Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
مسجد جیوشی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (− رده:بناهای تاریخی مصر (هاتکت)) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:مسجد جیوشی.jpg|بندانگشتی|180px|نمای بیرونی مسجد جیوشی]] | [[پرونده:مسجد جیوشی.jpg|بندانگشتی|180px|نمای بیرونی مسجد جیوشی]] | ||
'''مسجد جُیوشی'''، اولین [[مسجد]] | '''مسجد جُیوشی'''، اولین [[مسجد]] [[مقبره]] از دوره [[فاطمیان]] (حکومت: ۲۹۷۵۶۷ق) که در [[قاهره]] بنا شده است. درباره کارکرد دقیق آن در دوره فاطمیان، و همچنین مدفونین در این مسجد نظرات متفاوتی وجود دارد. از ویژگی‌های این مسجد می‌توان به [[شبستان]] و [[منار]] آن که با مقرنس تزئین شده‌اند اشاره کرد.این نخستین مقرنس کاری است که در بناهای [[مصر]] شناسایی شده است. | ||
==بیوگرافی وعلت نامگذاری== | ==بیوگرافی وعلت نامگذاری== | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==تاریخ ساخت== | ==تاریخ ساخت== | ||
تاریخ ساخت مسجد جیوشی، تنها با استناد به | تاریخ ساخت مسجد جیوشی، تنها با استناد به کتیبه آن معلوم است؛<ref>رجوع کنید به فاطمه محمد محجوب،ج۱۲، ص۵۸۴</ref> و در منابع تاریخی، به جز اشاره ابن‌میسّر در اخبار [[مصر]]،<ref>ج۲، ص۵۹</ref> اطلاعی درباره این بنا نیامده است. | ||
در دوره [[عثمانی]]: این مسجد در دوره عثمانی [[خانقاه|خانقاه]] بوده و آن را زاویة الجُیوشی می‌خوانده‌اند.<ref>سعاد ماهرمحمد، ج۱، ص۲۸۲؛ برنس | در دوره [[عثمانی]]: این مسجد در دوره عثمانی [[خانقاه|خانقاه]] بوده و آن را زاویة الجُیوشی می‌خوانده‌اند.<ref>سعاد ماهرمحمد، ج۱، ص۲۸۲؛ برنس ابوسیف، ص۶۶</ref> | ||
==معماری مسجد== | ==معماری مسجد== | ||
دیوارهای مسجد از سنگ و سایر قسمت‌ها، مانند طاق‌ها و گنبد‌ها و سقف‌ها، از آجر است.<ref>یاور، | دیوارهای مسجد از سنگ و سایر قسمت‌ها، مانند طاق‌ها و گنبد‌ها و سقف‌ها، از آجر است.<ref>یاور، ص۲۰۹ </ref> این مسجد، بدون احتساب منار و اتاقی در هر یک از طرفین آن و یک گنبدخانه کوچک، مستطیلی است به طول ۵ر۲۲ متر از مغرب به مشرق و عرض ۱۷ متر از جانب قبله تا ضلع مقابل آن.<ref> یاور، ص۲۰۸؛ هیلن برند، ص۵۴۴، تصویر ۱۷۵/۵</ref> ورودی اصلی مسجد، با دری ساده و بدون تزیین، در بخش پایین منار مسجد، که بر محور [[قبله|قبله]] قرار دارد، جای گرفته است. بعد از ورودی، راهرو و سپس [[صحن|صحن]] قرار دارد. در دو طرف منار دو اتاق کوچک ساخته شده است. اتاق سمت چپ دارای طاق متقاطع است و اتاق سمت راست مسقف نیست و با پلکانی که در آن تعبیه شده است، می‌توان به صحن مسجد دسترسی پیدا کرد.<ref> سعاد ماهرمحمد، ج ۱، ص۲۸۲</ref> صحن مسجد مستطیلی به طول ۵ر۶ و عرض ۵ر۵ متر است.<ref> یاور، ص۲۰۸۲۰۹</ref> در ضلع جانب قبله صحن، شبستان و در هریک از طرفین صحن یک اتاق مستطیل شکل واقع شده است که ورودی قوس‌داری به جانب حیاط دارند.<ref> سعاد ماهرمحمد، ج۱، ص۲۸۲</ref> نمای ورودی شبستان را سه طاق تشکیل می‌دهد که روی دو جفت ستون قرار گرفته‌اند.<ref> برنس ابوسیف، ص۶۶۶۷؛ پترسن، ص۲۸ </ref> | ||
