آیه و ان یکاد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه وَ اِن یَکاد''' ([[سوره قلم|قلم]]: ۵۱-۵۲) با نام آیۀ [[چشم‌زخم]] نیز شناخته می‌شود. چنان‌که در [[تفسیر|تفاسیر]] آمده است، آیه دلالت بر این دارد که [[کافران]] پس از شنیدن [[قرآن]]، بر آن بودند تا با چشم‌زخم به [[پیامبر اسلام(ص)]] آسیب برسانند.

و معنای [[آیه]] این است که به‌راستی آنان که [[کافر]] شدند، وقتی [[قرآن]] را شنیدند نزدیک بود با چشم‌های خود تو را به زمین بیندازند، یعنی با چشم‌زخم خود تو را بکشند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۳۸۸.</ref>

بعضی از مفسران گفته‌اند: معنای آیه این است که وقتی ذکر (قرآن) را از تو می‌شنوند با نظری سرشار از کینه و خشم به تو نظر می‌کنند، به‌طوری که می‌خواهند با همان نگاه تیزشان تو را بکشند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۳۸۸.</ref>

و یقولون انه لمجنون و ما هو الا ذکر للعالمین نسبت دیوانگی به آن جناب دادن در هنگامی که قرآن را از او می‌شنوند، خود دلیل بر این است که می‌خواسته‌اند بگویند قرآن از القائات [[شیطان|شیطان‌ها]] و [[جن]] است و به همین جهت خدای تعالی وقتی می‌خواهد پاسخشان بدهد، می‌فرماید قرآن به جز ذکر برای عالمیان نیست.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۳۸۹.</ref>

بنابر نظر برخی از مفسران، مراد از ازلاق به ابصار چشم زدن است، که خود نوعی از تاثیرات نفسانی است و دلیلی عقلی بر نفی آن نداریم، بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق هست، و [[روایات|روایاتی]] هم بر طبق آن وارد شده و با این حال دلیل ندارد که ما آن را انکار نموده، بگوییم یک عقیده خرافی است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۳۸۸.</ref>

چنان‌که در‌شان نزول این آیه نیز گفته‌اند که درباره چشم خوردن [[پیامبر(ص)]] از ناحیه عده‌ای از مخالفان بود<ref>موسوی آملی،  «سردرنوشته‌های قرآن»، ص۴۸، نقل از: الکافی، ج۴، ص۵۶۷.</ref> و در برخی کتاب‌های روایی و دعایی خواندن و نوشتن آن را برای دفع چشم‌زخم حسودان و بد خواهان مفید دانسته‌اند. به عنوان نمونه،از [[حسن بصری]] روایت شده است که: دوای درد چشم‌زخم، خواندن آیه: «و ان یکاد الذین کفروا…» است.<ref group="یادداشت">عَنِ اَلْفَرَّاءِ وَ اَلزَّجَّاجِ قَالَ اَلْحَسَنُ دَوَاءُ إِصَابَةِ اَلْعَینِ أَنْ یقْرَأَ اَلْإِنْسَانُ هَذِهِ اَلْآیةَ وَ إِنْ یکٰادُ اَلَّذِینَ کفَرُوا لَیزْلِقُونَک بِأَبْصٰارِهِمْ لَمّٰا سَمِعُوا اَلذِّکرَ وَ یقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ مٰا هُوَ إِلاّٰ ذِکرٌ لِلْعٰالَمِینَ. جامع الاخبار/ ۱۵۷؛ موسوی آملی، «سردرنوشته‌های قرآن»، ص۴۸.</ref>

وإن یکاد، در شمار پر کاربردترین آیات قرآنی در زندگی مردم ایران قرار دارد. بسیاری از مردم این آیه را به‌عنوان محافظی دربرابر چشم‌زخم استفاده می‌کنند.  

همچنین این آیه، یکی از آیاتی است که به شکل کامل نوشته می‌شود و به منظور دور کردن چشم‌زخم بر سر در خانه‌ها، نصب می‌گردد. استفاده از آیه وان یکاد به عنوان کتیبه تزینی برای سر در ورودی منزل رواج بسیاری دارد، به نحوی که در میان کتبیه‌های سردرهای منازل امروزی، آیه «وان یکاد» بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است.<ref>محمدی، رجبی، «بررسی کتبیه‌ها»، ص۱۹-۲۸.</ref>

مطهری از برداشت مردم [[ایران]] از این آيه و استفاده گسترده از آن  انتقاد می‌کند:

:: هیچ آیه‌ای به‌اندازه آیه «وَ انْ یکادُ الَّذینَ کفَروا» در میان مردم برای شعار رایج نشده است. در هر خانه‌ای که بروی می‌بینی یک «ان یکاد» آنجا زده‌اند، یعنی چشم تو کور که خانه و زندگی من را می‌بینی، این تابلو را اینجا نصب کرده‌ام، برای اینکه چشم تو کور باشد. این امر یک حالت خودخواهی در مردم از یک طرف و یک حالت بدبینی به دیگران از طرف دیگر را نشان می‌دهد.  ....  در هر خانه‌ای که بروید آیه «وَ انْ یکادُ الَّذینَ کفَروا» را می‌بینید، یعنی منم که خداوند چنین نعمت‌هایی به من داده و تویی که چشم شور داری و می‌خواهی چشم‌زخم به ما بزنی؛ برای اینکه جلوی چشم شور تو را گرفته باشم این تابلو را در اینجا نصب کرده ام؛ و شاید کمتر خانه‌ای است که چنین چیزی در آن نباشد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۷، ص۶۴۳-۶۴۴.</ref>

* محمدی، رضا و رجبی، محمد علی، «بررسی کتبیه‌های سردر ورودی منازل تهران از دوره قاجار تاکنون»، فصلنامه نگره، شماره ۱۵، تابستان ۸۹.