بهلول: تفاوت میان نسخه‌ها

بهلول (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۰:۵۵

۱۹۳ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۱۵

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Mahboobi

@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 ==بهلول در آثار قرن یازدهم==
-چون به سدۀ 11ق/17م می‌رسیم، در ادبیات دینی ایرانی، شخصیت بهلول از نظر پارسایی، مجاهدت در راه آیین تشیع و فضایل عرفانی شکل نهایی می‌یابد. قاضی نورالله شوشتری زیر عنوان «شیخ فاضلِ واصل» روایات تازه‌ای دربارۀ او نقل می‌کند(2/14-20). در این روایات، بهلول مردی دانشمند و فرزانه است که آثار دیوانگی در رفتار و کردارش کمتر پیداست. مؤلف روایات خود را به استناد حمدالله مستوفی(نک‌: ص637) با این اطلاعات آغاز می‌کند که بهلول خویشاوند هارون، و شاگرد خاص امام جعفر صادق(ع) و مردی پرهیزکار بود. سبب تظاهر او به دیوانگی نیز آن بود که به توصیۀ امام(ع) خواست از اجرای فرمان نابخرادانۀ هارون بگریزد.
+چون به سدۀ 11ق/17م می‌رسیم، در ادبیات دینی ایرانی، شخصیت بهلول از نظر پارسایی، مجاهدت در راه آیین تشیع و فضایل عرفانی شکل نهایی می‌یابد. قاضی نورالله شوشتری زیر عنوان «شیخ فاضلِ واصل» روایات تازه‌ای دربارۀ او نقل می‌کند.<ref>شوشتری، ج2، 14-20</ref> در این روایات، بهلول مردی دانشمند و فرزانه است که آثار دیوانگی در رفتار و کردارش کمتر پیداست. مؤلف روایات خود را به استناد حمدالله مستوفی<ref>نک‌: مستوفی، ص637</ref> با این اطلاعات آغاز می‌کند که بهلول خویشاوند هارون، و شاگرد خاص امام جعفر صادق(ع) و مردی پرهیزکار بود. سبب تظاهر او به دیوانگی نیز آن بود که به توصیه امام(ع) خواست از اجرای فرمان نابخرادانۀ هارون بگریزد.
-در نخستین روایت که مفصل است، با ابوحنیفه در دفاع از امام مناظره می‌کند و پیروز می‌شود(شوشتری، 2/14-15). ماجرای روایت دوم که از ایضاح طبری نقل شده، در دربار محمدبن سلیمان، والی بصره رخ داده که با مناظره‌ها و نکته‌پردازیها و حوادث پیچاپیچ همراه است و در پایان به برخورد او با کودکان در کوچه‌های بصره و تکرار یکی از روایات کهن می‌انجامد(همو، 2/15-19). پس از آن 8 روایت دیگر دربارۀ او نقل شده که برخی ـ با تحریفات فراوان ـ تکرار روایات کهن است. در این مجموعه، دو قطعه شعر(4بیت و 3بیت) نیز به اشعار گذشتۀ او افزوده شده است.
+در نخستین روایت که مفصل است، با ابوحنیفه در دفاع از امام مناظره می‌کند و پیروز می‌شود.<ref>شوشتری، 2/14-15</ref> ماجرای روایت دوم که از ایضاح طبری نقل شده، در دربار محمدبن سلیمان، والی بصره رخ داده که با مناظره‌ها و نکته‌پردازیها و حوادث پیچاپیچ همراه است و در پایان به برخورد او با کودکان در کوچه‌های بصره و تکرار یکی از روایات کهن می‌انجامد.<ref>شوشتری، ج2، 15-19</ref> پس از آن 8 روایت دیگر دربارۀ او نقل شده که برخی ـ با تحریفات فراوان ـ تکرار روایات کهن است. در این مجموعه، دو قطعه شعر(4بیت و 3بیت) نیز به اشعار گذشتۀ او افزوده شده است.
-دامنۀ این روایات، در آثار نویسندگان بعدی همچون حبله رودی(د1054ق/1644م)، باز هم گسترش می‌یابد(نک‌: ص155-159، که عمدتاً تکرار روایات نورالله شوشتری است؛ نیز نک‌: جزایری، 2/265).
+دامنۀ این روایات، در آثار نویسندگان بعدی همچون حبله رودی(د1054ق/1644م)، باز هم گسترش می‌یابد.<ref>نک‌: ص155-159، که عمدتاً تکرار روایات نورالله شوشتری است؛ نیز نک‌: جزایری، ج2، 265</ref>
