توقیعات امام مهدی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

توقیع‌های امام مهدی، نامه‌ها و نوشته‌های [[امام مهدی(عج)]] امام دوازدهم شیعیان است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۵.</ref> این واژه درباره احادیث غیرمکتوب او نیز به‌کار رفته است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> چنانکه [[شیخ صدوق]] برخی از سخنان امام مهدی(ع) را در بخش توقیع‌ها آورده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ج۲، ص۵۰۵.</ref>  

همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اخبار به [[عالم غیب|غیب]] و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱؛ معجم احادیث الامام المهدی، ج۴، ص۳۱۶.</ref> گفته شده دلیل این کار احتمالا سخنی از [[حسین بن روح نوبختی]] است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که گفته «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>

در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط نواب اربعه ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> نواب اربعه نیز از طریق وکیلان خود با شیعیان در مناطق مختلف در ارتباط بودند.{{مدرک}} توقیع‌ها پس از صدور، توسط پیکی مخصوص، با ارائه نشانه، فرستاده می‌شد. هویت این پیک‌ها در گزارش‌های موجود ذکر نشده و با تعابیری همچون امرأة، غلام، غلام اسود، الرسول من عند الحسین بن روح و رسول الخلف از آنان یاد شده است.<ref>صدوق، کمال‌الدین، ج۲، ص۴۸۷ و ۴۹۱ و ۴۹۵ و ۴۹۷ و ۵۰۵.</ref> دلیل این رعایت ملاحظات امنیتی و جهات تقیه‌آمیز دانسته شده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref>

چنانکه در کتاب [[دانشنامه امام مهدی (کتاب)|دانشنامه امام مهدی]] آمده است مهم‌ترین منابع توقیع‌ها امام مهدی(عج)، [[کمال‌الدین]] اثر [[شیخ صدوق]] و [[الغیبه شیخ طوسی|الغیبة]] اثر [[شیخ طوسی]] هستند که هر یک بابی جداگانه را به توقیع‌های او اختصاص داده‌اند و در ابواب دیگر کتاب نیز، توقیع‌هایی را گزارش کرده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۴.</ref> البته توقیع‌ها در منابع حدیثی دیگر همچون [[الکافی]]، [[الاحتجاج]]، [[معادن الحکمة]]، [[بحارالانوار]] و [[مکاتیب الائمة]] احمدی میانجی نیز به صورت پراکنده گزارش شده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۴.</ref> همچنین در کتاب‌های نوشته شده درباره وکیلان و نواب اربعه مانند اخبار وکلاء الاربعة احمد بن محمد عیاش (درگذشت ۴۰۱ق) نیز مطالبی درباره آنها وجود دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۳.</ref> با این حال آثاری به صورت مستقل نیز درباره توقیعات امام مهدی نوشته شده است که در آنها بیشتر به گردآوری توقیع‌ها پرداخته شده است: