ابو الهیثم بن تیهان: تفاوت میان نسخه‌ها

|اطلاعات صحابه =ابن تَیِِّهان

مشهورترین نام او مالک است.<ref> کلبی ج۲، ص۲۵: ابن هشام، ج۱، ص۴۳۳: یحیی بن معین، ج۲، ص۵۴۶:‌ دارقطنی، ج۱، ص۲۹۹، ابونعیم، ص۱۷۴.</ref> برخی نام پدرش را مالک و لقبش را تیهان ذکر کرده و برخی تیهان را نام پدر او دانسته‌اند.<ref> ابن نقطه، ج۱، ص۴۷۵؛ ابن قدامه؛ ص۲۲۸؛ ابن حجر، ج۴، ص۲۱۲.</ref>

نسب او چندان روشن نیست و به صورت‌های گوناگونی نقل شده است. در بیشتر منابع از تیره بنی زعور از [[بنی عبدالاشهل]] از [[اوس و خزرج|قبیله اوس]] دانسته شده است.<ref>عروه بن زبیر، ص۱۲۲؛ ابن هشام ج۱، ص۴۳۳-۴۴۵؛ کلبی ج۲، ص۲۵؛ بلاذری،انساب، ج۱، ص۲۴۰؛ صالحی، ج۴، ص۳۰۴-۳۰۵</ref> برخی او را از بلی بن مالک از تیره قضاعه و حلیف بن عبدالاشهل می‌دانند.<ref>واقدی، ج۱، ص۱۵۸، ابن سعد، ج۳، ص۴۴۷، احمد بن حنبل، مسند، ج۳، ص۴۶۲؛ طبری، ج۲، ص۳۵۶، ۳۶۳؛ ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۳۴۸؛ ابن حزم، ص۳۴۰.</ref>

برادر وی عبید یا عتیک در [[غزوه بدر|جنگ بدر]] در صف مسلمانان جنگید<ref> واقدی، ج۱، ص۲ ۱۵۸؛ کلبی ج۲، ص۲۵.</ref> و در [[غزوه احد|احد]] به [[شهادت]] رسید.<ref>واقدی، ج۱، ص۳۰۱؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۳۲۹؛ ابن نقطه، ج۱، ص۴۷۶.</ref> برخی ابوالهیثم را با او خلط کرده‌اند.<ref>خلیفه، ج۱، ص۱۴۶؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۴ ص۲۷۴.</ref>

همسر او ملیکه بنت سهل بن زید بن عامر بن عمرو بن جشم بود که اسلام آورد و با رسول خدا بیعت کرد و ابن تیهان از او صاحب فرزند شد.<ref>ابن سعد، طبقات(۱۴۱۰ق)، ج۸، ص۲۴۸.</ref>

او پیش از [[اسلام]] اهلِ [[توحید]] و یگانه‌پرست بود<ref>ابن جوزی، ج۱، ص۴۶۲-۴۶۳؛ ذهبی، ج۱، ص۱۹۰ به نقل از واقدی</ref> و در [[جاهلیت|دورۀ جاهلیت]] از [[بت|بت‌ها]] بیزاری می‌جست.<ref>ابن سعد، ج۳، ص۴۴۸.</ref>

او و [[اسعد بن زراره]]، نخستین کسانی از [[انصار]] بودند که [[اسلام]] آوردند<ref> ابن جوزی، ج۱، ص۴۶۲-۴۶۳؛ ذهبی، ج۱، ص۱۹۰ به نقل از واقدی</ref> و جز آن دسته از انصار بود که در دو [[بیعت عقبه]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] دست یاری دادند.<ref> ابن هشام، ج۱، ص۴۳۳-۴۴۷؛ ابن سعد، ج۳، ص۶۰۷.</ref>

همچنین از نقبای دوازده‌گانه‌ای است که از میان [[بیعت]] کنندگان برای نشر اسلام برگزیده شدند.<ref>ابن حبیب، ص۷۴؛ ابوزرعه، ج۱، ص۵۷۵؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۰ -۲۵۲ </ref>

وی در جنگ‌های [[غزوه بدر|بدر]]، [[غزوه احد|احد]]، [[غزوه خندق|خندق]]، [[جنگ موته|موته]] و دیگر [[:رده: غزوه‌ها|غزوه‌ها]] در رکاب پیامبر(ص) حضور یافت.<ref> واقدی، ج۱، ص۱۵۷-۱۵۸؛ ابن سعد، ج۳، ص۴۴۸، ۶۰۷.</ref>

پس از [[هجرت به مدینه|هجرت]]، پیامبر(ص) بین ابن تیهان و [[عثمان بن مظعون]]، [[عقد اخوت|پیمان برادری]] برقرار کرد.<ref> ابن حبیب، ص۷۴، بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۷۱. ذهبی، ج۱، ص۱۹۰.</ref>

وی پس از رحلت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] از مخالفان [[خلافت]] [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] بوده<ref> برقی، ص۶۳؛ ابن بابویه، الخصال، ج۲، ص۵۴۱؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۴۳-۱۴۴؛ علی خان مدنی، ص۳۲۱</ref> و درخواست او را مبنی بر ادامه مأموریتی که پیامبر(ص) در سنجش محصول خرما به او سپرده بود نپذیرفت.<ref>ذهبی، ج۱، ص۱۹۰.</ref>

