خطبه امام سجاد در شام: تفاوت میان نسخه‌ها

تاریخ ورودِ [[اهل بیت]] به شام ثبت دقیقی ندارد. از همین‌رو، تاریخ دقیق ایراد این خطبه هم مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این خطبه در روزهای پایانی اقامت [[اسیران کربلا|اسرای اهل بیت]] در شام ایراد شده است، چون یزید پس از این خطبه، نگهداری اهل بیت در شام را به مصحلت نمی‌دید و مقدمات حرکت آنان به [[مدینه]] را فراهم نمود.{{مدرک}}

[[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد(ع)]] در خطبه شام، ابتدا خصلت‌ها و ویژگی‌های [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]] را بیان می‌کند و سپس برای معرفی خودش، به معرفی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] می‌پردازد و خود را فرزند این سه نفر، امام حسین(ع) و [[حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها|حضرت خدیجه]] معرفی می‌کند. امام سجاد در معرفی اهل بیت به شش خصلت اشاره می‌کند و این خاندان را به دلیل داشتن بزرگانی چون پیامبر(ص) و [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] و [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر طیار]]، برتر از دیگران می‌داند.<ref>نگاه کنید به:  مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۴۵، ص۱۳۸و۱۳۹.</ref>

# و احتمال دیگر این است که حضرت سعی کردند خود را فرزند کسی معرفی کنند که مناسک ابراهمیی را احیا کرد یعنی '''من فرزند [[رسول خدا(ص)]] هستم'''.{{مدرک}}

معرفی [[پیامبر(ص)]] به آن دلیل بود که رابطه [[اسیران کربلا|اسیران]] با پیامبر(ص) معلوم شود و گرنه مردم شام پیامبر(ص) را می‌شناختند و نیازی به معرفی ایشان نبود، بلکه مهم بیان نسبت اسیرانی بود که به اسم خارجی اسیر شده بودند، لذا به بعضی از فضائل حضرت رسول الله(ص) اشاره شد.{{مدرک}}

تخریب شخصیت [[امیرالمؤمنین(ع)]] به دست [[بنی امیه]] در شام، موجب شد که امام سجاد(ع)در این خطبه بیشتر به معرفی حضرت علی(ع) بپردازد و این مجال کوتاه، بهترین فرصت برای امام سجاد(ع) بود تا چهل سال تخریب ناجوانمردانه حکومت شام علیه علی(ع) را، آشکار کند.{{مدرک}}

* دو شمشیری که [[پیامبر(ص)]] به حضرت علی بخشیده بود. پیامبر(ص)در سال هشتم هجری [[علی(ع)]] را بسوی [[منات]] (نام بتی) فرستاد تا سرنگونش کند.امام علی(ع) پس از آنکه آن بت را سرنگون ساخت، آنچه به منات تعلق داشت برداشت و نزد پیامبر(ص) آورد. از جمله چیزهایی که علی(ع) به دست آورده بود، دو شمشیری بود که [[حارث بن ابی شمر غسانی]] -پادشاه غسان- آن دو را به منات پیشکش کرده بود، یکی از آن دو [[مخذم]]، و دیگری [[رسوب]] نامیده می‌شد. پیامبر اکرم(ص) آن دو شمشیر را به علی(ع) بخشید. نقل شده یکی از آن دو همان [[ذو الفقار]] شمشیر علی(ع) است.<ref>کلبی، الأصنام، ۱۳۶۴ق، ص۱۹</ref>

* دو شمشیر [[تنزیل]] و [[تاویل]] است.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۴۱.</ref> در روایتی از پیامبر(ص) بیان شده است: «علی بر اساس تاویل نبرد می‌کند، همانطور که من بر اساس تنزیل جنگیدم».<ref>رسولی محلاتی، الإنصاف، ص۱۳۲.</ref>

* یعنی اینکه بعد از شمشیر اول، شمشیر دیگری می‌گرفت و می‌جنگید مثل [[جنگ احد]] که بعد از شکسته شدن شمشیرش، پیامبر(ص) ذوالفقار را به ایشان داد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۴۱.</ref>

* اشاره به دو لبه بودن ذوالفقار است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۴۱.</ref>

در این خطبه ضمن بیان مناقب حضرت علی(ع)، وصف «هاجر هجرتین» آمده است،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۳۸.</ref> که اشاره به دو هجرت حضرت دارد.

