۱۷٬۰۴۲
ویرایش
ترتیل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←پیوند به بیرون) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تَرْتیل'''، یکی از آداب تلاوت [[قرآن کریم]] است که بر اساس آن قرآن همراه با تدبر و صوتی دلنشین تلاوت می‌گردد و افزون بر اینکه واژه‌ای قرآنی است در سیره [[پیامبر اسلام (ص)]] به آن توجه شده است و امروزه یکی از دلنشین‌ترین شیوه‌های قرائت قرآن است که قاریان بسیاری، قرآن را با این شیوه تلاوت می‌کنند. | '''تَرْتیل'''، یکی از آداب تلاوت [[قرآن کریم]] است که بر اساس آن قرآن همراه با تدبر و صوتی دلنشین تلاوت می‌گردد و افزون بر اینکه واژه‌ای قرآنی است در [[سیره]] [[پیامبر اسلام(ص)]] به آن توجه شده است و امروزه یکی از دلنشین‌ترین شیوه‌های قرائت قرآن است که قاریان بسیاری، قرآن را با این شیوه تلاوت می‌کنند. | ||
==ریشه ترتیل== | ==ریشه ترتیل== | ||
واژه «ترتیل» از «رَتَل»، به معنی «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است، برای همین کسی که دندان‌هایش خوب و منظم و مرتب باشد، عرب به او «رتل الاسنان» می‌گوید و بدین جهت ترتیل به معنی پی در پی آوردن سخنان یا آیات از روی نظم و حساب، گفته شد و بر اثر کاربرد آن در [[قرآن]] مفاهیم دیگری از قبیل نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، بدان افزوده شده است.<ref> زید بن علی، ص ۳۵۲؛ طبری، ج۸۰، ص۲۹؛ طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۱۶۲؛ راغب، ص۳۴۱؛ میبدی، ج۱۰، ص۲۶۱؛ ابوالفتوح، ج۱۱، ص۲۹۸؛ ابن منظور، ذیل رتل</ref> | واژه «ترتیل» از «رَتَل»، به معنی «منظم بودن و مرتب بودن» گرفته شده است، برای همین کسی که دندان‌هایش خوب و منظم و مرتب باشد، عرب به او «رتل الاسنان» می‌گوید و بدین جهت ترتیل به معنی پی در پی آوردن سخنان یا آیات از روی نظم و حساب، گفته شد و بر اثر کاربرد آن در [[قرآن]] مفاهیم دیگری از قبیل نیکو کردن کلام، آرام و شمرده خواندن، بدان افزوده شده است.<ref> زید بن علی، ص ۳۵۲؛ طبری، ج۸۰، ص۲۹؛ طوسی، التبیان، ج۱۰، ص۱۶۲؛ راغب، ص۳۴۱؛ میبدی، ج۱۰، ص۲۶۱؛ ابوالفتوح، ج۱۱، ص۲۹۸؛ ابن منظور، ذیل رتل</ref> | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
واژه ترتیل و هم‌خانواده‌های آن، ۴ بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است که به دو معنا دلالت دارد: | واژه ترتیل و هم‌خانواده‌های آن، ۴ بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است که به دو معنا دلالت دارد: | ||
#نخست به معنای پیوسته و به تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]] است و [[آیه]] شریفه ۳۲ [[سوره فرقان]] <font color=green> «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً» </font><ref>فرقان (۲۵) ۳۲</ref> و جمله <font color=green> «رَتَّلْناه ترتیلاً» </font> اشاره به این دارد که آیات قرآن گرچه تدریجاً و در مدت ۲۳ سال نازل شده است، اما این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و حساب و برنامه‌ای بوده است، به گونه‌ای که در افکار رسوخ کرده و دل‌ها را مجذوب خود