ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تَرْتیل''' از آداب [[تلاوت|تلاوت قرآن]] است که بر اساس آن قرآن همراه با تدبر و صوتی زیبا تلاوت می‌شود. قرآن کریم، [[پیامبر(ص)]] را به این شیوه از تلاوت [[آیه|آیات]] قرآن سفارش کرده و در [[سیره]] آن حضرت  نیز به آن توجه شده است. ترتیل شیوه خاص در قرائت قرآن است معمولا [[مسلمانان]] از آن برای قرائت و [[ختم قرآن]] استفاده می‌کنند.

==مفهوم==

ترتیل از «رَتَل»، به معنی «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است، برای همین کسی که دندان‌هایش خوب و منظم و مرتب باشد، به او «رتل الاسنان» می‌گویند. به همین جهت ترتیل به معنی پی در پی آوردن آیات از روی نظم و حساب، گفته شده و بر اثر کاربرد آن در قرآن، نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، به آن افزوده شده است.<ref> زید بن علی، ص ۳۵۲؛ طبری، ج۸۰، ص۲۹؛ طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۱۶۲؛ راغب، ص۳۴۱؛ میبدی، ج۱۰، ص۲۶۱؛ ابوالفتوح، ج۱۱، ص۲۹۸؛ ابن منظور، ذیل رتل</ref>

ترتیل در اصطلاح، به مفهوم خواندن آیات قرآن همراه با نظم، ادای صحیح حروف، تبیین کلمات، دقّت و تأمّل در مفاهیم آیات و اندیشه در نتایج آنها است.{{مدرک}}

===قرآن و روایات===

# پیوسته و به‌تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]] است و آیه <font color=green> «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً» </font><ref>سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref> و جمله <font color=green> «رَتَّلْناه ترتیلاً» </font> اشاره به این دارد که آیات قرآن به تدریج در مدت ۲۳ سال نازل شده و این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و برنامه‌ بوده است. [[حدیث|روایت]] پیامبر اکرم (ص) نیز به این معنا اشاره دارد: «تمامی قرآن، آیه آیه و حرف‌ حرف بر من نـازل شده اسـت».<ref> حلبـی، ج۱، ص۲۶۰</ref>

# شیوه تلاوت قرآن کریم است خداوند در [[سوره مزمل|سوره مزّمّل]]، دستورِ به ترتیل خواندن قرآن را بر پیامبر اسلام (ص) صادر کرده و او را از شتابان خواندن قرآن نهی می‌کند: "و رَتّلِ القرآنَ ترتیلاً؛<ref>سوره مزمل، آیه ۴</ref>و قرآن را به آرامی بخوان.<ref>ابن جزری، ج ۱، ص ۲۰۸</ref> در اینجا ترتیل در مقام [[تشریع]] به معنای شیوهٔ خداپسندانه تلاوت [[قرآن]] است که همان شیوهٔ خواندن [[قرآن|کلام خدا]] بر پیامبر اکرم(ص) به هنگام نزول قرآن بوده است.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۰۸</ref> در روایات نیز ترتیل شیوه ای در قرائت قرآن معرفی شده است از جمله [[پیامبر (ص)]] روایت شده که «ترتیل آن است که به هنگام قرائت قرآن حروف و کلمات آن را به شیوایی ادا و به خوبی بیان کنند».<ref> سیوطی، الدرر، ج۶، ص۲۷۷</ref> [[امام صادق]] (ع) فرموده است: «من نمی‌پسندم که قرآن را در کمتر از یک ماه ختم کنند».<ref> کلینی، ج۲، ص ۶۱۷</ref>

شماری از [[تابعین]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ آیه‌ای از قرآن، تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان پنداشته و آن را به [[سنت]] رسول خدا (ص) منتسب می‌دانسته‌اند.<ref> سیوطی، الدر، ج۶، ص ۲۷۷</ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد.<ref>مجلسی، بحار، ج۷، ص۲۶۸، ج۶۷، ص۳۴۲-۳۴۳، ج۲۴، ص۷۵، ج۹۲، ص۱۹۱ ۹۲/۱۹۱</ref>

# تدبر و دقت در معانی<ref> نک: ابن کثیر، ج ۷، ص ۱۴۲؛ قرطبی، ج۱۹، ص ۳۷؛ زرکشی، ج ۱، ص ۴۴۹-۴۵۰؛ ابن جزری، التمهید، ج ۱، ص۲۰۸ -۲۰۹؛ سیوطی، الدر، ج ۱، ص ۲۹۹-۳۰۰</ref> گاهی در تعریف آن قید شده است.<ref>ابوالفتوح، ج۱۱، ص ۲۹۸</ref>

#تحسین صوت: قرآن را با صدای نیکو، گوش‌نواز قرائت کردن.<ref>طبرسی، ج۹، ص۵۶۹؛ مجلسی، بحار، ج ۹۲، ص ۱۹۱</ref> البته در برخی از روایات و آثار، به جای «تحسین»، تحزین عنوان شده است. تحزین را پایین آوردن صدا و غم‌انگیز تلاوت کردن قرآن دانسته<ref>میبدی، ج ۱۰، ص ۲۶۶؛ طبرسی، ج۹، ص ۵۶۹؛ جرجانی، ص ۵۵</ref> و ترتیل در تلاوت قرآن را ناظر بر ساعات دل شب و حالات و مقامات [[تهجد|تهجُّد]] و شب‌زنده‌داری دانسته‌اند.<ref>طوسی، التبیان، تهذیب، همانجا؛ ابن جزری، النشر، ج ۱، ص ۲۰۹</ref>

==رعایت ترتیل در شیوه‌های قرائت ==

* تدویر؛ شیوه‌ای معتدل برای قرائت قرآن که میانهٔ دو شیوهٔ تحقیق و حدر است.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص ۲۰۷</ref>

«ترتیل» شیوه‌ای از قرائت سریع، یکنواخت و آهنگین قرآن به شمار می‌رود و در [[جهان اسلام]] از آن در آموزش و حفظ کردن قرآن استفاده می‌شود.