خاندان جواهری: تفاوت میان نسخه‌ها

حسن جواهری، نواده شیخ حسین، نیز از نویسندگان و شاعران و ادیبان معروف عراق بود (آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۱، ص۴۳۴؛ خاقانی، ج۳، ص۱۴۸ـ۱۵۷).

ب) علی بن محمد، مشهور به عَلّاوی. وی با از دست دادن پدرش در کودکی، تحت سرپرستی جدّش، صاحب جواهر، قرار گرفت و بسیار مورد اعتماد او بود (حرزالدین، ج۲، ص۱۱۷؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۴، ص۱۵۱۹). علی مدتی از درس شیخ انصاری بهره برد، ولی بیشتر نزد سیدحسین کوهکمری درس خواند و علاوه بر آنکه از او اجازه روایت داشت، شاگرد خاص و وصی او بود و تصدی امور او را پس از وفاتش برعهده گرفت. پس از اتمام تحصیلات، به تدریس فقه و از جمله کتاب جواهرالکلام جدّش پرداخت. عبداللّه مامَقانی (فقیه و رجالی، متوفی ۱۳۱۱ ش) از او اجازه روایت داشت (مامقانی، ص۲۱۰؛ حرزالدین، ج۲، ص۱۱۷ـ ۱۱۸؛ آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۲ـ۱۲۳). علاّ وی علاوه بر تعلیم و تعلم، به اقامه جماعت نیز اشتغال داشت. وی کلامی نافذ داشت و در فیصله دادن به خصومات و دعاوی توانا و محل مراجعه و اعتماد مردم بود. وی در ۱۳۱۷ در نجف وفات کرد و در مقبره خاندان جواهری به خاک سپرده شد. از او تألیفاتی در فقه و اصول برجای مانده است (حرزالدین، ج۲، ص۱۱۸؛ آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۴، ص۱۵۲۰). دو تن از فرزندان او، عباس و جواد، از عالمان معروف بودند.

محمدحسن، فرزند شیخ احمد، در ۱۲۹۳ در نجف به دنیا آمد. نزد آخوند خراسانی و سید محمد کاظم طباطبایی یزدی درس خواند. وی از شاگردان خاص حاج آقارضا همدانی بود و از برخی استادانش نیز اجازه اجتهاد داشت. هوش و فطانت او را ستوده‌اند. او شعر نیز می‌سرود و در ۱۳۳۵ درگذشت (آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۶ـ ۱۲۸؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۱، ص۳۸۰؛ عبدالحسین جواهری، ص۳۲ـ ۳۳). منظومه‌ای در علم کلام، به نام جواهرالکلام و نیز منظومه‌ای در اصول فقه از آثار اوست (آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۴۹۳، ج۵، ص۲۷۵).

شیخ محسن جواهری، فقیه و ادیب و شاعر بود. وی در ۱۲۹۵ در نجف به دنیا آمد. از میرزا حسین نائینی و شیخ الشریعه اصفهانی (متوفی ۱۳۳۹) مراتب بالای فقه و اصول را فراگرفت و از میرزای نائینی اجازه اجتهاد گرفت. وی حکمت و کلام را نیز آموخت (آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۴ـ ۱۲۵). برخی از شاگردانش، عبداللّه بن محمدصالح قطیفی، سیدعلی وداعی، علی شرقی (متوفی ۱۳۸۴) و حسین قدیحی بودند (محسن جواهری، ج۱، مقدمه محمدحسن جواهری، ص«‌ف »؛ خاقانی، ج۷، ص۲۴۰). او پس از سفری به بحرین، به خوزستان رفت و در فَلاحیه (شادِگان) سکونت گزید و در آن شهر مقبولیت عام یافت. در جریان جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) و حمله انگلستان به عراق، شیخ محسن در کنار دیگر فقهای عراق، مانند سیدمحمد سعید حَبّوبی *، در جهاد با انگلیس شرکت کرد و مجروح شد. پس از شکست عراق، وی به نجف رفت و پس از مدتی به فلاحیه بازگشت. در ۱۳۰۸ ش به اهواز رفت و به تصدی امور دینی مردم پرداخت. در ۱۳۱۵ ش، به علت بیماری، بر بازگشت به نجف مصمم شد و در بصره وفات یافت. پیکرش را در مراسم باشکوهی تا نجف تشییع کردند و در مقبره خانوادگیشان به خاک سپردند (خاقانی، ج۷، ص۲۴۰ـ۲۴۲؛ آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۴).

