۱۷٬۹۶۹
ویرایش
اسباب نزول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح منبع) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (ویرایش) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
اسباب، جمع سبب و به معنای هر چیزی است که برای رسیدن به هدف می‌توان از آن کمک گرفت؛ این کلمه و مشتقات آن در معانی پیوند، ابزار، باعث و خویشاوند به کار رفته‌اند.<ref>فراهیدی، العین، ج۲، ص۷۷۹-۷۸۰.</ref> | اسباب، جمع سبب و به معنای هر چیزی است که برای رسیدن به هدف می‌توان از آن کمک گرفت؛ این کلمه و مشتقات آن در معانی پیوند، ابزار، باعث و خویشاوند به کار رفته‌اند.<ref>فراهیدی، العین، ج۲، ص۷۷۹-۷۸۰.</ref> | ||
منظور از اسباب نزول، پرسش‌ها، رفتارهای نیک و بد و همچنین حوادثی است که در زمان رسالت پیامبر(ص) اتفاق افتاده و در پی آنها برخی از آیات یا سوره‌های قرآن نازل شده است.<ref> ناصحیان، ۱۳۸۹ش، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> گفته شده است اصطلاح اسباب نزول در نخستین آثار [[امامیه]] به صورت اسباب التنزیل<ref>نعمانی، تفسیر، ص۴.</ref> به کار رفته و بعدها به صورت اسباب نزول القرآن یا اسباب النزول مصطلح شده<ref>ریپین، ص۱۵-۱۴.</ref> و عنوان رشته‌ای از [[علوم قرآنی]] قرار گرفته است.<ref> | منظور از اسباب نزول، پرسش‌ها، رفتارهای نیک و بد و همچنین حوادثی است که در زمان رسالت پیامبر(ص) اتفاق افتاده و در پی آنها برخی از آیات یا سوره‌های قرآن نازل شده است.<ref> ناصحیان، ۱۳۸۹ش، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> گفته شده است اصطلاح اسباب نزول در نخستین آثار [[امامیه]] به صورت اسباب التنزیل<ref>نعمانی، تفسیر، ص۴.</ref> به کار رفته و بعدها به صورت اسباب نزول القرآن یا اسباب النزول مصطلح شده<ref>ریپین، ص۱۵-۱۴.</ref> و عنوان رشته‌ای از [[علوم قرآنی]] قرار گرفته است.<ref>فخررازی، اسرار التنزیل، ۱۳۰۱ق، ج۱، ص۱۰۷. </ref> | ||
== تفاوت شأن نزول و اسباب نزول== | == تفاوت شأن نزول و اسباب نزول== | ||
بر اساس دیدگاه برخی از مفسران اسباب نزول با شأن نزول متفاوت است. آنان شأن نزول را شامل همه حوادث و اشخاصی می‌دانند که قبل از نزول قرآن یا همزمان با نزول آن، آیه یا آیاتی از قرآن درباره آنها نازل شده و هچنین اشخاص یا حوادثی که پس از نزول قرآن، آیه یا آیاتی از قرآن بر آنها تطبیق شده است. اما سبب نزول را تنها پیش‌آمدهایی می‌دانند که در پی آن، آیه یا آیاتی نازل شده است.<ref> زرقانی، مناهل العرفان، ص۱۲۷؛ ناصحیان، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت | بر اساس دیدگاه برخی از مفسران اسباب نزول با شأن نزول متفاوت است. آنان شأن نزول را شامل همه حوادث و اشخاصی می‌دانند که قبل از نزول قرآن یا همزمان با نزول آن، آیه یا آیاتی از قرآن درباره آنها نازل شده و هچنین اشخاص یا حوادثی که پس از نزول قرآن، آیه یا آیاتی از قرآن بر آنها تطبیق شده است. اما سبب نزول را تنها پیش‌آمدهایی می‌دانند که در پی آن، آیه یا آیاتی نازل شده است.<ref> زرقانی، مناهل العرفان، ص۱۲۷؛ ناصحیان، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> البته در برخی از کتاب‌های تفسیری به جای سبب نزول تعبیر شأن نزول به کار می‌رود.<ref> ناصحیان، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۶.</ref> منشأ مرداف دانستن آن دو برخی از تفاسیر فارسی مانند کشف الاسرار میبدی و [[روض الجنان و روح الجنان|روض الجنان]] و نیز کاربرد «فنزلت...» در بسیاری از روایات اسباب نزول، معرفی شده است.{{مدرک}} | ||
