ولایت تکوینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ولایت تکوینی''' قدرت ماورایی بر دخل‌وتصرف در هستی و موجودات. ولایت تکوینی خداوند به‌معنای قدرت تصرف او در همه‌چیز و تدبیر امور همه موجودات جهان است. مسئله ولایت تکوینی، در مذهب شیعه، در خصوص [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] هم مطرح شده است. همچنین از مسائل [[عرفان اسلامی]] است. در ادبیات عالمان شیعه، اصل وجود ولایت تکوینی برای پیامبر و امامان پذیرفته شده است؛ اما درباره محدوده ولایت تکوینی آنان، دو دیدگاه متفاوت وجود دارد:  

ولایت تکوینی به‌معنای قدرت خارق‌العاده بر تصرف در هستی و موجودات جهان است. منظور از آن این است که خداوند قدرت تصرف در همه‌چیز و تدبیر امور همه موجودات جهان را دارد<ref>علامه طباطبایی، تفسیر المیزان،۱۳۷۰ش، ج۶،ص ۱۵</ref> یا انسانی که به کمال معنوی رسیده است، به‌اذن او، می‌تواند در هستی تغییری خارق‌العاده انجام دهد.<ref>سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵، ص۲۶.</ref>

برخی نمونه‌های ولایت تکوینی عبارت‌اند از:‌ [[معجزه|معجزات]] و [[کرامت|کرامات]] پیامبران و امامان، کارهای خارق‌العاده‌ای چون [[طی الارض|طی‌الارض]]،<ref>رحیمی، «بررسی تطور تاریخی ولایت تکوینی از حکیم ترمذی تا ابن‌عربی در متون منثور عرفانی»، ص۸۲.</ref> راه‌رفتن روی آب،<ref>رحیمی، «بررسی تطور تاریخی ولایت تکوینی از حکیم ترمذی تا ابن‌عربی در متون منثور عرفانی»، ص۸۲.</ref> آگاهی از باطن دیگران،<ref>مطهری، مجموعه‌آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۸۵-۲۸۶.</ref> سخن‌گفتن با حیوانات،<ref>رحیمی، «بررسی تطور تاریخی ولایت تکوینی از حکیم ترمذی تا ابن‌عربی در متون منثور عرفانی»، ص۸۲.</ref> تخلیه بدن از روح<ref>سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵ش، ص۴۹، ۵۰.</ref> و تصرف در طبیعت به‌وسیله قدرت روحی.<ref>سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵، ص۴۹، ۵۰.</ref>

منظور از ولایت تکوینی این نیست که انسان دعا کند و خدا امور خارق‌العاده را در استجابت دعای او انجام دهد.<ref>صافی گلپایگانی، سلسله‌مباحث امامت و مهدویت، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۴۳.</ref> چنین مفهومی مورداتفاق همه علمای اسلام است. منظور از ولایت تکوینی این است که انسان، بر اثر عبودیت خداوند، به قدرت روحی‌ای برسد که با آن بتواند خود در طبیعت تصرف کند. البته این تصرف، به‌اذن خدا صورت می‌گیرد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مطهری، مجموعه‌آثار، ۳، ص۲۸۵؛ سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵، ص۲۶.</ref>

به‌گفته [[مرتضی مطهری]]، مسئله ولایت تکوینی هم مسئله‌ای عرفانی است و هم از منظر شیعه، مسئله‌ای دینی است؛ اما شواهد تاریخی می گویند [[عرفان اسلامی]] آن را از تشیع گرفته است.<ref>مطهری، مجموعه‌آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۸۹</ref>

احادیثی از [[امامان شیعه]] نقل شده است که در آن‌ها از «تفویض» خداوند به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و امامان(ع) سخن آمده است. در برخی از این احادیث، تفویض پذیرفته شده و در برخی رد شده است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۸؛ شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref>

برپایه پژوهشی، مسئله ولایت تکوینی، نخستین بار، در قرن سوم قمری، در عرفان اسلامی مطرح شده است؛ تحت عنوان «ولایت». بعد از آن، در عرفان اسلامی، همواره مطرح بوده تا این‌که به محیی‌الدین عربی (۵۶۰-۶۳۸ق) رسیده و آن را به‌تفصیل شرح داده است.<ref>رحیمی، «بررسی تطور تاریخی ولایت تکوینی از حکیم ترمذی تا ابن‌عربی در متون منثور عرفانی»، ص۷۵.</ref>

گروهی بر این باورند که معصومان می‌توانند تصرفاتی در طبیعت داشته باشند؛ ولی این تصرفات فراگیر نیست و در مواردی استثنایی روی می‌دهد. مرتضی مطهری، [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] و [[جعفر سبحانی]] از این دسته‌اند.<ref>مطهری، مجموعه‌آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۸۵-۲۸۶؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۳ش، ص۹۹-۱۰۰؛ سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵ش، ص۵۱.</ref>

 

از نظر اینان، ولایت تکوینی به این معنا نیست که همه‌چیز به معصومان تفویض شده است و آنان مدیریت کل جهان را در اختیار دارند و از جانب خدا خلق می‌کنند، زنده می‌کنند و می‌میرانند.<ref>مطهری، مجموعه‌آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۸۶؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۳ش، ص۹۸؛ سبحانی، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه، ۱۳۸۵، ص۵۱.</ref> [[شیخ صدوق]] و [[شیخ مفید]] تفویض امور مخلوقات به پیامبر و امامان را سخن [[غالیان]] دانسته و رد کرده‌اند.<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۹۷، ۱۰۰؛ شیخ مفید، سلسلة مؤلفات الشیخ المفید، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۱۳۴.</ref>