مسجدالنبی: تفاوت میان نسخه‌ها

زمانی که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] وارد [[یثرب]] شد، شتر خود را رها کرد و قرار را بر این شد که هر جا شترمتوقف شود، همانجا محل سکونت ایشان باشد. شتر در محل فعلی مسجد زانو زد و مسجد و [[خانه پیامبر]] همانجا ساخته شد، دیگر مسلمانان نیز در کنار مسجد خانه‌های ساختند که در آن‌ها به داخل مسجد باز می‌شد.<ref>ابن زباله، اخبار المدینه، ۲۰۰۳م، ص۷۴؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۲.</ref> نخستین بنای مسجد حدود ۱۰۵۰ متر مربع و از جنس خشت و گل بود. بخش شمالی آن که محل اقامت [[اصحاب صفه]] بود با شاخه‌های درخت نخل مسقف شده بود.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۳-۲۰۴.</ref>  تغییر قبله از [[مسجد الاقصی|مسجدالاقصی]] به [[مکه]] و به عبارتی از شمال به جنوب باعث بسته شدن درِ جنوبی و انتقال آن به دیوار شمالی و همچنین انتقال بخش مسقف از شمال به جنوب مسجد شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۴.</ref>در [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم هجری]]، گسترش اسلام و افزایش شمار مسلمانان، ضرورت توسعه مساحت مسجد را ایجاب کرد و مساحت آن به ۲۴۷۵ متر مربع رسید و شکل مسجد به صورت مربع درآمد.<ref>نجفی، مدینه شناسی، ۱۳۶۴ش، ص ۳۵؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۴.</ref>

در سال [[سال ۱۷ هجری قمری|هفدهم هجری]] خانه‌های اطراف ضمیمه مسجد شد و مسجد، از سمت قبله حدود ۵ متر و از سمت غرب ۱۰ متر و از سمت شمال ۱۵ متر گسترش یافت.<ref>سمهودی، وفاءالوفاء، ۲۰۰۶م، ج ۲، ص ۶۷-۶۸؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۵، ۲۰۶.</ref>در سال [[سال ۲۹ هجری قمری|۲۹ هجری]] نیز اگر چه برخی که خانه‌‌های‌شان در این افزایش تخریب می‌شد مخالف گسترش مسجد بودند، [[عثمان بن عفان|خلیفه سوم]] ۴۹۶ متر بر مساحت مسجد با تخریب خانه‌های اطراف، افزود. او همچنین در این توسعه از سنگ‌های حجّاری شده و منقّش استفاده کرد و سقف را با چوب ساج ترمیم نمود. به علاوه، در قسمت جلوی مسجد؛ یعنی محل ایستادن امام، مقصوره، یا غرفه کوچکی برای ایستادن امام جماعت ساخت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص ۲۰۶.</ref>

[[مهدی عباسی]] فرزند [[منصور عباسی|منصور]]، در سال ۱۶۱ یا ۱۶۲  مجموعه مساحتی شامل ۲۴۵۰ متر بر مسجد افزود، شمار ستون‌های مسجد را بیشتر کرد و بر تعداد درهای آن افزود. در این زمان مسجد بیست در داشت؛ چهار درِ شمالی، هشت درِ غربی و هشت درِ شرقی. در این بازسازی شمار زیادی از خانه‌های اطراف مسجد که هر کدام به نام [[صحابه]] ساکن در آنها شهرت داشت، تخریب و به مسجد افزوده شد؛ از جمله آنها خانه [[عبدالله بن مسعود]]، شُرَحْبیل بن حَسنة و مِسْور بن مَخْرمه بود.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۹.</ref>

