Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
مفضل بن عمر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| آثار = [[توحید مفضل]] | | آثار = [[توحید مفضل]] | ||
}} | }} | ||
'''مُفَضَّل بن عُمر جُعفی | '''مُفَضَّل بن عُمر جُعفی کوفی''' از اصحاب و شاگردان [[امام جعفر صادق(ع)]] و [[امام موسی کاظم(ع)]] است. مفضل را از کسانی دانسته‌اند که در [[سازمان وکالت]] فعال بوده و جزء وکلای امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در شهر [[کوفه]] بوده است. کتاب [[توحید مفضل]] منسوب به اوست. درباره شخصیت فکری و اعتقادی مفضل در میان دانشمندان [[علم رجال|رجالی]] [[شیعه]] اختلاف‌نظر است. بیشتر علمای شیعه، او را از یاران و شاگردان مورد اعتماد امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) دانسته و برخی از آنان، ضمن اقامه دلیل در رد آرای تضعیف‌کنندگان، به تأیید و توثیق وی پرداخته‌اند اما برخی رجالیان بزرگ او را تضعیف کردهاند و او را شخصی [[غالی]] و از گروه [[خطابیه]] می‌دانند. برخی دیگر هم درباره وثاقت یا عدم وثاقت او سکوت کردهاند. | ||
==زیست‌نامه== | ==زیست‌نامه== | ||
کنیه مفضل بن عمر را ابوعبدالله و برخی ابومحمد ذکر کردهاند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، موسسة النشر الاسلامی، ج۱، ص۴۱۶.</ref> وی که از قبیله جعفی بود در اواخر قرن اول هجری قمری در کوفه متولد شد. مفضل زندگی خود را در کوفه گذراند و در همانجا وفات کرد. سال وفات او دقیقا مشخص نیست؛ برخی سال وفات او را ۱۴۸ قمری نوشته‌اند<ref> | کنیه مفضل بن عمر را ابوعبدالله و برخی ابومحمد ذکر کردهاند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، موسسة النشر الاسلامی، ج۱، ص۴۱۶.</ref> وی که از قبیله جعفی بود در اواخر قرن اول هجری قمری در کوفه متولد شد. مفضل زندگی خود را در کوفه گذراند و در همانجا وفات کرد. سال وفات او دقیقا مشخص نیست؛ برخی سال وفات او را ۱۴۸ قمری نوشته‌اند<ref>حسینی جلالی، فهرس التراث، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۵۷؛ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۵۶۶.</ref> اما با توجه به اینکه بعضی دیگر از مورخان او را جزو شاگردان [[امام رضا(ع)]] ذکر کردهاند<ref>مفضل بن عمر، توحید المفضّل، مکتبة الداوری، ج۱، ص۵.</ref> و با توجه به اینکه سال شهادت امام کاظم(ع) ۱۸۳ قمری است،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵.</ref> مفضل احتمالا باید اندکی پس از این زمان فوت کرده باشد. | ||
مورخان به‌طور قطع او را هم‌عصر امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) و از یاران این دو امام دانسته‌اند؛ اما براساس برخی روایات، مفضل [[امام باقر (ع)]] را نیز درک کرده و تا زمان امام رضا (ع) نیز زنده بوده است.<ref>مفضل بن عمر، | مورخان به‌طور قطع او را هم‌عصر امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) و از یاران این دو امام دانسته‌اند؛ اما براساس برخی روایات، مفضل [[امام باقر(ع)]] را نیز درک کرده و تا زمان امام رضا(ع) نیز زنده بوده است.<ref>مفضل بن عمر، توحید المفضّل، مکتبة الداوری، ج۱، ص۴.</ref> | ||
مفضل از وکلای امام صادق (ع) در شهر کوفه بود و بنابر برخی روایات، اموالی از طرف امام در دست داشت تا برای حل اختلافات مالی شیعیان مصرف کند.<ref>قمی، تحفة الاحباب، شماره ۶۸۹، ص۵۱۹.</ref> برخی او را وکیل امام کاظم نیز دانسته‌اند.<ref>مفضل بن عمر، | مفضل از وکلای امام صادق(ع) در شهر کوفه بود و بنابر برخی روایات، اموالی از طرف امام در دست داشت تا برای حل اختلافات مالی شیعیان مصرف کند.<ref>قمی، تحفة الاحباب، شماره ۶۸۹، ص۵۱۹.</ref> برخی او را وکیل امام کاظم نیز دانسته‌اند.<ref>مفضل بن عمر، توحید المفضّل، مکتبة الداوری، ج۱، ص۵.</ref> | ||
==روایت حدیث== | ==روایت حدیث== | ||