سازد. [[حدیث|روایت]] | #نخست به معنای پیوسته و به تدریج نازل کردن آیات و [[سوره]] های قرآن کریم از سوی خداوند، در طول دوران [[رسالت]] [[پیامبر اکرم]] است و [[آیه]] شریفه ۳۲ [[سوره فرقان]] <font color=green> «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً» </font><ref>فرقان (۲۵) ۳۲</ref> و جمله <font color=green> «رَتَّلْناه ترتیلاً» </font> اشاره به این دارد که آیات قرآن گرچه تدریجاً و در مدت ۲۳ سال نازل شده است، اما این [[نزول تدریجی]] بر اساس نظم و حساب و برنامه‌ای بوده است، به گونه‌ای که در افکار رسوخ کرده و دل‌ها را مجذوب خود سازد. [[حدیث|روایت]] پیامبر اکرم (ص) نیز به این معنا اشاره دارد: «تمامی قرآن، آیه آیه و حرف حرف (شمرده و کلمه کلمه) بر من نـازل شده اسـت».<ref> حلبـی، ج۱، ص۲۶۰</ref> | ||
#دیگر به معنای شیوه تلاوت قرآن کریم است خداوند در [[سوره مزمل|سوره مزّمّل]]، دستورِ به ترتیل خواندن قرآن را بر پیامبر اسلام (ص) صادر می‌نماید و آن حضرت را از شتابان خواندن قرآن نهی می‌کند: "و رَتّلِ القرآنَ ترتیلاً؛<ref>مزمل (۷۳) ۴</ref>و قرآن را به تأنی و آرامی بخوان.<ref>ابن جزری، ج ۱، ص ۲۰۸</ref> در اینجا ترتیل در مقام [[تشریع]] به معنای شیوهٔ خداپسندانه تلاوت [[قرآن]] است که همان شیوهٔ خواندن [[کلام خدا]] بر | #دیگر به معنای شیوه تلاوت قرآن کریم است خداوند در [[سوره مزمل|سوره مزّمّل]]، دستورِ به ترتیل خواندن قرآن را بر پیامبر اسلام (ص) صادر می‌نماید و آن حضرت را از شتابان خواندن قرآن نهی می‌کند: "و رَتّلِ القرآنَ ترتیلاً؛<ref>مزمل (۷۳) ۴</ref>و قرآن را به تأنی و آرامی بخوان.<ref>ابن جزری، ج ۱، ص ۲۰۸</ref> در اینجا ترتیل در مقام [[تشریع]] به معنای شیوهٔ خداپسندانه تلاوت [[قرآن]] است که همان شیوهٔ خواندن [[قرآن|کلام خدا]] بر پیامبر اکرم(ص) به هنگام نزول قرآن بوده است؛ چنان‌که پیامبر اکرم فرموده‌اند: «شیوۀ محبوب قرائت قرآن نزد [[خداوند]] متعال همان شیوه‌ای است که قرآن بدان نازل شده است» و این همان شیوه‌ای است که خود رسول خدا(ص) قرآن را تلاوت می‌کردند که شنوندگان می‌توانستند حروف کلمات آن را بشمارند.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص۲۰۸</ref> | ||
==تبیین قولی و فعلی ترتیل== | ==تبیین قولی و فعلی ترتیل== | ||
افزون بر اینکه ترتیل در قرآن کریم و روایات زیادی به کار رفته در سیره [[معصومین]] ع نیز مورد توجه و تبیین قرار گرفته است بنابراین ترتیل دارای تببین قولی و عملی است. | افزون بر اینکه ترتیل در قرآن کریم و روایات زیادی به کار رفته در سیره [[معصومین]] (ع) نیز مورد توجه و تبیین قرار گرفته است بنابراین ترتیل دارای تببین قولی و عملی است. | ||
===تبیین قولی ترتیل=== | ===تبیین قولی ترتیل=== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
[[پیامبر اکرم]] (ص) «ترتیل آن است که به هنگام قرائت قرآن حروف و کلمات آن را به شیوایی ادا و به خوبی بیان کنند و واضح گردانند».<ref> سیوطی، الدرر، ج۶، ص۲۷۷</ref> | [[پیامبر اکرم]] (ص) «ترتیل آن است که به هنگام قرائت قرآن حروف و کلمات آن را به شیوایی ادا و به خوبی بیان کنند و واضح گردانند».<ref> سیوطی، الدرر، ج۶، ص۲۷۷</ref> | ||