== آیات دارای اسباب نزول و آیات فاقد آن== | == آیات دارای اسباب نزول و آیات فاقد آن== | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
اصولیان برای روایات اسباب نزول اعتبار چندانی قائل نیستند و اعتبار آنها مانند اعتبار روایات تاریخی می‌دانند. از این‌رو از نظر آنان غالبا فایده‌ای بر ذکر روایات اسباب نزول مترتب نیست.<ref>زرکشی، البرهان، دارالفکر، ج۱، ص۲۲؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۳۰۲ق، ج۲۸، ص۱۱۹. </ref> اما مفسران و محدثان بیشتر روایات اسباب نزول را معتبر دانسته و برای آنها فوایدی را ذکر کرده‌اند.<ref>زرکشی، البرهان، دارالفکر، ج۱، ص۲۲-۲۹.</ref> شناخت فلسفه نزول آیات، فهم درست قرآن،<ref>سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۲۹-۳۰ بنقل از حاجی میرزایی، اسباب نزول، ص۱۹۲.</ref> رفع ابهام و شناخت کسانی که آیات درباره آنها نازل شده از فواید دانستن اسباب نزول معرفی شده است.<ref>زرقانی، مناهل العرفان، ص۱۲۹-۱۳۴.</ref> واحدی، شناخت اسباب نزول و مسایل مربوط به آن را برای تفسیر دقیق قرآن، ضروری می‌داند.<ref> واحدی، اسباب النزول، ۱۹۹۱م، ص۸.</ref> | اصولیان برای روایات اسباب نزول اعتبار چندانی قائل نیستند و اعتبار آنها مانند اعتبار روایات تاریخی می‌دانند. از این‌رو از نظر آنان غالبا فایده‌ای بر ذکر روایات اسباب نزول مترتب نیست.<ref>زرکشی، البرهان، دارالفکر، ج۱، ص۲۲؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۳۰۲ق، ج۲۸، ص۱۱۹. </ref> اما مفسران و محدثان بیشتر روایات اسباب نزول را معتبر دانسته و برای آنها فوایدی را ذکر کرده‌اند.<ref>زرکشی، البرهان، دارالفکر، ج۱، ص۲۲-۲۹.</ref> شناخت فلسفه نزول آیات، فهم درست قرآن،<ref>سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۲۹-۳۰ بنقل از حاجی میرزایی، اسباب نزول، ص۱۹۲.</ref> رفع ابهام و شناخت کسانی که آیات درباره آنها نازل شده از فواید دانستن اسباب نزول معرفی شده است.<ref>زرقانی، مناهل العرفان، ص۱۲۹-۱۳۴.</ref> واحدی، شناخت اسباب نزول و مسایل مربوط به آن را برای تفسیر دقیق قرآن، ضروری می‌داند.<ref> واحدی، اسباب النزول، ۱۹۹۱م، ص۸.</ref> | ||
بسیاری از مفسران شیعی با دیدگاه اصولی | بسیاری از مفسران شیعی با دیدگاه اصولی{{یادداشت|در قاعده عدم تداخل اسباب، عموم لفظ را معتبر می‌دانستند نه خصوص سبب را.<ref>بجنوردی، ج۳، ص۱۸۱-۲۱۷.</ref>}} با اسباب نزول مواجه گردیده‌اند. از این رو در مواردی روایات رسیده از طرق اهل سنت بیش از چندین هزار روایت است اما از طرق شیعه چند صد روایت بیشتر در دست نیست.<ref> طباطبایی قرآن در اسلام، ۱۳۹۴ق، ص۱۷۳.</ref> | ||
== علم اسباب نزول== | == علم اسباب نزول== | ||