در کتب حدیثی ۱۰۶ روایت از او نقل شده که بیشتر آنها از امام صادق (ع) است. نام او در برخی از اسناد و روایات، «مفضل جعفی» نیز آمده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۹، ص۳۱۵؛ ترابی، الموسوعة | در کتب حدیثی ۱۰۶ روایت از او نقل شده که بیشتر آنها از امام صادق(ع) است. نام او در برخی از اسناد و روایات، «مفضل جعفی» نیز آمده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۹، ص۳۱۵؛ ترابی، الموسوعة الرجالیة المیسرة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۴۲۷. </ref> | ||
مفضل بن عمر از راویانی چون: ابوایوب عطار، اسماعیل بن ابی‌فدیک، [[ابوحمزه ثمالی|ثابت ثمالی]]، [[جابر بن یزید جعفی]]، [[یونس بن ظبیان]] و [[خیبری بن علی طحان]] روایت نقل کرده است. مهم‌ترین راویانی که از او روایت نقل کردهاند، عبارتند از: [[محمد بن سنان]]، [[ابن ابی‌عمیر]]، [[عثمان بن عیسی]]، بشر بن جعفر، عبدالرحمان بن کثیر، [[معلی بن خنیس]]، [[خلف بن حماد]]، ورزعه و….<ref>خویی، | مفضل بن عمر از راویانی چون: ابوایوب عطار، اسماعیل بن ابی‌فدیک، [[ابوحمزه ثمالی|ثابت ثمالی]]، [[جابر بن یزید جعفی]]، [[یونس بن ظبیان]] و [[خیبری بن علی طحان]] روایت نقل کرده است. مهم‌ترین راویانی که از او روایت نقل کردهاند، عبارتند از: [[محمد بن سنان]]، [[ابن ابی‌عمیر]]، [[عثمان بن عیسی]]، بشر بن جعفر، عبدالرحمان بن کثیر، [[معلی بن خنیس]]، [[خلف بن حماد]]، ورزعه و….<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۹، ص۳۱۵-۳۱۶.</ref> | ||
==شخصیت و جایگاه روایی== | ==شخصیت و جایگاه روایی== | ||
دانشمندان علم رجال درباره مفضل بن عمر و وثاقت و عدم وثاقت او نظرات متفاوتی ارائه کردهاند که این دیدگاه‌ها را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد: | دانشمندان علم رجال درباره مفضل بن عمر و وثاقت و عدم وثاقت او نظرات متفاوتی ارائه کردهاند که این دیدگاه‌ها را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد: | ||
*'''عدم وثاقت:''' برخی رجالیان متقدم مانند [[ابن غضایری]]، [[ابن داود حلی]]، نجاشی و [[علامه حلی]] او را ضعیف، فاسد المذهب، مضطرب الروایة، مرتفع القول، خطابی و… می‌نامند.<ref>ابن غضایری، رجال ابن غضایری (الضعفاء)، ۱۳۸۰ش، ش۱۱۷، ص۸۷؛ حلی، ابن داود، الرجال، منشورات الشریف الرضی، ج۱، ص۲۸۰؛ نجاشی، رجال نجاشی، موسسة النشر الاسلامی، ج۱، ص۴۱۶؛ حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۳۸۱ش، ص۴۱۲. </ref> دست‌آویز این علما برای ضعیف بودن مفضل، چند روایت در ذم اوست که کشی در کتاب خود ذکر کرده است.<ref>ن.ک: کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۱۲-۶۲۱.</ref> | *'''عدم وثاقت:''' برخی رجالیان متقدم مانند [[ابن غضایری]]، [[ابن داود حلی]]، نجاشی و [[علامه حلی]] او را ضعیف، فاسد المذهب، مضطرب الروایة، مرتفع القول، خطابی و… می‌نامند.<ref>ابن غضایری، رجال ابن غضایری (الضعفاء)، ۱۳۸۰ش، ش۱۱۷، ص۸۷؛ حلی، ابن داود، الرجال، منشورات الشریف الرضی، ج۱، ص۲۸۰؛ نجاشی، رجال نجاشی، موسسة النشر الاسلامی، ج۱، ص۴۱۶؛ حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۳۸۱ش، ص۴۱۲. </ref> دست‌آویز این علما برای ضعیف بودن مفضل، چند روایت در ذم اوست که کشی در کتاب خود ذکر کرده است.<ref>ن.ک: کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۱۲-۶۲۱.</ref> | ||
*'''وثاقت:''' بزرگانی مانند [[شیخ مفید]] در [[ارشاد شیخ مفید|ارشاد]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۶. </ref> و [[شیخ طوسی]]، در کتاب [[الغیبة]]، مفضل را از بزرگان اصحاب امام صادق (ع)، از خواص ایشان و از فقهای | *'''وثاقت:''' بزرگانی مانند [[شیخ مفید]] در [[ارشاد شیخ مفید|ارشاد]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۶. </ref> و [[شیخ طوسی]]، در کتاب [[الغیبة]]، مفضل را از بزرگان اصحاب امام صادق(ع)، از خواص ایشان و از فقهای صالحین دانسته‌اند. بسیاری از رجالیان متاخر نیز او را شخصی موثق و دارای اعتقادات صحیح می‌دانند و با نقل روایاتی که در مدح مفضل بن عمر است و نسبت‌سنجی آنها در مقابل روایات ذم او و همچنین جمع‌آوری قراین و شواهد متعددی او را از اتهاماتی هم چون غلو، خطابی بودن و اضطراب روایت و… مبرا کردهاند. از جمله این رجالیان می‌توان به [[ابوعلی حائری]] در کتاب [[منتهی المقال]]،<ref>مازندرانی، منتهی المقال، ج۶، ص۳۱۰، ش۳۰۲۹، ۱۴۱۶ق.