ندارند اما باید یکی از دو خواهر را انتخاب کرده و دیگری را رها کنند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۳۱.</ref> به گفته [[علامه طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] احتمال دارد استثناء نه تنها از جمع بین دو خواهر، بلکه از تمام فقرات مذکور در آیه باشد؛ چرا که در گذشته در میان غیراعراب امت‌هایی بوده‌اند که با برخی از زنان مذکور در آیه ([[محارم]]) ازدواج می‌کرده‌اند، [[اسلام]] با این استثناء، آن ازدواج‌ها را معتبر شمرده و به [[حلال‌زادگی]] فرزندان حاصل از آنها حکم کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۶.</ref> البته وی درنهایت احتمال اول (ارجاع ما قد سلف فقط به ازدواج دو خواهر) را ظاهرتر دانسته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۶۶.</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
== آیه مرتبط == | == آیه مرتبط == | ||
{{اصلی| | {{اصلی|آیه حجاب}} | ||
آیه ۳۱ [[سوره نور]] مشهور به [[آیه حجاب]] نیز ضمن بیان برخی دستورات به زنان، برخی از محارم آنان را بر شمرده است: | آیه ۳۱ [[سوره نور]] مشهور به [[آیه حجاب]] نیز ضمن بیان برخی دستورات به زنان، برخی از محارم آنان را بر شمرده است: | ||
{{گفت و گو | {{گفت و گو | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
|عنوان={{عربی | |عنوان={{عربی | ||
|اندازه=۱۰۰% | |اندازه=۱۰۰% | ||
|وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ... وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ﴿۳۱﴾}}|و به زنان با ایمان بگو:... | |وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ... وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ﴿۳۱﴾}}|و به زنان با ایمان بگو:... زیورهایشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان آشکار نکنند.(۳۱)}} | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[آیه جلباب]] | *[[آیه جلباب]] | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
*امام خمینی، سید روح‌الله، | *امام خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی، چاپ اول، ۱۴۳۴ق. | ||
*شهید ثانی، | *شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک‌الافهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق. | ||
*شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی التفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی التفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا. | ||
*طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. | *طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. | ||
*فاضل مقداد، عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، منشورات | *فاضل مقداد، عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، منشورات المکتبة المرتضویة للإحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا. | ||
*محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع‌الاسلام، قم، مؤسسه | *محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع‌الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | ||
*مشکینی، علی‌اکبر، مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش. | *مشکینی، علی‌اکبر، مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش. | ||
*مغربی، قاضی نعمان، دعائم‌الاسلام، قم، مؤسسه آل | *مغربی، قاضی نعمان، دعائم‌الاسلام، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق. | ||
*مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، | *مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدةالبیان فی آیات الاحکام، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ اول، بی‌تا. | ||
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش. | *مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش. | ||
*نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق. | *نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق. | ||