سوره روم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره روم''' سی‌امین سوره و از [[سوره‌های مکی|سوره‌های مکی قرآن]] است که در [[جزء]] ۲۱ جای دارد. علت نام‌گذاری این سوره به نام «روم» در پیشگویی شکست [[روم|رومیان]] از [[ایران|ایرانیان]] و در آینده نزدیک شکست ایرانیان از رومیان بوده است. کلمه روم در آغاز این سوره بعد از [[حروف مقطعه]] به کار رفته است.

در [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]] به نقل از [[امام صادق(ع)]] آمده [[ثواب]] قرائت سوره روم و [[سوره عنکبوت|عنکبوت]] در شب [[۲۳ رمضان]]، [[بهشت]] است و در ادامه امام فرمود: مطمئن هستم که این دو سوره نزد خداوند جایگاهی بزرگ دارند.

سوره روم از [[سوره‌های مکی]] و در [[فهرست ترتیبی سوره‌های قرآن|ترتیب نزول]] هشتاد و چهارمین سوره‌ای است که بر [[پیامبر(ص)]] نازل شده است. این سوره در چینش کنونی [[مصحف]] سی‌امین سوره‌ است و در [[جزء]] ۲۱ جای دارد.<ref>صفوی، «سوره روم»، ص۷۳۴.</ref>

وعده قطعی [[خدا]] به یاری [[دین]] و [[مومنان]] و سیر انفسی و آفاقی از مضامین اصلی سوره روم است. رستاخیز و جدایی گروه‌ها و سرنوشت‌ها، دعوت به [[توحید]]، [[فطرت|فطرت انسان]]، رابطه مستقیم میان اعمال مردم و حوادث عالم، تاثیر رفتار آدمی بر ظهور فتنه و فساد و مسأله اختلاف، تفرقه و گروه‌گرایی و زیان‌ها و آثار منفی آن در دین و جامعه از دیگر موضوعات این سوره است.<ref>صفوی، «سوره روم»، ص۷۳۴.</ref> پرداختن به بخشی از قوانین خلقت و سُنن الهی مانند مسأله [[ازدواج|زوجیت]]، مودت و رحمت فطری میان انسان‌ها، اختلاف شب و روز، زبان‌ها و رنگ‌ها، نزول باران و احیای زمین مرده و قوام آسمان و زمین در فضا نیز مورد شرح و تبیین قرار گرفته و بر بعضی از احکام مانند نهی از [[ربا|رباخواری]] و لزوم دستگیری از مستمندان و خویشان تاکید شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۱۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۵۵.</ref>

نزول آیات نخستین سوره روم را به مناسبت جنگی که میان [[ایران]] و [[روم]] درگرفته بود دانسته‌اند؛ چراکه پس از غلبه ایرانیان بر رومیان، [[مشرکان]] [[مکه]] این پیروزی را به فال نیک گرفته و دلیل بر حقانیت خود دانستند و می‌گفتند ایرانیان مجوسی و مشرک و رومیان مسیحی و [[اهل کتاب]] هستند و همانگونه که ایرانیان بر رومیان پیروز شدند، پیروزی نهایی از آن مشرکان است و طومار [[اسلام]] به زودی پیچیده خواهد شد. این نتیجه‌گیری اگرچه پایه و اساسی نداشت؛ ولی به خاطر فضای تبلیغاتی منفی، کار بر مسلمانان سخت آمد؛ به همین دلیل آیات ابتدایی سوره روم نازل شد و خبر از پیروزی رومیان بر ایرانیان داد. نزول این آیات را دارای چنان تاثیر دلگرم‌کننده‌ای برای مسلمانان دانسته‌اند که بعضی از مسلمانان روی این مساله با مشرکان شرط‌‌بندی می‌کردند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۶۰- ۴۶۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۵۹-۵۶۰</ref>

در کتب مقاتل و تاریخ است که [[حضرت زینب(س)]] پس از [[واقعه عاشورا]] در [[خطبه حضرت زینب در شام|خطبه‌اش در مجلس یزید]] به این آیه استشهاد کرد و یزید و حکومتش را جزو کسانی دانست که آیات الهی را تکذیب و استهزاء کرده‌اند.و در واقع آنها را محکوم به کفر کرد. <ref>سید بن طاوس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۱۴-۲۲۰.</ref>

