اسباب نزول: تفاوت میان نسخه‌ها

منظور از اسباب نزول، پرسش‌ها، رفتارهای نیک و بد و همچنین حوادثی است که در زمان رسالت پیامبر(ص) اتفاق افتاده و در پی آنها برخی از آیات یا سوره‌های قرآن نازل شده است.<ref> ناصحیان، ۱۳۸۹ش، علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> گفته شده است اصطلاح اسباب نزول در نخستین آثار [[امامیه]] به صورت اسباب التنزیل<ref>نعمانی، تفسیر، ص۴.</ref> به کار رفته و بعدها به صورت اسباب نزول القرآن یا اسباب النزول مصطلح شده<ref>ریپین، ص۱۵-۱۴.</ref> و عنوان رشته‌ای از [[علوم قرآنی]] قرار گرفته است.<ref>فخررازی،اسرار، ج۱، ص۱۰۷. </ref>

بر اساس دیدگاه برخی از مفسران اسباب نزول با شأن نزول متفاوت است. آنان شأن نزول را شامل همه حوادث و اشخاصی می‌دانند که قبل از نزول قرآن یا همزمان با نزول آن، آیه یا آیاتی از قرآن درباره آنها نازل شده و هچنین اشخاص یا حوادثی که پس از نزول قرآن، آیه یا آیاتی از قرآن بر آنها تطبیق شده است. اما سبب نزول را تنها پیش‌آمدهایی می‌دانند که در پی آن، آیه یا آیاتی نازل شده است.<ref> زرقانی، ص۱۲۷؛ علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> البته در برخی از کتاب‌های تفسیری به جای سبب نزول تعبیر شأن نزول به کار می‌رود.<ref>علوم قرآنی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، ص۱۵۶.</ref> منشأ مرداف دانستن آن دو برخی از تفاسیر فارسی مانند کشف الاسرار میبدی و [[روض الجنان و روح الجنان|روض الجنان]] و نیز کاربرد «فنزلت...» در بسیاری از روایات اسباب نزول، معرفی شده است.{{مدرک}}  

برخی از آیات و سوره‌های قرآن سبب نزول خاص دارند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> این آیات و سوره‌ها در پی حادثه‌ای مهم یا پرسش‌های [[صحابه]] از پیامبر و یا اوضاع و شرایط مسلمانان نازل می‌شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۲۰.</ref> تعداد اسباب نزول را حدود ۴۶۰ حادثه دانسته‌اند.<ref>دراسة فی اسباب النزول، حسن حنفی، ص۱۳۶؛ به نقل حاجی میرزایی، اسباب نزول، در دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۹۲.</ref> اما بسیاری از آیات و سورهای قرآن شأن نزول ندارند و به هیچ حادثه و پرسشی که همزمان با نزول وحی روی داده باشند مربوط نیستند، البته نیاز انسانها به رهنمودهای الهی انگیزه کلی برای نزول آنها بیان شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۱۹.</ref> بیشتر آیات و سوره‌هایی که رویدادهای مربوط امّت‌های گذشته در آنها مطرح شده {{یادداشت|البته بخشی از قصص و تاریخ زندگانی امت‌های گذشته احیاناً دارای سبب خاصی از لحاظ نزول است، از قبیل تاریخ زندگانی «[[ذو القرنین]]» که از پی سؤال مردم در [[قرآن کریم]] بازگو شده است.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۱۹؛ زرقانی، ص۱۲۸.</ref>}} همچنین آیات و سوره‌هایی که شامل بسیاری از اخبار غیبی و ترسیم دورنمای [[عالم برزخ]]، و [[بهشت]] و [[دوزخ]]، و حالات روز [[قیامت]]، و گزارش احوال بهشتیان و دوزخیان در آنها آمده، سبب نزول خاص ندارند.<ref>حجتی، اسباب نزول، ص۱۹-۲۰؛ زرقانی، ص۱۲۸.</ref>

اصولیان برای روایات اسباب نزول اعتبار چندانی قائل نیستند و اعتبار آنها مانند اعتبار روایات تاریخی می‌دانند. از این‌رو از نظر آنان غالبا فایده‌ای بر ذکر روایات اسباب نزول مترتب نیست.<ref>زرکشی، ج۱، ص۲۲؛ فخررازی، ج۲۸، ص۱۱۹. </ref> اما مفسران و محدثان بیشتر روایات اسباب نزول را معتبر دانسته و برای آنها فوایدی را ذکر کرده‌اند.<ref>زرکشی، ج۱، ص۲۲-۲۹.</ref> شناخت فلسفه نزول آیات، فهم درست قرآن،<ref>سیوطی، الاتقان، ج۱، ص۲۹-۳۰ بنقل از حاجی میرزایی، اسباب نزول، ص۱۹۲.</ref> رفع ابهام و شناخت کسانی که آیات درباره آنها نازل شده از فواید دانستن اسباب نزول معرفی شده است.<ref>مناهل، ص۱۲۹-۱۳۴.</ref> واحدی، شناخت اسباب نزول و مسایل مربوط به آن را برای تفسیر دقیق قرآن، ضروری می‌داند.<ref> واحدی، اسباب النزول، ۱۹۹۱م، ص۸.</ref>

بسیاری از مفسران شیعی با دیدگاه اصولی(در قاعده عدم تداخل اسباب، عموم لفظ را معتبر می‌دانستند نه خصوص سبب را <ref>بجنوردی، ج۳، ص۱۸۱-۲۱۷.</ref>)  با اسباب نزول مواجه گردیده‌اند. از این رو در مواردی روایات رسیده از طرق اهل سنت بالغ بر چندین هزار روایت است اما از طرق شیعه چند صد  روایت بیشتر در دست نیست.<ref> طباطبایی قرآن در اسلام، ص۱۷۳.</ref>

القصص و الاسباب التی نزل من اجلها القرآن<ref> شواخ، ج۱، ص۱۳؛ ریپین، ۴.</ref>؛ ابومطرف اندلسی(۴۰۲ق)

* اسباب النزول؛ محمد بن سعد قرافی<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۶</ref>

* طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام تهران ۱۳۹۴ق-۱۳۵۳ش.

* زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، داراحیاء الکتب العربیه،