آخرین مرحله توسعه مسجد را [[ملک فهد]] بن عبد العزیز سال ۱۴۰۵ق با افزایش مساحت مسجد به ۸۲۰۰۰ متر مربع انجام داد. افزون بر مساحت کف مسجد که ظرفیت ۱۳۷۰۰۰ نمازگزار را داشت، پشت بام نیز برای نماز آماده شد، به طوری که در آنجا نیز ۹۰۰۰۰ نفر می‌توانستند اقامه نماز کنند و به این ترتیب تعداد گنجایش نمازگزار در مسجد در طبقه پایین و بالا به ۲۵۷۰۰۰ نفر رسید.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۱-۲۱۳.</ref> در توسعه ملک فهد، مکان‌های متعددی برای وضو ساخته شد و نورافکن‌های فراوانی برای تأمین روشنایی آن بر فراز ستون های سنگی نصب گردید. به علاوه، در برخی از صحن‌های مسجد، چترهای خودکاری گذاشته شد که برای جلوگیری از آفتاب، باز و بسته می‌شود. همچنین شش مناره بر مسجد افزوده شد که ارتفاع هر یک از آنها تا ۱۰۴ متر می‌رسد. بدین ترتیب مسجد در حال حاضر ده [[مناره]] دارد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۳، ۲۱۴.</ref>

این مسجد پس از [[مسجدالحرام]]، مقدس‌ترین مسجد مسلمانان به شمار می‌آید و احکام فقهی ویژه‌ای دارد. وجود برخی اماکن در این مسجد و نیز در پیرامون آن، اهمیت مضاعفی به آن بخشیده است. مقبره و خانه پیامبر(ص) در این مسجد و همچنین وجود [[قبرستان بقیع]] که مدفن بزرگان صدر اسلام است، از آن جمله است.<ref>رک: جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۹.</ref> مسلمانان پس یا پیش از ادای فریضه [[حج]]، غالبا به [[زیارت]] این مسجد می‌روند و زیارت این مسجد را در کمال معنوی سفر حج خود موثر می‌شمارند.<ref>رک: امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۱۶۵-۱۶۹.</ref> مسجد النبی جایگاه ویژه‌ای نیز نزد شیعیان دارد. برخی از وجوه اهمیت این مسجد نزد شیعیان عبارت است از:

*جریان [[سد الابواب]] که در آن پیامبر از طرف خداوند مامور شد همه درهایی که به داخل مسجد باز می‌شد به جز درخانه [[امام علی علیه السلام|حضرت علی(ع)]] را ببندد.

*احتمال دفن حضرت فاطمه(س) درون مسجدالنبی بین قبر و منبر حضرت رسول(ص) است.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۲.</ref>

خانه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه (س)]] دختر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]]، پشت خانه [[عایشه (همسر پیامبر)|عایشه]] بود. درِ خانه فاطمه(س) در انتهای دیواره غربی حجره و مقصوره کنونی پیامبر قرار داشت. امروز از آن خانه اثری نیست و محدوده آن داخل ضریح و حجره پیامبر(ص) قرار دارد.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۲۵۵.</ref> اهل سنت غالبا محل دفن حضرت فاطمه(س) را [[بقیع]] می‌دانند؛<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹.</ref> اما بنابر بیشتر [[حدیث|روایات]] [[شیعه جعفری|شیعه]]، محل دفن، خانه او است که اکنون جزء مسجدالنبی است. <ref>ابن شبّه، تاریخ المدینة المنورة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۱۰۷. </ref>علمای شیعه نیز هرچند به گونه یقینی در این باره اظهار نظر نکرده‌اند، اما احتمال قوی داده‌اند که مدفن حضرت فاطمه(س) اکنون جایی در مسجدالنبی است.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۲.</ref>

در سال ۶۷۸ق نخستین گنبد توسط سلطان قلاوون مملوکی، روی مرقد مطهر بنا شد. در سال ۸۸۷ق سلطان قایتبای گنبد را که در اثر آتش سوزی آسیب دیده بود، از نو بنا کرد. همچنین در سال ۱۲۳۳ق در روزگار سلطان محمود عثمانی، گنبد بازسازی شد و تا آن زمان رنگ آن کبود بود. از زمان سلطان عبدالحمید عثمانی، رنگ گنبد به سبز تغییر پیدا کرد‌ و از این پس، به «[[قُبة الخضراء]]» شهرت یافت. طبق سنت، هر از چند سال، رنگی روی رنگ پیشین می‌کشند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۵.</ref>