۱۶٬۳۷۳
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اخلاق-عمودی}} | {{اخلاق-عمودی}} | ||
'''دُروغ''' از رذائل اخلاقی به معنای گفتن سخن خلاف واقع است. دروغ از [[گناهان کبیره]] است که در [[قرآن]] و [[احادیث]] از آن نهی شده است. در احادیث، دروغ کلید همه بدیها و مایه نابودی [[ایمان]] معرفی شده است. دروغ گفتن [[حرام]] است اما در مواردی مجاز شمرده شده است که از جمله برای [[اصلاح ذات البین]] و حفظ جان و مال خود یا دیگری است. | '''دُروغ''' از رذائل اخلاقی به معنای گفتن سخن خلاف واقع است. دروغ از [[گناهان کبیره]] است که در [[قرآن]] و [[احادیث]] از آن نهی شده است. در احادیث، دروغ کلید همه بدیها و مایه نابودی [[ایمان]] معرفی شده است. دروغ گفتن [[حرام]] است اما در مواردی مجاز شمرده شده است که از جمله برای [[اصلاح ذات البین]] و حفظ جان و مال خود یا دیگری است. | ||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
دروغ از رذایل اخلاقی و | دروغ از رذایل اخلاقی و به معنای گفتن سخن خلاف واقع<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> و یا نقل گفتاری از کسی است که آن را نگفته است.<ref>شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ۳۳۱.</ref> دروغ مقابل صدق (راستی) است و کسی که دروغ میگوید دروغگو خوانده میشود.<ref> مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> | ||
== جایگاه و اهمیت== | == جایگاه و اهمیت== | ||
دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی،<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> زشتترین گناهان<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدیها | دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی،<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> زشتترین گناهان<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدیها معرفی شده است.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی]] در آیات و روایات زیادی به مذمت دروغ و دروغگویی اشاره شده است.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> همچنین در کتابهای حدیثی<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> و اخلاقی بابهای جداگانهای به دروغ اختصاص داده شده است. برای نمونه در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] در باب الکِذْب ۲۲ حدیث در مذمت دروغ نقل شده است.<ref> نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> در قرآن دروغگو مستحق [[لعن]] و خشم خدا معرفی شده است.<ref> سوره نور، آیه ۷.</ref> دروغ در در کتابهای اخلاقی نیز به عنوان یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲-۳۳۸.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
از دروغ در بابهای [[روزه]]، [[حج]]، [[معاملات]] | از دروغ در بابهای [[روزه]]، [[حج]]، [[معاملات]]، [[شهادت (فقه)|شهادت]] و [[قسم|قَسَم]] کتابهای فقهی نیز سخن به میان آمده است. برای نمونه دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از [[مبطلات روزه]] است که در بحث احکام روزه از آن بحث میشود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۴۹.</ref> همچنین دروغ گفتن از [[محرمات احرام|مُحَرَّمات اِحرام]] است که در مناسک حج از آن سخن گفته شده است و برای آن [[کفاره|کفارهای]] در نظر گرفته شده است.{{مدرک}} | ||
== آیا دروغ گناه کبیره است؟== | == آیا دروغ گناه کبیره است؟== | ||
در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب میشود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> البته [[شیخ انصاری]] با استناد به روایات دیگری<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸، ح۲.</ref> احتمال داده که دروغ گفتن در صورتی از گناهان کبیره است که | در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب میشود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> البته [[شیخ انصاری]] با استناد به روایات دیگری<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸، ح۲.</ref> احتمال داده که دروغ گفتن در صورتی از گناهان کبیره است که مفسده داشته باشد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳و۱۴.</ref> | ||
همچنین در برخی روایات، دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۴۸.</ref> برخی با استناد به این روایات احتمال دادهاند که کبیره بودن دروغ مختص همین مورد باشد یا اینکه این احادیث دلالت بر شدت گناه آن در این موارد دارد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳.</ref> | همچنین در برخی روایات، دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۴۸.</ref> برخی با استناد به این روایات احتمال دادهاند که کبیره بودن دروغ مختص همین مورد باشد یا اینکه این احادیث دلالت بر شدت گناه آن در این موارد دارد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
== علل و انگیزهای دروغگویی== | == علل و انگیزهای دروغگویی== | ||