هجرت اول اشاره به هجرت از [[مکه]] به [[مدینه]] دارد؛{{مدرک}} اما برای هجرت دوم احتمالاتی ذکر شده است.

احتمال دوم:در بعضی نقل‌ها از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] رسیده که امام علی(ع) با برادرش [[جعفر بن ابیطالب|جعفر]] به [[حبشه]] هجرت کرده است و از حبشه به [[مدینه]] آمده است.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۲۹۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۲۲۹.</ref> ولی این نقل ضعیف است؛ چون در هیچ تاریخ معتبری از امام علی(ع) به عنوان هجرت به حبشه نام برده نشده است. علاوه بر اینکه در سال‌هایی که مهاجران در حبشه بودند، علی(ع) از مکه به مدینه هجرت کرده است.{{مدرک}}

احتمال سوم: هجرت از مدینه به کوفه.{{مدرک}}

این جمله علاوه بر خطبه امام سجاد(ع)، از خودامام علی(ع) نیز نقل شده است. منظور از دو بیعت طبق فرمایش امام علی علیه‌السلام:

* بیعت دوم بیعت بعد از [[فتح مکه]] است که گر چه معاویه هم در این بیعت شرکت داشته، ولی نسبت به آن بیعت شکن بوده است.<ref>طبرسی، الإحتجاج، ج۱، ص۲۷۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۷۴.</ref>

در روایتی نیز آمده که بیعت اول را بیعت بدر و بیعت دوم را بیعت رضوان معرفی کرده است.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۲۲۹.</ref>

خطبه افشاگرانه امام(ع)، پایه های حکومت یزید را به شدت لرزان کرد. بنابراین یزید به جهت ترس از این افشاگری و ایجاد فتنه، دستور داد تا [[اذان]] گفته شود، و موذن نیز برای خلاصی یزید از این ماجرا فورا شروع به اذان گفتن می کند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۴۵، ص۱۳۹.</ref> مؤذن هر جمله از اذان را می‌گفت، امام سجاد جمله‌ای می‌فرمود تا اینکه به [[شهادتین|اشهد ان محمدا رسول الله]] رسید. پس از بیان این فراز توسط موذن، امام سجاد(ع) اشاره به موذن کرده و از یزید می پرسد: ای یزید! این [[حضرت محمد(ص)|محمدی]] که در اذان نامش برده می شود جد من است یا جد تو؟ اگر ایشان را جد خود بدانی  دروغ گفته‌ای ولی اگر جد من است، چرا این ظلم را به [[حضرت محمد(ص)|عترتش]] روا داشته‌ای؟<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۴۵، ص۱۳۹.</ref>

:::بخدا سوگند كه اگر پیامبر ما [[موسى بن عمران]] در میان ما فرزندى مى‌‏گذاشت، ما گمان مى‏‌كردیم كه او را تا سر حد پرستش باید احترام كنیم. شما دیروز پیامبرتان از دنیا رفت و امروز بر فرزند او شوریده و او را از دم شمشیر خود گذراندید؟! واى بر شما!<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۴۵، ص۱۳۹.</ref>

* ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(ع)، نجف، حیدریه، ۱۳۷۶ق.

* ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله بن محمد، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* الکلبی، هشام بن محمد، کتاب الأصنام (تنکیس الأصنام)، تحقیق احمد زکی باشا، القاهرة، افست تهران (همراه با ترجمه)، نشر نو، چ دوم، ۱۳۶۴ش.

* مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه‏، ۱۳۶۲.