آیه ۳۰ سوره روم مشهور به آیه فطرت است که به سرشت الهی و نوع آفرینش انسان‌ها پرداخته است و گرایش انسان به خدا و دین را فطری و برخاسته از درون آن می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۴۱۸.</ref> [[علامه طباطبایی]] مراد از دین در این آیه را [[اسلام|دین اسلام]] می‌داند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۱۷۸.</ref>

در این آیات به مساله خُلف وعده نکردن خداوند و نفی کلی آن از خداوند اشاره شده است. [[علامه طباطبایی]] ذیل این آیه بر این باور است خلف وعده در موارد اضطراری گاه امری پسندیده است به همین جهت می‌توان گفت قبح آن ذاتی نیست؛ ولی از آنجایی که هیچ عاملی خدا را مضطر به خلف وعده نمی‌کند پس خلف وعده در حق خدا همیشه زشت و قبیح است و علاوه بر آن خلف ملازم با کمبود است و خدا کاملی است که کمبود درباره او محال است؛ بنابراین خداوند همیشه به وعده‌هایش عمل می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۱۵۶.</ref>

در این آیات بعد از اینکه مباحثی درباره مبدا و معاد و پاداش [[مومنان]] و مجازات [[مشرکان]] آمد، خداوند به [[تسبیح]]، [[تحمید]] و تنزیه خود پرداخته است. برخی از [[مفسران]] منظور از تسبیح گفتن خدا را در این آیات به اوقات [[نماز]] تفسیر کرده<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۶۸.</ref> و برخی آن را بر مطلق تسبیح در همه اوقات منطبق دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۱۶۰-۱۶۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۸۲.</ref>

خداوند از نشانه‌های خود به آفرینش زوج انسان اشاره کرده‌است که باعث تکامل و آرامش انسان در زندگی می‌شود و به محبتی و رحمتی که در میان آنان قرار داده نیز اشاره می‌کند.[[علامه طباطبایی]] در تفسیر آیه  می‌گوید که  هر یک از مرد و زن دستگاه تناسلى دارند که با دستگاه تناسلى دیگرى کامل مى گردد و از مجموع آن دو توالد و تناسل صورت مى گیرد، و هر یک از آن دو  به تنهایی ناقص و محتاج به دیگری است ، و از مجموع آن دو، واحدى کامل و تمام برای تولید نسل درست مى شود، و به خاطر همین نقص و احتیاج است که هر یک به سوى دیگرى حرکت مى کند، و چون به هم برسند آرام مى شوند، زیرا که هر ناقصى مشتاق به کمال است ، و هر محتاجى مایل به زوال حاجت و فقر خویش است ، و این حالت همان نیازمندی شدید هر یک به دیگری است که در هر یک از این دو طرف به ودیعت نهاده شده است. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۶، ص۱۶۶.

گروهی از مفسران مراد از [[ربا]] در اینجا را همان ربای حرام دانسته‌اند و گروهی دیگر می‌گویند ربای حلال است که دیگران به قصد هدیه به افراد ثروتمند می‌دهند تا از طرف آنان بیشتر پس بگیرند.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۱۴۵.</ref> [[محمدجواد مغنیه]] در [[تفسیر الکاشف]] بر این باور است که این [[آیه]] را بر هر دو معنا حمل کنیم و مقصود آن است که هیچکدام از این دو تن یعنی خورنده ربای حرام و هدیه کننده به قصد سود در پیشگاه خدا پاداش ندارد جز اینکه اولی مجازات دارد و دومی نه پاداش دارد و نه مجازات. در مقابل کسانی که به خاطر خدا [[انفاق]] می‌کنند خداوند به دارایی‌های آنان در دنیا و پاداش [[آخرت]] آنان می‌افزاید.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۱۴۵.</ref>

در فضیلت قرائت این سوره نقل است: هر کس سوره روم را بخواند، ده برابر تمامی [[فرشتگان|فرشتگانی]] که خداوند را در بین زمین و آسمان تسبیح گفته‌اند حسنه به او داده می‌شود و هر آنچه که در روز یا شبش از دست داده دوباره به دست می‌آورد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۵۹.</ref> در [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]] به نقل از [[امام صادق]](ع) آمده ثواب قرائت سوره روم و [[سوره عنکبوت|عنکبوت]] در شب بیست و سوم [[رمضان]]، [[بهشت]] است و در ادامه امام فرمود: مطمئن هستم که این دو سوره نزد خداوند جایگاهی بزرگ دارد.<ref> صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۰۹</ref>