[[پرونده:نقشه مسجد جیوشی.jpg|بندانگشتی|نقشه مسجد جیوشی]] | [[پرونده:نقشه مسجد جیوشی.jpg|بندانگشتی|نقشه مسجد جیوشی]] | ||
===شبستان=== | ===شبستان=== | ||
شبستان، که بیش از نصف مساحت مسجد را شامل می‌شود، از شش محوطه مربع‌شکل تشکیل شده است، که در دو فرش‌انداز موازی با دیوار قبله قرار گرفته‌اند. در این شبستان ستونی وجود ندارد و طاقهای متقاطع بر دیوار‌ها تکیه زده‌اند. <ref> فاطمه محمد محجوب، ج ۱۲، | شبستان، که بیش از نصف مساحت مسجد را شامل می‌شود، از شش محوطه مربع‌شکل تشکیل شده است، که در دو فرش‌انداز موازی با دیوار قبله قرار گرفته‌اند. در این شبستان ستونی وجود ندارد و طاقهای متقاطع بر دیوار‌ها تکیه زده‌اند.<ref> فاطمه محمد محجوب، ج ۱۲، ص۵۸۶ </ref> به غیر از محوطه جلو [[محراب|محراب]]، بقیه محوطه‌ها دارای طاقهای متقاطع‌اند. در بالای محوطه محراب، گنبدی قرار دارد که قاعده آن مربع‌شکل بوده و سپس، با استفاده از سِکُنج‌های ساده، به هشت ضلعی تبدیل شده است. ساقه گنبد نیز پنجره‌های نورگیر دارد.<ref> یاور، همانجا؛ برنس ابوسیف، ص۶۷؛ پترسن، ص۲۸</ref> قوس بالای محراب بر دو ستون تکیه زده و اطراف محراب نیز با کتیبه‌هایی به خط کوفی از [[قرآن|آیات قرآن]] و نقوش برجسته گیاهی، مانند خوشه انگور، گچبری شده است. در بالای محراب دایره‌ای هست که نام [[محمد(ص)]] و [[علی(ع)]] در آن نوشته شده است. این محراب، با گچبریهای زیبایش، از نفیس‌ترین محرابهای عصر [[فاطمیان]] محسوب می‌گردد.<ref>پاپادوپولو، ص۲۳۴؛ فاطمه محمد محجوب، ج ۱۲، ص۵۸۶ ۵۸۷؛ کمال‌الدین سامح، ص۹۹</ref> اتاق کوچک گنبدداری در شمال‌شرقی بنا وجود دارد که احتمالاً پس از تکمیل بنای اولیه به آن افزوده شده است.<ref>رجوع کنید به برنس ابوسیف، ص۶۷</ref> | ||
===منار=== | ===منار=== | ||
منار مسجد، با بیست متر ارتفاع از یک بدنه اصلی با قاعده مستطیل به ارتفاع ۱۸ر۱۴ متر و دو طبقه در بالای آن تشکیل شده است. قاعده طبقه اول، مربع شکل و قاعده طبقه دوم، هشت ضلعی است و [[گنبد]] آجری کوچکی نیز بر فراز آن قرار دارد. هر دو طبقه در تمام اضلاع پنجره‌های طاقدار دارند.<ref> سیدعبدالعزیز سالم، | منار مسجد، با بیست متر ارتفاع از یک بدنه اصلی با قاعده مستطیل به ارتفاع ۱۸ر۱۴ متر و دو طبقه در بالای آن تشکیل شده است. قاعده طبقه اول، مربع شکل و قاعده طبقه دوم، هشت ضلعی است و [[گنبد]] آجری کوچکی نیز بر فراز آن قرار دارد. هر دو طبقه در تمام اضلاع پنجره‌های طاقدار دارند.<ref> سیدعبدالعزیز سالم، ص۱۹۲۰؛سعاد ماهرمحمد، ج۱، ص۲۸۴؛ پترسن، ص۲۸</ref> این منار شبیه منار جامع قیروان<ref> قرن سوم؛رجوع کنید به قیروان، مسجد</ref> است. | ||
ویژگی این منار وجود تزیینات مقرنس بر قرنیز بخش مربع شکل آن است و این نخستین مقرنس کاری است که در بناهای مصر شناسایی شده است.<ref> برنس | ویژگی این منار وجود تزیینات مقرنس بر قرنیز بخش مربع شکل آن است و این نخستین مقرنس کاری است که در بناهای مصر شناسایی شده است.<ref> برنس ابوسیف، ص۶۷؛ عکاشه، ص۱۹۳</ref> این منار، که درِ ورودی آن نیز شکل خاصی دارد، از مهم‌ترین منارهای اولیه در معماری اسلامی مصر محسوب می‌گردد، زیرا از آن به بعد در ساخت منار، با ایجاد تغییراتی در تزیینات یا در بخش هشت ضلعی آن، تحول صورت گرفت.<ref>فاطمه‌محمد محجوب، ج ۱۲، ص۵۸۴، ۵۸۷ ۵۸۸</ref> | ||
