آبار علی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آبار علی'''، (به معنای چاه‌های علی) منطقه‌ای غالباً پوشیده از نخلستان، در حدود هشت كیلومتری جنوب شهر [[مدینه]]، که در آن، چاه‌های آبی منسوب به [[علی بن ابی طالب(ع)]] وجود دارد. این مکان از [[میقات|میقات‌های]] [[حج]] است. امروزه از سه نام آبار علی ،  [[ذوالحلیفه]] و [[مسجد شجره]] برای اشاره به این منطقه استفاده می‌شود.

در منابع فقهی [[شیعه]]<ref>برای نمونه: مناسك حج، صافی، ص۵۷؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸؛ الحج و العمره، ص۱۷۵.</ref> و اهل‌سنت<ref>العهود المحمدیه، ص۶۰؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲؛ فتاوی اللجنه، ج۱۱، ص۱۸۱، ۲۳۸.</ref> از آبار علی، با تعابیر بئر علی، اَبیار علی و آبیار علی نیز یاد کرده‌اند.

آبار علی در حدود هشت كیلومتری جنوب شهر [[مدینه]]<ref>عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ جعفریان،آثار اسلامی مكه و مدینه، ص: ۲۷۵</ref>، در وادی عقیق و دامنه غربی [[كوه عیر]]، بر سر راه [[مكه]] قرار دارد و در آن چاه‌های آب و نخلستان‌ است.<ref> نك: المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.</ref>

نام معروف امروزی آن آبارعلی است.<ref>كلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳.</ref> نام اصلی منطقه‌ای که چاهها در آن جای دارند، شجره و ذوالحلیفه بوده؛ ولی از یک دوره تاریخی به بعد، نام بئر علی یا آبار علی غلبه یافته است. برخی محققان در این باره پژوهش‌هایی را ترتیب داده‌اند.<ref>برای نمونه نک: نجفی، مدینه‌شناسی، ج‏۱، ص: ۱۷۹.</ref> در تابلو مكان‌نما نیز نام آبارعلی و ذوالحُلَیفه و مسجد شجره كنار هم آمده‌اند.

از آنجا که آبار علی و [[مسجد شجره]] در یک منطقه واقع‌اند، [[شیعه]] و [[سنی]]، آبار علی را در شمار [[میقات|میقات‌های حج]] (میقات شهر [[مدینه]]) به شمار آورده‌اند. منابع اهل سنت نیز از قرن ۸ و ۹ق. به بعد آبار علی و ذوالحلیفه و مسجد شجره را نام یك مكان و میقات مردم مدینه دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نک: عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>

اطلاعات منابع در باره پیشینه این مکان و به خصوص چاه‌های آن و زمان حفر آنها مختلف است. بنابر برخی منابع، چاه‌ها پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه وجود داشته و علی(ع) به فرمان رسول خدا(ص) در كنار این چاه‌ها با قبایلی از جنیان جنگیده و آنان را به سختی شكست داده است. منابع اهل‌سنت با نقل فشرده این مطلب، آن را باور عوام دانسته و بر نادرستی‌اش تأكید كرده‌اند.<ref> البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ كشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.</ref> عالمان دینی شیعی معاصر نیز به این گزارش به لحاظ محتوا و سند نقد جدی وارد کرده‌اند.<ref>برای نمونه نک: تبریزی، صراط النجاة، ج۲، ص۴۵۱.</ref>

برخی دیگر برآنند که این چاه‌ها پیش از آن موجود نبوده و امام علی(ع) به دست خود، چاه‌ها را حفر کرده است.<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.</ref> بر اساس این نظریه، امام علی(ع) در ایام خانه‌نشینی، چاه‌هایی در این منطقه حفر کرد و وقف زائران و حج‌گزاران نمود.<ref>مناسك حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاك، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.</ref>

برخی عالمان [[اهل سنت]]، کوشیده‌اند تا انتساب این چاه‌ها به [[علی بن ابی طالب(ع)]]را انکار کنند؛ از جمله عالم معاصر اهل‌سنت در [[مصر]]، آبار علی میقات حجاج در مدینه را منسوب به علی بن دینار، سلطان [[دارفور]] در جنوب سودان، دانسته است. به گفته وی، علی بن دینار در سال ۱۸۹۸م./ [[سال ۱۳۱۵ هجری قمری|۱۳۱۵ق]]. در سفر [[حج]]، چاه‌های آب ذوالحلیفه را لایروبی، بازسازی و دایر كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبارعلی خوانده شد.<ref>نك: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.comhttp://www.sohbanej.com,http://www.daralansar.com.</ref> اما بسیاری از عالمان اهل سنت، در آثار خود، که مربوط به پیش از دوره علی بن دینار است، این چاه‌ها را با نام آبار علی خوانده‌اند؛ از جمله: [[ابن تیمیه]](م [[سال ۷۲۸ هجری قمری|۷۲۸ق]].)<ref>شرح عمدة الفقه، ج۲، ص۳۱۴.</ref>، ابن حجر عسقلانی (م [[سال ۸۵۲ هجری قمری|۸۵۲ق]].)<ref>فتح الباری، ج۳، ص۳۰۵.</ref> ، عینی (م.۸۵۵ق.)<ref>عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲.</ref> سمهودی (م [[سال ۹۱۱ هجری قمری|۹۱۱ق]].)<ref>خلاصة الوفاء، ج۱، ص۲۷۳، ۳۰۹.</ref> ابن نجیم مصری (م [[سال ۹۷۰ هجری قمری|۹۷۰ق]].)<ref> البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵.</ref> و رعینی (م [[سال ۹۵۴ هجری قمری|۹۵۴ق]].)<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>. افزون بر این، دلایل دیگری نیز بر رد این نظر اقامه شده است.<ref>نک: الله اکبری، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «آبار علی».(http://hajj.ir/99/2666#_ednref30)</ref>