[[امام جعفر صادق]] (ع) | [[امام جعفر صادق]] (ع) فرموده است: «من نمی‌پسندم که قرآن را در کمتر از یک ماه ختم کنند».<ref> کلینی، ج۲، ص ۶۱۷</ref> | ||
امام صادق (ع) به هنگام تلاوت قرآن در پاسخ خطاب‌های «'''یا اَیها الناس'''» و «'''یا اَیها الَّذینَ آمَنوا'''» بگویید: «'''لَبَّیکَ رَبَّنا'''» <ref>طوسی، تهذیب، ج ۲، ص ۱۲۴؛ نک: زرکشی، ج۱، ص ۴۵۰: «لبَّیکَ رَبّی و سَعدَیک» </ref> و هرگاه به [[آیه|آیه‌ای]] از آیات [[بهشت]] می‌رسید، آن را از خداوند متعال درخواست کنید و هرگاه به آیه عذاب می‌رسید، از آن به خداوند منّان پناه ببرید.<ref> کلینی، ج۲، ص۶۱۷-۶۱۸؛ طوسی، تهذیب، ج۲، ص۱۲۴، طبرسی، ج۹، ص۵۶۹؛ زرکشی، ج۱، ص۴۵۰؛ مجلسی، بحار، ج۶۷، ص۳۴۲-۳۴۳، ج۷۴، ص۷۸</ref> | امام صادق (ع) به هنگام تلاوت قرآن در پاسخ خطاب‌های «'''یا اَیها الناس'''» و «'''یا اَیها الَّذینَ آمَنوا'''» بگویید: «'''لَبَّیکَ رَبَّنا'''» <ref>طوسی، تهذیب، ج ۲، ص ۱۲۴؛ نک: زرکشی، ج۱، ص ۴۵۰: «لبَّیکَ رَبّی و سَعدَیک» </ref> و هرگاه به [[آیه|آیه‌ای]] از آیات [[بهشت]] می‌رسید، آن را از خداوند متعال درخواست کنید و هرگاه به آیه عذاب می‌رسید، از آن به خداوند منّان پناه ببرید.<ref> کلینی، ج۲، ص۶۱۷-۶۱۸؛ طوسی، تهذیب، ج۲، ص۱۲۴، طبرسی، ج۹، ص۵۶۹؛ زرکشی، ج۱، ص۴۵۰؛ مجلسی، بحار، ج۶۷، ص۳۴۲-۳۴۳، ج۷۴، ص۷۸</ref> | ||
===تبیین عملی ترتیل=== | ===تبیین عملی ترتیل=== | ||
شماری از [[تابعین]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ آیه‌ای از قرآن و تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان و اشک‌ریزان پنداشته و آن را به [[سنت]] | شماری از [[تابعین]]، ترتیل را به معنای تلاوت کردنِ آیه‌ای از قرآن و تکرار و زمزمه کردن آن با چشم گریان و اشک‌ریزان پنداشته و آن را به [[سنت]] رسول خدا (ص) منتسب می‌دانسته‌اند.<ref> سیوطی، الدر، ج۶، ص ۲۷۷</ref> برخی از [[حدیث |احادیث]] [[امامان شیعه |ائمه اهل بیت]] (ع) نیز به چنین معنایی دلالت دارد.<ref>مجلسی، بحار، ج۷، ص۲۶۸، ج۶۷، ص۳۴۲-۳۴۳، ج۲۴، ص۷۵، ج۹۲، ص۱۹۱ ۹۲/۱۹۱</ref> | ||
==شاخصه‌های ترتیل== | ==شاخصه‌های ترتیل== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==شیوه‌های قرائت قرآن== | ==شیوه‌های قرائت قرآن== | ||
در گذشته، ترتیل نه یک شیوه بلکه یک اصل در تلاوت [[قرآن کریم]] بوده است، به این معنا که همانند [[تجوید]] در قرائت | در گذشته، ترتیل نه یک شیوه بلکه یک اصل در تلاوت [[قرآن کریم]] بوده است، به این معنا که همانند [[تجوید]] در قرائت قرآن به هر شیوه‌ای که خوانده شود، می‌بایست رعایت شود<ref>ابن جزری، النشر، ج۱،ص۲۵۰، التمهید، ص ۶۲-۶۴</ref>ابن جزری شیوه‌های قرائت [[کلام‌الله]] را به سه شیوه تحقیق و حَدْر و تَدویر منحصر می‌کند که در هر سه بایستی ترتیل رعایت شود. | ||
===تحقیق=== | ===تحقیق=== | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
===حدر=== | ===حدر=== | ||