علم اسباب نزول، دانشی است که از اوضاع، شراط، زمان و مکان نزول آیات و سوره‌های قرآنی و زمینه‌ها و داستان‌های مربوط به آن بحث می‌کند.<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶.</ref> مسائل این علم را مجموعه روایات شأن نزول و اسباب نزول تشکیل می‌دهند. فایده این علم را فهم آسان‌تر و درست‌تر آیات قرآنی دانسته‌اند. | علم اسباب نزول، دانشی است که از اوضاع، شراط، زمان و مکان نزول آیات و سوره‌های قرآنی و زمینه‌ها و داستان‌های مربوط به آن بحث می‌کند.<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶.</ref> مسائل این علم را مجموعه روایات شأن نزول و اسباب نزول تشکیل می‌دهند. فایده این علم را فهم آسان‌تر و درست‌تر آیات قرآنی دانسته‌اند. | ||
== کتابشناسی== | == کتابشناسی== | ||
ابن ندیم نخستین مجموعه‌های تدوین یافته درباره اسباب نزول را از ابن عباس دانسته است.<ref>ابن ندیم، ص۴۰.</ref> گفته شده ابن مدینی (۲۳۴ق)به عنوان نخستین دانشمندی مشهور شده که درباره اسباب نزول کتاب نوشته<ref>ابن ندیم، ۱۵۳؛ حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶. </ref> اما برخی به دلیل | ابن ندیم نخستین مجموعه‌های تدوین یافته درباره اسباب نزول را از [[ابن عباس]] دانسته است.<ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۴۰.</ref> گفته شده ابن مدینی (۲۳۴ق)به عنوان نخستین دانشمندی مشهور شده که درباره اسباب نزول کتاب نوشته<ref>ابن ندیم، ۱۵۳؛ حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶. </ref> اما برخی به دلیل نام نبردن واحدی از کتاب وی و همچنین ندیدن سیوطی کتاب او را، در اصل وجود وی تردید کرده‌اند.<ref>ربپین، ص۳.</ref> | ||
القصص و الاسباب التی نزل من اجلها | القصص و الاسباب التی نزل من اجلها القرآن؛ ابومطرف اندلسی(۴۰۲ق) | ||
* اسباب النزول؛ محمد بن سعد قرافی | * اسباب النزول؛ محمد بن سعد قرافی | ||
* اسباب النزول القرآن یا اسباب النزول؛ علی بن احمد واحدی(۴۶۲ق) | * اسباب النزول القرآن یا اسباب النزول؛ علی بن احمد واحدی(۴۶۲ق) | ||
* اسباب النزول ؛ قطب الدین راوندی(۵۷۳ق) | * اسباب النزول ؛ قطب الدین راوندی(۵۷۳ق) | ||
* بیان التنزیل؛ ابن شهر آشوب(۵۸۸ق) | * بیان التنزیل؛ ابن شهر آشوب(۵۸۸ق) | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
* زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالفکر. | * زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالفکر. | ||
* زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، داراحیاء الکتب العربیه. | * زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، داراحیاء الکتب العربیه. | ||
* ناصحیان، علی اصغر، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت | * ناصحیان، علی اصغر، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، دانشگاه علوم رضوی، مشهد، ۱۳۸۹ش. | ||
* واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول، دار و مکتبة الهلال، بیروت، ۱۹۹۱م. | * واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول، دار و مکتبة الهلال، بیروت، ۱۹۹۱م. | ||
{{قرآن کریم}} | {{قرآن کریم}} | ||