از [[فضل بن شاذان نیشابوری|فضل بن شاذان]] نقل شده است که ابن تیهان از نخستین کسانی بود که [پس از درگذشت پیامبر(ص)] به‌سوی [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برگشتند.<ref>الطوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۱۷۷-۱۸۳.</ref>

وقتی [[عمر بن خطاب|عمر]]، در زمان [[خلافت]] خود حکم به تبعید یهودیان [[خیبر]] داد، ابن تیهان و چند تن دیگر را برای قیمت‌گذاری دارایی‌هایشان و از جمله [[فدک]] نزد آنان فرستاد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۵</ref>

طبق سخن [[شیخ طوسی]]، ابن تیهان به همراه [[عمار بن یاسر]] از مردم برای [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] بیعت می‌گرفتند و می‌گفتند:

[[شیخ صدوق|ابن بابویه]] او را از یاران امام علی(ع) شمرده است<ref>عیون الاخبار، ج۲، ص۱۲۶؛ کشی، ص۳۸.</ref> و به همراهی وی با [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] در [[جنگ جمل]] اشاره شده است.<ref>طبری، ج۴، ص۴۴۷ به نقل از سیف بن عمر تمیمی.</ref>

ابوالهیثم در آغاز [[جنگ صفین]] لشکریان [[عراق]] را صف‌آرایی و به جنگ تشویق می‌کرده است. البته برخی نیز گفته‌اند وی سال‌های پیش از آن، سال ۲۰ق در ایام خلافت عمر درگذشته است.<ref>ابن حبان، ص۱۲، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۲۸۶</ref> به‌همین سبب، برخی حضور او را در صفین نادرست دانسته‌اند.<ref>احمد بن حنبل، العلل، ج۱، ص۴۳۲؛ خلیفه، ج۱، ۱۴۶؛ ابن قتیبه، ص۲۷۰.</ref>

روایت [[ابن ابی الحدید]] از [[نصر بن مزاحم منقری|نصر بن مزاحم]]، اگرچه در نسخه‌های کنونی کتاب او دیده نمی‌شود، ولی وجود مرثیه‌ای برای ابوالهیثم، در میان مراثی کشتگان صفین در کتاب نصر بن مزاحم<ref>نصر بن مزاحم، ص۳۶۵.</ref> می‌تواند، اولاً حاکی از افتادگی‌هایی در نسخه‌های موجود کتاب نصر و درستی روایت ابن ابی الحدید از او باشد و ثانیاً نشان می‌دهد که احتمالاً ابوالهیثم کشته شده است و ممکن است موضوع شرکت او در صفین، به اختلاف در چگونگی حضور اصحاب [[غزوه بدر|بدر]] در جنگ‌های دوران [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] باز گردد، چنان‌که همین اختلاف در مورد حضور [[خزیمه بن ثابت|خزیمة بن ثابت]] مشهور به [[خزیمه بن ثابت|ذوالشهادتین]] نیز وجود دارد.<ref>سیف بن عمر، ص۱۱۰، ابن حجر، ج۲، ص۱۱۲</ref>

وی در [[جنگ صفین]] حضور داشت و پس از [[عمار بن یاسر|عمار]] به [[شهادت]] رسیده است.<ref>ابن حبیب، ص۲۷۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱۹؛ ابن قدامه، ص۲۲۸؛ ابن حجر، ج۴، ص۲۱۳.</ref>

* ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴-۱۳۸۷ق.

* ابن اثیر، علی، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۰ق.

* ابن اثیر، علی، الکامل.

* ابن بابویه، محمد، الخصال، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه.

* ابن بابویه، محمد، عیون اخبار الصفوه، به کوشش محمود فاخوری، و محمد روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق-۱۹۸۶م.

* ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش فلایش هامر، قاهره، ۱۳۷۹ق-۱۹۵۹م.

* ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حید آباد دکن، ۱۳۶۱ق-۱۹۴۲م.

* ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، قاهره، ۱۳۲۸ق.

* ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق، ۱۹۸۳م.

* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.

* ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمدعبدالقادر عطا، درالکتب العلمیه، بیروت، ۱۹۹۰م-۱۴۱۰ق.

* ابن شبه، عمر، تاریخ المدینه المنوره، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قم، ۱۴۱۰ق-۱۳۶۸ش.

* ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، ۱۳۸۰ق-۱۹۰م.

* ابن قتیه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.

* ابن قدامه، عبدالله، الاستبصار فی نسب الصحابة من الانصار، به کوشش علی نویهض، بیروت، ۱۳۹۲ق-۱۹۷۲م.

* ابن نقطه محمد، تکملة الااکمال، به کوشش عبدالقیوم عبدالرب النبی، مکه، ۱۴۰۸ق-۱۹۸۷م.

* ابن هشام عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش ابرهیم ابیاری، و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق-۱۳۷۵م.