==خصوصیات مسجد== | ==خصوصیات مسجد== | ||
از | از نکات شایان توجه در مسجد جیوشی، وجود دو اتاق کوچک با گنبد و محراب و عرض کمتر از یک متر بر بام مسجد است،<ref>برنس ابوسیف، ص۶۷</ref> که به‌درستی مشخص نیست به چه منظور ساخته شده‌اند. احتمال داده‌اند که مکان استقرار نگهبانان، محلی برای [[عبادت]] و ذکر و تمرکز یا جای استقرار [[مؤذن]]، به شیوه مساجد ایرانی، بوده باشند.<ref>رجوع کنید به برنس ابوسیف، ص۶۷؛ پترسن، ص۲۸</ref> مسجد جیوشی، از نظر معماری، بنایی منحصر به فرد است. | ||
==مدفونین در آن== | ==مدفونین در آن== | ||
در جانب چپ محراب، قبری هست که مردم آن را مدفن بدرالجمالی می‌دانند،<ref>همان، ج۱، ص۲۸۴</ref> اما به گفته مقریزی،<ref>ج۲، ص۲۰۹</ref> بدرالجمالی در محل دیگری مدفون است.کمال‌الدین سامح، <ref>ص۹۹</ref> علاوه بر بدرالجمالی، دفن پسر او، ملک افضل،<ref>وزیر فاطمیان در سالهای۴۸۶، ۵۱۴</ref> را نیز در این محل محتمل دانسته است. | در جانب چپ محراب، قبری هست که مردم آن را مدفن بدرالجمالی می‌دانند،<ref>همان، ج۱، ص۲۸۴</ref> اما به گفته مقریزی،<ref>ج۲، ص۲۰۹</ref> بدرالجمالی در محل دیگری مدفون است.کمال‌الدین سامح،<ref>ص۹۹</ref> علاوه بر بدرالجمالی، دفن پسر او، ملک افضل،<ref>وزیر فاطمیان در سالهای۴۸۶، ۵۱۴</ref> را نیز در این محل محتمل دانسته است. | ||
==دیدگاه‌ها درباره کارکرد== | ==دیدگاه‌ها درباره کارکرد== | ||
معلوم نیست که کارکرد دقیق آن در گذشته چه بوده است؛ بعضی معتقدند که این بنا برج مراقبتی در شکل و شمایل مسجد یا بنایی نمادین، به مناسبت پیروزیهای نظامی بدرالجمالی، بوده است. | معلوم نیست که کارکرد دقیق آن در گذشته چه بوده است؛ بعضی معتقدند که این بنا برج مراقبتی در شکل و شمایل مسجد یا بنایی نمادین، به مناسبت پیروزیهای نظامی بدرالجمالی، بوده است. | ||
به عقیده مؤنس،<ref>ص ۲۵۷</ref> بدرالجمالی این مکان را مشهدی برای [[علی (ع)|امام علی علیه‌السلام]] در نظر گرفته بود. با این همه، مسجد جیوشی با ساختار مسجد | به عقیده مؤنس،<ref>ص ۲۵۷</ref> بدرالجمالی این مکان را مشهدی برای [[علی(ع)|امام علی علیه‌السلام]] در نظر گرفته بود. با این همه، مسجد جیوشی با ساختار مسجد مقبره، که در دوره [[فاطمیان]] شکل گرفت،<ref>کوبان، ص۹۶</ref> تناسب بیشتری دارد. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۴}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
منبع مقاله با تلخیص و اضافات:[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5328 دانشنامه جهان اسلام] | منبع مقاله با تلخیص و اضافات:[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5328 دانشنامه جهان اسلام] | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} | ||
{{آفریقا}} | {{آفریقا}} | ||