ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تَرْتیل''' از آداب و شیوه‌ای برای [[تلاوت|تلاوت قرآن]] است که بر اساس آن قرآن همراه با تدبر و صوتی زیبا تلاوت می‌شود. قرآن، [[پیامبر(ص)]] را به این شیوه از تلاوت [[آیه|آیات]] قرآن سفارش کرده است. ترتیل شیوه‌ای خاص در قرائت قرآن است معمولا [[مسلمانان]] از آن برای قرائت و [[ختم قرآن]] استفاده می‌کنند.

ترتیل از «رَتَل»، به معنای «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است. ترتیل به معنی پی در پی آوردن آیات از روی نظم و حساب است و بر اثر کاربرد آن در قرآن، نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، به آن افزوده شده است.<ref> زید بن علی، ۱۴۱۲ق، ص ۳۵۲؛ طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۱۶۲؛ راغب، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۱؛ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۶۱ش، ج۱۰، ص۲۶۱؛ رازی، روح الجنان، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۲۹۸.</ref>

===کاربرد قرآنی===

ترتیل، ۴ بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته و به دو معنا دلالت دارند:

* پیوسته و به‌تدریج نازل کردن قرآن بر پیامبر؛ آیه <font color=green> «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً» </font><ref>سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref> و <font color=green> «رَتَّلْناه ترتیلاً» </font> اشاره به این دارد که آیات قرآن در مدت ۲۳ سال نازل شده و این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و برنامه‌ بوده است. از پیامبر نیز نقل شده که «تمامی قرآن، آیه آیه و حرف‌ حرف بر من نازل شده است».<ref> حلبی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۶۰.</ref>

* شیوه تلاوت قرآن؛ بر اساس آیه «و رَتّلِ القرآنَ ترتیلاً؛ و قرآن را به آرامی بخوان»<ref>سوره مزمل، آیه۴.</ref> خدا به پیامبر دستور داده که قران را به ترتیل بخواند و او را از شتابان خواندن آن نهی  کرده است.<ref>ابن جزری، دارالكتاب العربی، ج۱، ص۲۰۸.</ref> در این صورت، ترتیل به معنای شیوهٔ تلاوت قرآن است که همان شیوهٔ خواندن [[قرآن|کلام خدا]] بر پیامبر(ص) به هنگام نزول بوده است.<ref>ابن جزری، النشر، دارالكتاب العربی، ج۱، ص۲۰۸.</ref>  

 

شماری از [[تابعین]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ آیه‌ای از قرآن، تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان پنداشته و آن را به [[سنت]] رسول خدا (ص) منتسب می‌دانسته‌اند.<ref> سیوطی، الدرالمنثور، محمدامین دمج، ج۶، ص۲۷۷.</ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۸۵-۱۳۸۸ق، ج۷، ص۲۶۸، ج۶۷، ص۳۴۲-۳۴۳، ج۲۴، ص۷۵، ج۹۲، ص۱۹۱ ۹۲/۱۹۱.</ref>

ترتیل دارای ویژگی‌هایی است:

# تدبر و دقت در معانی قرآن؛<ref> نک: ابن کثیر، تفسیر، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۱۴۲؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، دارالکتب العلمیه، ج۱۹، ص۳۷؛ زرکشی، البرهان، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص۴۴۹-۴۵۰؛ ابن جزری، التمهید، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۰۸-۲۰۹؛ سیوطی، الدرالمنثور، محمدامین دمج، ج۱، ص۲۹۹-۳۰۰.</ref>

#تحسین صوت: قرآن را با صدای زیبا قرائت کردن.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۵۶۹؛ مجلسی، بحارالانور، ۱۳۸۵-۱۳۸۸ق، ج۹۲، ص۱۹۱.</ref> البته در برخی از روایات، به جای «تحسین»، تحزین عنوان شده است. تحزین را پایین آوردن صدا و غم‌انگیز تلاوت کردن قرآن<ref>میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۶۱ش، ج ۱۰، ص ۲۶۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۵۶۹؛ جرجانی، التعریفات، ۱۴۰۸ق، ص۵۵</ref> و ترتیل را ناظر بر ساعات دل شب و حالات و مقامات [[تهجد|تهجُّد]] و شب‌زنده‌داری دانسته‌اند.<ref> ابن جزری، النشر، دارالكتاب العربی، ج۱، ص۲۰۹.</ref>

ترتیل یک اصل در [[تلاوت قرآن]] بود و همانند [[تجوید]] به هر شیوه‌ای که خوانده شود، می‌بایست رعایت شود<ref>ابن جزری، النشر، دارالكتاب العربی، ج۱،ص۲۵۰؛ ابن جزری، التمهید، ۱۴۰۹ق، ص۶۲-۶۴.</ref>ابن جزری شیوه‌های قرائت [[کلام‌الله]] را به سه شیوه تحقیق و حَدْر و تَدویر منحصر می‌کند که در هر سه باید ترتیل رعایت شود.<ref>ابن جزری، النشر، دارالكتاب العربی، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۷.</ref>

«ترتیل» شیوه‌ای از قرائت سریع، یکنواخت و آهنگین قرآن به شمار می‌رود و در [[جهان اسلام]] از آن در آموزش و حفظ کردن قرآن استفاده می‌شود.{{مدرک}}

{{پانویس۲}}

{{ستون-شروع}}

* ابن جزری، محمد، النشر فی القراءات العشر، بیروت، دارالكتاب العربی.

* جرجانی، علی، التعریفات، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.

* مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، ۱۳۸۵-۱۳۸۸ق.

* میبدی، ابوالفضل، کشف الاسرار، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۱ش.