صفیه دختر حیی بن اخطب: تفاوت میان نسخه‌ها

صَفيَّه بنت حُيَّي بن اخطب بن سعية بن ثعلبة بن عبيد،

{{در دست ویرایش ۲|ماه=نوامبر|روز=۲۹|سال=۲۰۱۴|چند = 2}}

از تیره یهودیان [[بنی نضیر]] بوده از حیث نسب از اسباط لاوی بن یعقوب و از نسل نضیر بن نحام بن ینحوم از فرزندان [[هارون بن عمران]] برادر حضرت موسی به شمار می‌آمدند.<ref>استیعاب، ج4، ص1871؛ اسدالغابه، ج6، ص169؛ البدایة و النهایة، ج8، ص64</ref>

صفیه، در کودکی بسیار مورد توجه پدر و عمویش ابویاسر بن اخطب که از سران یهود بنی‌نضیر و از اشراف [[مدینه]] به شمار می‌آمدند قرار داشت.<ref> السیرة النبویه، ج1، ص518-519 </ref> با هجرت رسول‌خدا(ص) به مدینه پدر و عمویش در زمره دشمنان پیامبر(ص) درآمدند.

مادرش «بره» دختر سموئیل نام داشت<ref>استیعاب، ج4، ص1871؛ اسدالغابه، ج6، ص169</ref>؛ او خواهر رفاعة بن سموئیل از شاخه یهودیان [[بنی قریظه]] بود.<ref>اسدالغابه، ج2، ص76</ref>

صفیه در مدینه متولد شد؛ او نخست با سلام بن مشکم قریظی ازدواج کرد؛ ولی پس از مدتی از او جدا شده، به همسری کنانة بن ربیع بن ابی‌الحقیق در آمد.<ref> استیعاب، ج4، ص1871؛  اسدالغابه، ج6، ص169</ref>

پس از [[صلح حدیبیه]]، در سال هفتم هجرت رسول‌خدا(ص) با یهودیان خیبر وارد جنگ شدند و این منطقه را فتح کردند. در این جنگ [[کنانة بن ربیع]] شوهر صفیه کشته شد.<ref>استیعاب، ج4، ص1871</ref> و غنائم بسیاری نصیب مسلمانان گردید. در جریان فتح قلعه قموص که یکی از قلاع هفتگانه خیبر و دژ فرزندان ابی‌الحقیق بود زنانی از جمله صفیه، به اسارت گرفته شدند.<ref> تاریخ اسلام، ج2، ص421؛ </ref>

پیامبر صفیه را به دین اسلام دعوت کرد، او پذیرفت. حضرت او را آزاد کرد و سپس به همسری خویش برگزید.<ref>استیعاب، ج4، ص1872</ref> و دختر عموی او را به [[دحیه کلبی]] بخشید.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص444؛ طبری، ج3، ص9؛ السیرة النبویه، ج2، ص331</ref>

به گفته منابع تاریخی، پیامبر بعد اسارت صفیه، در چهره او کبودی یافت از او پرسید: «این چیست؟» صفیه در پاسخ گفت: «ای رسول‌خدا(ص) در خواب دیدم که ماهی از سوی آسمان [[یثرب]] آمد و در دامنم قرار گرفت این موضوع را به شوهرم کنانه گفتم. او گفت گویا دوست داری همسر پادشاهی شوی که از مدینه می‌آید؟ پس ضربه‌ای بر من وارد کرد...».<ref> البدایه و النهایه، ج8، ص46، ج4، ص196؛ بنگرید: اسدالغابه، ج6، ص170، که به جای شوهرش از پدرش نام می برد.</ref>

صفیه بیش از هفده سال نداشت که به ازدواج پیامبر درآمد.<ref> الاصابه، ج8، ص212</ref> ازدواج او در صهباء میان راه خیبر به مدینه اتفاق افتاد.<ref> انساب الاشراف، ج1، ص444</ref> <ref> انساب الاشراف، ج1، ص444؛ البدایه و النهایه، ج4، ص196؛ السیرة النبویة، ج2، ص464؛ الطبقات الکبری، ج8، ص99</ref>

پیامبر در مدینه صفیه را در خانه‌ حارثة بن عمان انصار منزل داد. زنان انصار به دیدن او می‌رفتند. عایشه نیز از جمله زنانی بود که در حالی که نقاب زده بود به دیدن او رفته بود.<ref> انساب الاشراف، ج1، ص444؛ الطبقات الکبری، ج8، ص 100</ref>

پیامبر(ص) صفیه را ملزم به رعایت حجاب کرد و برای او هم‌مانند همسران دیگرش نوبت معین نمود.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص444 </ref>مورخین و سیره‌نویسان صفیه بنت اخطب را تنها همسر غیر عرب رسول‌خدا(ص) برشمردند. <ref>سبل الهدی، ج11، ص145؛ السیرة النبویة، ج2، ص649</ref>