برای دروغگویی علل و انگیزههای مختلفی ذکر شده است: بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه میگیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسههای شیطان، [[بخل]] و [[حسادت]] از دیگر علل و رسیدن به مال و مقام از انگیزههای دروغگویی ذکر شده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴-۲۳۶.</ref> | برای دروغگویی علل و انگیزههای مختلفی ذکر شده است: بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه میگیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسههای شیطان، [[بخل|بُخل]] و [[حسادت]] از دیگر علل و رسیدن به مال و مقام از انگیزههای دروغگویی ذکر شده است.<ref> مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴-۲۳۶.</ref> | ||
==آثار و پیامدها== | ==آثار و پیامدها== | ||
برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | ||
خط ۲۳: | خط ۲۲: | ||
# از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] دروغ خانه ایمان را ویران میکند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.</ref> | # از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] دروغ خانه ایمان را ویران میکند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.</ref> | ||
# دوزخ و عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: که از دروغ بپرهیزید دروغ از فجور و ستمکاری است و دروغگو و فاجر در آتش جای دارند».<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۸.</ref> | # دوزخ و عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: که از دروغ بپرهیزید دروغ از فجور و ستمکاری است و دروغگو و فاجر در آتش جای دارند».<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۸.</ref> | ||
# گرفتار شدن به لعن ملائکه: [[پیامبر اکرم(ص)]] | # گرفتار شدن به لعن ملائکه: از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] میکنند و بوی بدی از قلبش بیرون میآید که تا به [[عرش]] میرسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او مینویسد.»<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> | ||
همچنین بیآبرویی،<ref> محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> فقر<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته ملا احمد نرافی در معراج السعاده دروغگویی آدمی را خوار و بیاعتبار میکند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهیاش در دنیا و آخرت میشود.<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> | همچنین بیآبرویی،<ref> محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> [[فقر]]<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته [[ملا احمد نرافی]] در معراج السعاده دروغگویی آدمی را خوار و بیاعتبار میکند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهیاش در دنیا و آخرت میشود.<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> | ||
==راهکارهای درمان دروغگویی== | ==راهکارهای درمان دروغگویی== | ||
خط ۳۴: | خط ۳۳: | ||
*تأمل کردن قبل از سخن گفتن | *تأمل کردن قبل از سخن گفتن | ||
*اجتناب از همنشینی با دروغگویان و فاسقان<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.</ref> | *اجتناب از همنشینی با دروغگویان و فاسقان<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.</ref> | ||
همچنین از نظر آیتالله مکارم شیرازی در کتاب اخلاق در قرآن دروغ را از طریق درمان ریشههای آن باید درمان کرد. به عنوان نمونه اگر انگیزه دروغ ضعف ایمان است باید ایمان را تقویت | همچنین از نظر [[آیتالله مکارم شیرازی]] در کتاب [[اخلاق در قرآن (کتاب)|اخلاق در قرآن]] دروغ را از طریق درمان ریشههای آن باید درمان کرد. به عنوان نمونه اگر انگیزه دروغ ضعف ایمان است باید ایمان را تقویت کرد و اگر بخل و حسادت است باید آنها را برطرف کرد. همچنین باید از افرادی که دروغ میگویند یا فضاهای که در آنها به دروغ تشویق میکنند پرهیز کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref> | ||
==دروغهای جایز== | ==دروغهای جایز== | ||
{{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | {{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۰، ح۱۱.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۰، ح۱۱.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
دروغ گفتن حرام است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref> | دروغ گفتن [[حرام]] است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref> | ||
*در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[اکره]] و [[اضطرار]]) اقتضا کند دروغ گفتن جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> مانند جایی که جان، مال خود یا دیگری در خطر باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> | *در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[اکره]] و [[اضطرار]]) اقتضا کند دروغ گفتن جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> مانند جایی که جان، مال خود یا دیگری در خطر باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> | ||
ویرایش