 ==بهلول در آثار قرن دوازدهم==
-در قرن 12ق/18م، عباس حسینی موسوی مکی در نزهةالجلیس خود، علاوه بر نقل ده/دوازده روایت نو و تکراری، نکتۀ جدید و شگفتی براخبار بهلول افزوده(نک‌: ص579)، می‌گوید قصیدۀ بسیار معروف «فیاشیۀ» او، همه جا معروف است«و من همۀ آن را می‌آورم تا بدانی که او از بزرگان صوفیه بود». اما نکتۀ جالب آنکه این قصیده، اساساً به لهجۀ عامیانۀ مصری سروده شده است: در آغاز، دو بیت با قافیۀ «نی»، به همان لهجه آمده است، سپس دو بیت فصیح، با وزن و قافیۀ دیگر نقل شده که «بیت» نام دارد، آن‌گاه دوباره، 6بیت به همان وزن و لهجۀ عامیانه می‌آید که دو بیت 5 و 6، همان دو بیت آغازین است(ترجیع‌بند). این قطعه «دور» نام دارد. این ترکیت، 29بار(ص579-591) تکرار می‌شود. درواقع، این قصیده «بهلولیه» و «قصیدة بن عروس» نیز نام دارد. از آنجا که محمد بهنسی(د1001ق) آن را شرح کرده است. ناچار خود قصیده باید اندکی پیش از سدۀ 11ق پدید آمده باشد(دربارۀ نسخه‌های خطی آن، نک‌: GAS, I/637-638). آنچه حسینی موسوی آورده، ظاهراً تخمیس از آن قصیده است.
+در قرن 12ق/18م، عباس حسینی موسوی مکی در نزهةالجلیس خود، علاوه بر نقل ده/دوازده روایت نو و تکراری، نکتۀ جدید و شگفتی براخبار بهلول افزوده،<ref>نک‌: مکی، ص579</ref> می‌گوید قصیدۀ بسیار معروف «فیاشیۀ» او، همه جا معروف است«و من همۀ آن را می‌آورم تا بدانی که او از بزرگان صوفیه بود». اما نکتۀ جالب آنکه این قصیده، اساساً به لهجۀ عامیانۀ مصری سروده شده است: در آغاز، دو بیت با قافیۀ «نی»، به همان لهجه آمده است، سپس دو بیت فصیح، با وزن و قافیۀ دیگر نقل شده که «بیت» نام دارد، آن‌گاه دوباره، 6بیت به همان وزن و لهجۀ عامیانه می‌آید که دو بیت 5 و 6، همان دو بیت آغازین است(ترجیع‌بند). این قطعه «دور» نام دارد. این ترکیت، 29بار<ref>مکی، ص579-591</ref> تکرار می‌شود. درواقع، این قصیده «بهلولیه» و «قصیدة بن عروس» نیز نام دارد. از آنجا که محمد بهنسی(د1001ق) آن را شرح کرده است. ناچار خود قصیده باید اندکی پیش از سدۀ 11ق پدید آمده باشد.<ref>دربارۀ نسخه‌های خطی آن، بهنسی، نک‌: GAS, I/637-638</ref> آنچه حسینی موسوی آورده، ظاهراً تخمیس از آن قصیده است.
-مضامین قصیده برخلاف نظر مؤلف، بر بزرگی بهلول در تصوف دلالتی ندارد. همه جا با لحنی بی‌پیرایه و عامیانه به نعمتهای خداوند که «برای ما آب و خوراک و روزیهای دیگر آفریده است»(حسینی، 580)، اشاره می‌کند، گاه اندرز می‌دهد و به آیات قرآنی نظر می‌افکند.
+مضامین قصیده برخلاف نظر مؤلف، بر بزرگی بهلول در تصوف دلالتی ندارد. همه جا با لحنی بی‌پیرایه و عامیانه به نعمتهای خداوند که «برای ما آب و خوراک و روزیهای دیگر آفریده است»،<ref>حسینی، 580</ref> اشاره می‌کند، گاه اندرز می‌دهد و به آیات قرآنی نظر می‌افکند.
 ==بهلول در آثار قرن چهاردهم==
-در قرن 14ق/20م روایات مربوط به بهلول در آثار شیعی ایران بازهم فزونی می‌یابد، خوانساری(د1313ق) در روضات‌الجنات خود فصلی نسبتاً گسترده(2/145-157)دارد که طی آن هم روایات نورالله شوشتری را می‌آورد و هم روایاتی دیگر.
+در قرن 14ق/20م روایات مربوط به بهلول در آثار شیعی ایران بازهم فزونی می‌یابد، خوانساری(د1313ق) در روضات‌الجنات خود فصلی نسبتاً گسترده<ref>خوانساری، ج2، 145-157</ref> دارد که طی آن هم روایات نورالله شوشتری را می‌آورد و هم روایاتی دیگر.
 ==در ادبیات فارسی==