در تاریخ از او به عنوان زنی جمیله، فاضله، عاقله، و حلیمه یاد شده است.<ref>اسدالغابه، ج6، ص169؛ الاستیعاب، ج4، ص1872 ؛ البدایة و النهایة، ج8، ص64</ref> گفته شده هنگام ترک خیبر هنگامی که شتر پیامبر(ص) را آوردند تا از خیبر خارج شود پیامبر(ص) ران خود را رکاب قرار داد تا صفیه پای بر آن نهد و سوار شتر شود، صفیه از روی ادب زانوی خود را بر ران حضرت نهاد و سوار شد.<ref> انساب الاشراف، ج1، ص443</ref>

در بیماری وفات رسول خدا به او گفت: «إني و الله يا نبيّ الله لوددت أن الّذي بك بي»‏؛ ای رسول خدا به خدا سوگند دوست می دارم بیماری تو بر جان من وارد شود و تو سالم شوی<ref> الاصابه، ج8، ص212؛ طبقات الکبری، ج2، ص239، ج8، ص101</ref>

گزارش‌هایی از اذیت برخی از همسران پیامبر نسبت به او در منابع آمده است.<ref> الاصابه، ج8، ص212؛ طبقات الکبری، ج2، ص239، ج8، ص101؛ اسدالغابه، ج6، ص171</ref> از جمله روزی پیامبر از علت گریه صفیه پرسید وی گفت دو تن از همسرانت با زبان خویش مرا آزرده اند، آنان می گویند ما از صفیه برتریم چون دختران عموهای رسول خدا و همسران او هستیم. پیامبر به او فرمود: چرا نگفتی پدرم موسی عمویم هارون و شوهرم محمد است؟<ref> الاصابه، ج8، ص211؛ اسدالغابه، ج6، ص170</ref>

پس از رحلت پیامبر(ص) [[عمر بن خطاب]] برای او شش هزار درهم مقرری سالیانه در نظر گرفت.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص444</ref> <ref>دلائل النبوه، ج7، ص286</ref>

او در 35 ق و در پی محاصره خانه خلیفه سوم به کمک عثمان شتافت و از خانه خود تا خانه عثمان معبری گشود و از طریق آن آب و غذا به او می‌رساند.<ref> الاصابه، ج8، ص212</ref>

صفیه، در سال 50<ref>استیعاب، ج4، ص1872؛ انساب الاشراف، ج1، ص444؛ یعقوبی، ج2، ص238</ref> یا 36 ق<ref>اسدالغابه، ج6، ص 171؛ الکامل، ج2، ص309</ref> در مدینه درگذشت<ref>اعلام، ج3، ص206 </ref>؛ سعید بن عاص بر او [[نماز میت|نماز]] خواند<ref> انساب الاشراف، ج1، ص444</ref> و در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد.<ref>یعقوبی، ج2، ص238 </ref> او را آخرین همسران پیامبر دانسته اند که در گذشته است.<ref>الانبا، ص46</ref>

در کتب روایی ده حدیث از پیامبر روایت کرده است.<ref>الاعلام، ج3، ص206</ref> <ref> الاصابه، ج8، ص212</ref>افراد ذیل نیز از او روایت نقل کرده‌اند:

* امام سجاد(ع)<ref> اسدالغابه، ج6، ص171</ref>

* کنانه، غلام او<ref>انساب الاشراف، ج5، ص </ref>

* اسحاق بن عبدالله بن حارث<ref> الاصابه، ج8، ص212</ref>

* ابن عبدالبر، يوسف بن عبد الله، الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق على محمد البجاوى، بيروت، دارالجيل، ط الأولى، 1412ق/1992م.

* صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدى و الرشاد فى سيرة خير العباد، تحقيق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى، 1414ق/1993م.

* ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فى معرفة الصحابة، بيروت، دارالفكر، 1409ق/1989م.

* زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربين و المستشرقين، بيروت، دارالعلم للملايين، ط الثامنة، 1989م.

* ابن عمرانی، محمد بن علی، الإنباء فى تاريخ الخلفاء، تحقيق قاسم السامرائى، القاهرة، دار الآفاق العربية، ط الأولى، 1421ق/201lم.

*ابن هشام حمیری، عبدالملک، السيرة النبوية، تحقيق مصطفى السقا و ابراهيم الأبيارى و عبد الحفيظ شلبى، بيروت، دارالمعرفة، بى تا.

*یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاريخ اليعقوبى، بيروت، دارصادر، بى تا.

*بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقيق سهيل زكار و رياض زركلى، بيروت، دارالفكر، ط الأولى، 1417ق/1996م.

* ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البداية و النهاية، بيروت، دارالفكر، 1407ق/1986م.

*بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعة، تحقيق عبد المعطى قلعجى، بيروت، دار الكتب العلمية، ط الأولى، 1405ق/1985م.

*ابن اثیر، علی بن ابی کرام، الكامل في التاريخ، بيروت، دارصادر، بيروت، 1385ق/1965م.

*ابن سعد هاشمی بصری، محمد بن سعد، الطبقات الكبرى، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى، 1410ق/1990م.

منبع مقاله: [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=38890 سایت پژوهه]