Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۸۱
ویرایش
قیام زید بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| یادداشت = | | یادداشت = | ||
}} | }} | ||
'''قیام زید بن علی''' قیامی به رهبری [[زید بن علی بن الحسین | '''قیام زید بن علی''' قیامی بر ضد [[حکومت بنی‌امیه]] به رهبری [[زید بن علی بن الحسین]] که در صفر [[سال ۱۲۲ قمری|سال ۱۲۲ق]] در زمان حکومت [[هشام بن عبدالملک]] مصادف با دوره [[امامت]] [[امام صادق(ع)]] رخ داد و به کشته‌شدن زید و بسیاری از یارانش انجامید. امام صادق(ع) در این قیام با زید همراهی نکرد. در تحلیل دلایل و تفسیر رویکرد امام ششم شیعیان درباره این قیام و اینکه موضع امام سیاست و تدبیر بوده یا از باب عدم تأیید قیام بوده و یا دلایل دیگر در میان عالمان شیعه اختلافاتی وجود دارد. | ||
در ابتدا بسیاری از مردم [[کوفه]] و مناطق دیگر با [[زید بن علی]] و فرستادگان او بیعت | در ابتدا بسیاری از مردم [[کوفه]] و مناطق دیگر با [[زید بن علی]] و فرستادگان او بیعت کردند؛ اما با زندانی شدن مردم در مسجد کوفه، تنها ۳۰۰ تن با قیام زید همراهی کردند. قیام زید، چنانکه در تاریخ طبری آمده، شب چهارشنبه اول صفر [[سال ۱۲۲ قمری|۱۲۲ قمری]] آغاز شد و در روز اول با پیروزی سپاه زید همراه بود، اما در روز دوم و پس از اضافه شدن تیراندازان به سپاه والی کوفه، سپاه زید شکست خورد و زید بن علی نیز زخمی شد. زید در سوم ماه صفر همان سال به شهادت رسید. | ||
بنا به گزارش منابع، زید با انگیزه خونخواهی [[امام حسین(ع)]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]] و گرفتن خلافت از دست بنی‌امیه قیام کرد. برخورد نامناسب هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی، با زید در حضور درباریان نیز از انگیزه‌های تلاش زید برای قیام ذکر شده است. قیام او را از مقدمات فروپاشی حکومت بنی‌امیه دانسته‌اند. همچنین عدم همراهی کوفیان، قدرت نظامی [[حکومت اموی]] و عوامل نفوذی امویان، از علل نافرجامی قیام زید دانسته شده است. | بنا به گزارش منابع، زید با انگیزه خونخواهی [[امام حسین(ع)]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]] و گرفتن [[خلافت]] از دست بنی‌امیه قیام کرد. برخورد نامناسب هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی، با زید در حضور درباریان نیز از انگیزه‌های تلاش زید برای قیام ذکر شده است. قیام او را از مقدمات فروپاشی حکومت بنی‌امیه دانسته‌اند. همچنین عدم همراهی کوفیان، قدرت نظامی [[حکومت اموی]] و عوامل نفوذی امویان، از علل نافرجامی قیام زید دانسته شده است. | ||
==رهبر قیام== | ==رهبر قیام== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
===همراهی نکردن بیعت‌کنندگان=== | ===همراهی نکردن بیعت‌کنندگان=== | ||
وقتی زید بن علی از سفر شام به کوفه رسید، با استقبال مردم و درخواست‌های قیام مواجه شد<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۲-۱۶۶.</ref> و بنابر نقل [[شیخ مفید]]، کسانی که به دیدار او رفتند، با او بیعت کردند،<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> اما یک روز قبل از خروج و آغاز | وقتی زید بن علی از سفر شام به کوفه رسید، با استقبال مردم و درخواست‌های قیام مواجه شد<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۲-۱۶۶.</ref> و بنابر نقل [[شیخ مفید]]، کسانی که به دیدار او رفتند، با او بیعت کردند،<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> اما یک روز قبل از خروج و آغاز قیام، استاندار عراق به والی کوفه دستور داد مردم کوفه در مسجد جمع شوند. والی پس از احضار رهبران طوایف و بزرگان قوم به مسجد، در شهر اعلام کرد که هر کس به مسجد نیاید، خون او مباح خواهد بود.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۱.</ref> در نتیجه از آن همه، تنها ۳۰۰ نفر و بنابر نقلی کمتر از آن با زید بن علی همراهی کردند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۴۴.</ref> در منابع آمده است، در آن شب زید بن علی و یارانش، در بیابان به سر برده و شعار [[یا منصور امت|یا منصور اَمِت]] سر می‌داده‌اند.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲.</ref> | ||