</ref> ملاعلی علیاری تبریزی در [[بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال]]،<ref>علیاری تبریزی، بهجه الآمال، ج۷، ص۷۰، ۱۴۱۲ق.</ref> [[مامقانی]] در [[تنقیح المقال]]،<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۸، نشر جهان.</ref> [[محمدتقی شوشتری]] در [[قاموس الرجال]]،<ref>شوشتری، قاموس الرجال، ج۹، ص۹۳، ۱۴۱۰ق.</ref> [[علی نمازی شاهرودی]] در [[مستدرکات علم رجال الحدیث]]<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۷، ص۴۷۷، ش۱۵۱۳۹، ۱۴۱۲ق. </ref>و [[سید ابوالقاسم خویی]] در [[معجم رجال الحدیث]]<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۹، ص۳۱۵</ref> اشاره کرد. همچنین [[محدث نوری]] در انتهای کتاب [[مستدرک الوسایل]] در بحث «مشیخه [[من لا یحضره الفقیه]]» به تفصیل درباره وثاقت مفضل سخن می‌گوید و قرائن و شواهدی را در وثاقت وی نقل می‌کند.<ref>نوری، مستدرک الوسایل، ۱۴۲۹ق، ج۲۲، ص۹۵-۱۳۵. </ref> شیخ [[اسد حیدر]] در کتاب [[الامام الصادق و المذاهب الاربعة]] معتقد است که دو مفضل بن عمر وجود دارد؛ مفضل بن عمر جعفی و مفضل بن عمر صیرفی، که اولی ثقه و مورد اعتماد و دومی فاسد المذهب و از خطابیه است و شاید مخالفان به عمد، بین این دو خلط کردهاند.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعة، دار التعارف، ج۲، ص۱۰۴.</ref> شاهد این مدعا اینکه روایاتی در کتب حدیثی شیعه از مفضل بن عمر بن القاسم الصیرفی یافت می‌شود.<ref>ترابی، الموسوعة الرجالیة المیسرة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۶۷.</ref> | ||
*'''سکوت درباره وثاقت مفضل:''' عده‌ای دیگر درباره وثاقت و یا ضعف مفضل بن عمر هیچ قضاوتی نکرده‌اند که می‌توان به [[احمد بن محمد بن خالد برقی|برقی]] اشاره کرد. او مفضل بن عمر را از اصحاب امام صادق می‌داند و به وثاقت یا ضعف او اشاره نمی‌کند. شیخ طوسی نیز در [[الفهرست]] فقط وصیت و کتاب او را نقل می‌کند<ref>شیخ طوسی، الفهرست، ش۷۵۸، ص۲۵۱.</ref> و در کتاب رجال او را یک‌بار از اصحاب امام صادق و بار دیگر از اصحاب امام کاظم می‌داند ولی متعرض وثاقت یا ضعف او نمی‌شود.<ref>شیخ طوسی، کتاب الرجال، ش۴۵۳۰، ص۳۰۷، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.</ref> [[کشی]] نیز در کتاب [[رجال کشی|رجال]] خود به‌طور کلی روایاتی که در مدح او وارد شده و هم روایاتی که در ذم اوست را نقل می‌کند و نتیجه‌گیری نمی‌کند.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۱۲-۶۲۱.</ref> | *'''سکوت درباره وثاقت مفضل:''' عده‌ای دیگر درباره وثاقت و یا ضعف مفضل بن عمر هیچ قضاوتی نکرده‌اند که می‌توان به [[احمد بن محمد بن خالد برقی|برقی]] اشاره کرد. او مفضل بن عمر را از اصحاب امام صادق می‌داند و به وثاقت یا ضعف او اشاره نمی‌کند. شیخ طوسی نیز در [[الفهرست]] فقط وصیت و کتاب او را نقل می‌کند<ref>شیخ طوسی، الفهرست، ش۷۵۸، ص۲۵۱.</ref> و در کتاب رجال او را یک‌بار از اصحاب امام صادق و بار دیگر از اصحاب امام کاظم می‌داند ولی متعرض وثاقت یا ضعف او نمی‌شود.<ref>شیخ طوسی، کتاب الرجال، ش۴۵۳۰، ص۳۰۷، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.</ref> [[کشی]] نیز در کتاب [[رجال کشی|رجال]] خود به‌طور کلی روایاتی که در مدح او وارد شده و هم روایاتی که در ذم اوست را نقل می‌کند و نتیجه‌گیری نمی‌کند.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۱۲-۶۲۱.</ref> | ||
==تالیفات== | ==تالیفات== | ||
نجاشی در کتاب رجال خود کتاب‌های مفضل بن عمر را این گونه نام می‌برد: | نجاشی در کتاب رجال خود کتاب‌های مفضل بن عمر را این گونه نام می‌برد: | ||