شیوه‌ای برای تلاوت | شیوه‌ای برای تلاوت قرآن کریم که عبارت است از قرائت سریع و شتاب‌زدهٔ قرآن کریم، با بهره‌گیری از انواع شیوه‌های ادا که از سوی [[قاری|قاریان]] بزرگ مُجاز شناخته شده است و با رعایت شاخص‌های عمدهٔ ترتیل.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص ۲۰۷</ref> | ||
===تدویر=== | ===تدویر=== | ||
شیوه‌ای معتدل برای قرائت قرآن که میانهٔ دو شیوهٔ تحقیق و حدر است.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص ۲۰۷</ref> | شیوه‌ای معتدل برای قرائت قرآن که میانهٔ دو شیوهٔ تحقیق و حدر است.<ref>ابن جزری، النشر، ج۱، ص ۲۰۷</ref> | ||
==ترتیل در دوره معاصر== | ==ترتیل در دوره معاصر== | ||
در سده‌های اخیر، «ترتیل» برای شیوه‌ای از قـرائت سـریع و یکنـواخت و آهنگیـن قرآن کریم عنوان قرار گرفته است و امروزه در سراسر جهان [[اسلام]]، غالباً در عرصه‌های تعلیم و تحفیظ | در سده‌های اخیر، «ترتیل» برای شیوه‌ای از قـرائت سـریع و یکنـواخت و آهنگیـن قرآن کریم عنوان قرار گرفته است و امروزه در سراسر جهان [[اسلام]]، غالباً در عرصه‌های تعلیم و تحفیظ قرآن کریم از آن استفاده می‌شود. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
*راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق/بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م؛ | *راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق/بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م؛ | ||
*زرکشی، محمد، البرهان، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۲م؛ | *زرکشی، محمد، البرهان، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۲م؛ | ||
*زید بن | *[[زید بن علی]]، تفسیر، به کوشش حسن محمدتقی حکیم، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م؛ | ||
*سیوطی، الاتقان، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م؛ | *سیوطی، الاتقان، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م؛ | ||
*همو، الدر المنثور، بیروت، محمدامین دمج؛ | *همو، الدر المنثور، بیروت، محمدامین دمج؛ | ||
*طبرسی، فضل، | *طبرسی، فضل، مجمع البیان، به کوشش هاشم رسولی محلاتی، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م؛ | ||
*طبری، تفسیر؛ | *طبری، تفسیر؛ | ||
* | *[[شیخ طوسی|طوسی]]، محمد، التبیان، به کوشش احمد‌حبیب قصیر عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی؛ | ||
*همو، تهذیب | *همو، [[تهذیب الاحکام]]، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۶۴ش؛ | ||
*قرطبی، محمد، الجامع لاحکام | *قرطبی، محمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ | ||
* | *[[کلینی]]، محمد، [[الکافی]]، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۸۸ق؛ | ||
* | *[[محمد باقر مجلسی|مجلسی]]، محمد باقر، [[بحار الانوار]]، تهران، ۱۳۸۵- ۱۳۸۸ق؛ همو، | ||
*میبدی، ابوالفضـل، کشف الاسرار، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۱ش. | *میبدی، ابوالفضـل، کشف الاسرار، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۱ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||