به نقل طبری، روز بعد، وقتی زید با تعداد اندک یاران خود مواجه شد و از زندانی شدن بزرگان قوم در مسجد کوفه اطلاع یافت، با ابراز تأسف و ناراحتی، بیعت‌کنندگان را معذور ندانست<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲.</ref> و آنان را اهل اهمال و نیرنگ خواند.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲-۱۸۳؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۹۹۱م، ج۸، ص۲۹۰.</ref> هرچند بنابر نقل طبری، بزرگان کوفه، پیش از آن پیمان‌شکنی مردم کوفه در برابر امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به زید بن علی یادآور شده و او را از قیام بازداشته بودند.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۶-۱۶۸.</ref> | به نقل طبری، روز بعد، وقتی زید با تعداد اندک یاران خود مواجه شد و از زندانی شدن بزرگان قوم در مسجد کوفه اطلاع یافت، با ابراز تأسف و ناراحتی، بیعت‌کنندگان را معذور ندانست<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲.</ref> و آنان را اهل اهمال و نیرنگ خواند.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲-۱۸۳؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۹۹۱م، ج۸، ص۲۹۰.</ref> هرچند بنابر نقل طبری، بزرگان کوفه، پیش از آن پیمان‌شکنی مردم کوفه در برابر امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به زید بن علی یادآور شده و او را از قیام بازداشته بودند.<ref>طبری، تاريخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۶-۱۶۸.</ref> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
قیام زید بن علی، در دوره [[امامت]] امام صادق(ع)، امام ششم شیعیان، به وقوع پیوست، اما امام صادق در قیام او شرکت نکرد.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۵.</ref> روایات و اظهارنظرهای مختلفی درباره زید و قیام او وجود دارد، اما از امام صادق(ع) موضع صریحی درباره قیام او گزارش نشده است. نویسنده کتاب [[کفایة الاثر]] گزارش کرده که گروهی از شیعیان، عدم همراهی امام صادق با قیام زید را از باب مخالفت با زید دانسته‌اند، اما به باور نویسنده کتاب مذکور، عدم همراهی امام صادق با قیام زید بن علی، خود نوعی سیاست و تدبیر بوده است.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۵.</ref> | قیام زید بن علی، در دوره [[امامت]] امام صادق(ع)، امام ششم شیعیان، به وقوع پیوست، اما امام صادق در قیام او شرکت نکرد.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۵.</ref> روایات و اظهارنظرهای مختلفی درباره زید و قیام او وجود دارد، اما از امام صادق(ع) موضع صریحی درباره قیام او گزارش نشده است. نویسنده کتاب [[کفایة الاثر]] گزارش کرده که گروهی از شیعیان، عدم همراهی امام صادق با قیام زید را از باب مخالفت با زید دانسته‌اند، اما به باور نویسنده کتاب مذکور، عدم همراهی امام صادق با قیام زید بن علی، خود نوعی سیاست و تدبیر بوده است.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۵.</ref> | ||
برخی از عالمان شیعه از جمله [[شهید اول]]،<ref>شهید اول، القواعد، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خوئی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۹، ص۲۶۱.</ref> معتقدند که زید بن علی از جانب امام صادق اذن داشته است. همچنین برخی از محققان علاوه بر گفته‌های سه عالم مذکور، به روایتی از امام رضا استناد کرده‌اند و قیام زید را با اذن امام صادق دانسته‌اند.<ref>رضوی اردکانی، شخصیت و قیام زید بن علی، دفتر انتشارات اسلامی، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> بر اساس روایت مذکور، زید بن علی با امام صادق مشورت کرده و امام ششم شیعیان به او گفته: «اگر می‌خواهی همان شخصی باشی که در [[کناسه کوفه]] به دار آویخته می‌شود، راه همین است».<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲.</ref> اما برخی دیگر از محققان با استناد به همین روایت، گفته‌اند که | برخی از عالمان شیعه از جمله [[شهید اول]]،<ref>شهید اول، القواعد، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خوئی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۹، ص۲۶۱.</ref> معتقدند که زید بن علی از جانب امام صادق اذن داشته است. همچنین برخی از محققان علاوه بر گفته‌های سه عالم مذکور، به روایتی از امام رضا استناد کرده‌اند و قیام زید را با اذن امام صادق دانسته‌اند.<ref>رضوی اردکانی، شخصیت و قیام زید بن علی، دفتر انتشارات اسلامی، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> بر اساس روایت مذکور، زید بن علی با امام صادق مشورت کرده و امام ششم شیعیان به او گفته: «اگر می‌خواهی همان شخصی باشی که در [[کناسه کوفه]] به دار آویخته می‌شود، راه همین است».