*کتاب الفکر معروف به [[توحید مفضل]]، کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق (ع) با موضوع [[توحید]] و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل املا شده است. شهرت مفضل بیشتر به دلیل همین کتاب است. | *کتاب الفکر معروف به [[توحید مفضل]]، کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق(ع) با موضوع [[توحید]] و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل املا شده است. شهرت مفضل بیشتر به دلیل همین کتاب است. | ||
*کتاب الایمان و الاسلام | *کتاب الایمان و الاسلام | ||
*کتاب یوم و لیلة | *کتاب یوم و لیلة | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*ابن غضایری، احمد بن حسین، رجال ابن غضایری (الضعفاء)، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۰ش. | *ابن غضایری، احمد بن حسین، رجال ابن غضایری (الضعفاء)، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۰ش. | ||
*ترابی، علی اکبر، الموسوعة | *ترابی، علی اکبر، الموسوعة الرجالیة المیسرة، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۴۲۳ق. | ||
* | *حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، قم، دلیل ما، ۱۴۲۲ق. | ||
*حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۱ش. | *حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۱ش. | ||
*حلی، ابن داود، الرجال، قم، منشورات الشریف الرضی. | *حلی، ابن داود، الرجال، قم، منشورات الشریف الرضی. | ||
*خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز النشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲ش. | *خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز النشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲ش. | ||
*سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، ۱۴۱۸ق. | *سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۸ق. | ||
*شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق. | *شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، نجف، مکتبة مرتضویة. | *طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، نجف، مکتبة مرتضویة. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
*مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، قم، موسسة آل البیت لأحیاء التراث، ۱۴۱۶ق. | *مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، قم، موسسة آل البیت لأحیاء التراث، ۱۴۱۶ق. | ||
*مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، تهران، نشر جهان. | *مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، تهران، نشر جهان. | ||
*مفضل بن عمر، | *مفضل بن عمر، توحید المفضّل، تحقیق: کاظم المظفر، قم، مکتبة الداوری. | ||
*مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: | *مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق. | ||
*نجاشی، رجال نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، موسسة النشر الاسلامی. | *نجاشی، رجال نجاشی، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، موسسة النشر الاسلامی. | ||
*نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، شفق، ۱۴۱۲ق. | *نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، شفق، ۱۴۱۲ق. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*[http://kq.haeri.ac.ir/article_794_0.html بازخوانی دیدگاه رجال شناسان متقدّم و متأخّر درباره مفضّل بن عمر جعفی، نویسندگان: | *[http://kq.haeri.ac.ir/article_794_0.html بازخوانی دیدگاه رجال شناسان متقدّم و متأخّر درباره مفضّل بن عمر جعفی، نویسندگان: بی‌بی زینب طلوع هاشمی، سیدکاظم طباطبائی پور، مهدی جلالی، در مجله کتاب قیم، دوره ۵، شماره ۱۳، سال ۲۰۱۵-۱۲، صفحات ۹۳-۱۱۶] | ||
{{یاران امام صادق}} | {{یاران امام صادق}} | ||
{{یاران امام کاظم}} | {{یاران امام کاظم}} | ||