<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲.</ref> اما برخی دیگر از محققان با استناد به همین روایت، گفته‌اند که هرچند زید در قیامش صادق بوده و اگر پیروز می‌شد خلافت را به اهلش واگذار می‌کرد، اما امام صادق او را از قیام نهی کرد.<ref>رجبی، [https://www.mehrnews.com/news/1695689/ «مواجهه امام صادق(ع) با نهضت ترجمه/ چرا امام از قیام زید حمایت نکرد»].</ref> [[علامه طهرانی]] نیز با استناد به روایت [[ابان بن عثمان]] از [[مؤمن طاق]] که در [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نقل شده<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۷۴.</ref> قیام زید را بدون اذن امام صادق دانسته است.<ref>تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref> | ||
بر پایه برخی روایات نقل‌شده از امام صادق<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۶۴.</ref> و نیز امام رضا،<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۴۹.</ref> زید بن علی قصد داشته که در صورت پیروزی، خلافت را به امام صادق(ع) واگذار کند. بنا به گفته شیخ مفید، زید بن علی، [[الرضا من آل محمد]] را شعار خود قرار داده بود و برخلاف باور مردم، خلافت را برای خود نمی‌خواسته، بلکه پس از پیروزی آن را به اهلش واگذار می‌کرد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> [[علامه مجلسی]] این عقیده را به بیشتر عالمان شیعه نسبت داده و تصریح کرده که قول دیگری از آنان سراغ ندارد.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> به روایت شیخ مفید، هنگامی که امام صادق از شهادت زید باخبر شد، به شدت متأثر گردید و دستور داد اموالی را میان خانواده کسانی که در قیام او به شهادت رسیده بودند، تقسیم کنند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> | بر پایه برخی روایات نقل‌شده از امام صادق<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۶۴.</ref> و نیز امام رضا،<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۴۹.</ref> زید بن علی قصد داشته که در صورت پیروزی، خلافت را به امام صادق(ع) واگذار کند. بنا به گفته شیخ مفید، زید بن علی، [[الرضا من آل محمد]] را شعار خود قرار داده بود و برخلاف باور مردم، خلافت را برای خود نمی‌خواسته، بلکه پس از پیروزی آن را به اهلش واگذار می‌کرد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> [[علامه مجلسی]] این عقیده را به بیشتر عالمان شیعه نسبت داده و تصریح کرده که قول دیگری از آنان سراغ ندارد.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> به روایت شیخ مفید، هنگامی که امام صادق از شهادت زید باخبر شد، به شدت متأثر گردید و دستور داد اموالی را میان خانواده کسانی که در قیام او به شهادت رسیده بودند، تقسیم کنند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{ستون|۲}} | |||
* ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مكتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق. | * ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، مكتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق. | ||
* ابن أثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر و دار بیروت، ۱۹۶۵م. | * ابن أثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر و دار بیروت، ۱۹۶۵م. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۴: | ||
* یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا. | * یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{پایان}} | |||
{{زیدیه}} | {{زیدیه}} | ||
{{بنی‌امیه}} | {{بنی‌امیه}} | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۴۵: | ||
[[id:Kebangkitan Zaid bin Ali]] | [[id:Kebangkitan Zaid bin Ali]] | ||
[[fr:Soulèvement de Zayd b. Ali]] | [[fr:Soulèvement de Zayd b. Ali]] | ||
[[Category:قیام‌های شیعی در عراق]] | |||
[[Category:قیام‌های زیدیه]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:حوادث قرن ۲ (قمری)]] | |||
[[Category:قیام‌های علیه امویان]] | |||
[[Category:مقاله‌های آماده ترجمه]] | |||
[[Category:رویدادهای ماه صفر]] | |||
[[رده:قیام‌های شیعی در عراق]] | [[رده:قیام‌های شیعی در عراق]] | ||