عبدالرسول جواهری، فرزند دوم شیخ شریف، در ۱۳۰۱ در نجف به دنیا آمد. فقه و اصول را از قاسم بن حَمود قَسّام، علی بن باقر جواهری، محمدکاظم طباطبایی یزدی، آخوند خراسانی، میرزا حسین نائینی و سیدابوتراب خوانساری *فراگرفت (آل محبوبه، ج۲، ص۱۱۶ـ۱۱۷، ج۳، ص۸۹ ـ۹۰). حسین بن مشکور حولاوی (متوفی ۱۳۴۷ ش)، محمدطاهربن عبداللّه آل راضی (متوفی ۱۳۵۹ ش) و سیدضیاءالدین بن محمدعلی بحرالعلوم از شاگردان او بودند (حرزالدین، ج۱، ص۳۱۲، پانویس ۱، ج۳، ص۹، پانویس ۱؛ بحرالعلوم، ج۱، ص۱۷۹). عبدالرسول در ۱۳۴۶ ش وفات کرد و در مقبره خانوادگیشان دفن شد (عبدالحسین جواهری، ص۲۰). او کتاب اَنیس الموحدین ملامهدی نراقی (متوفی ۱۲۰۹) را از فارسی به عربی ترجمه کرده است (آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۲، ص۴۶۶).

فرزند عبدالرسول جواهری، شیخ محمدتقی، در ۱۳۰۱ ش به دنیا آمد. نزد پدر خود، میرزاباقر زنجانی، سیدمحسن حکیم و سیدابوالقاسم خوئی درس خواند. وی که امام جماعتِ مسجد جواهری نجف بود، از سوی حکومت بعث عراق دستگیر شد و در ۱۳۵۹ ش به شهادت رسید. تألیفات او عبارت‌اند از: مدارک العروه الوثقی؛ غایه المأمول فی علم الاصول؛ درر الجواهر (دیوان شعر)؛ منظومةٌ فی فروع العلم الاجمالی؛ و رسالاتی در فقه و اصول (امینی، ۱۴۱۳، ج۱، ص۳۷۴؛ عبدالحسین جواهری، ص۳۲؛ غروی، ج۲، ص۵۵۷).

ب) شیخ علی جواهری در نجف به دنیا آمد و سرپرستی و تربیت او را برادر بزرگش، صادق، برعهده گرفت (آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۲، ص۸۶۲). وی فقه و اصول را نزد استادان حوزه فراگرفت و در علم رجال از دانش سیدمحمد هندی بهره برد. استادانش به رفعت علم و فضل و اجتهاد وی تصریح نموده‌اند (آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۱؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۴، ص۱۳۵۰). او از علوم غریبه نیز مطّلع بود (آل محبوبه؛ آقابزرگ طهرانی، همانجاها). شیخ علی جواهری در نجف حلقه درس تشکیل داد و به سبب احاطه‌اش بر آرای فقیهان متقدم و متأخر، عمق تحقیق، تسلط در تدریس، شیوایی بیان و دقت نظر، از مشهورترین فقهای زمان خود شد و شاگردان فراوانی در حلقه درسش شرکت می‌کردند و برخی از او اجازه روایت نیز گرفتند (حرزالدین، ج۲، ص۷۱ـ۷۲، ۲۴۶ـ۲۴۷؛ آل محبوبه، ج۲، ص۱۲۰، ۲۷۰، ۲۷۶، ج۳، ص۳۶۶؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباءالبشر، قسم ۱، ص۳۵۱، ۴۳۱، قسم ۴، ص۱۳۵۰؛ محسن امین، ج۵، ص۲۸۴، ج۶، ص۱۳۱، ج۹، ص۵۶، ۳۳۱؛ مرعشی نجفی، ص۱۰۵ـ۱۰۶).

ب) جواد (متوفی قبل از ۱۳۰۶ ش)، از عالمان نیکوسیرت به شمار می‌رفت. پسرش، اسحاق، مدرّس ریاضیات بود (عبدالحسین جواهری، ص۱، ۵؛ امینی، ۱۳۸۵، ص۱۲۹).

از شرح احوال و سوانح حیات دو پسر دیگر صاحب جواهر (ابراهیم و موسی) و فرزندان آنان اطلاعی در دست نیست. تنها گفته شده است که شیخ جعفربن باقربن صادق، فرزند ابراهیم، از عالمان خرمشهر بود و در زمان حکومت رضاشاه، به سبب انتقادات بسیار از او، به بروجرد تبعید شد و در ۱۳۵۰ در آنجا درگذشت (عبدالحسین جواهری، ص۷).

==پانویس==

==منابع==

آستان قدس رضوی. کتابخانه، فهرست کتابخانه آستانه قدس رضوی، ج۵، مشهد ۱۳۲۹ ش؛ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ همو، طبقات اعلام الشیعه: الکرام البرره، مشهد ۱۴۰۴؛ همان: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴؛ جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶؛ حسن اسدی، ثوره النجف علی الانگلیز، او، الشراره الاولی لثوره العشرین، بغداد ۱۹۷۵؛ حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعه، بیروت ۱۴۰۸ـ ۱۴۱۶/۱۹۸۷ـ۱۹۹۶؛ محسن امین؛ محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیه: منذ دخول الطباعه الی نجف حتی الان، نجف ۱۳۸۵/ ۱۹۶۶؛ همو، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲؛ مرتضی انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری قدس سره، قم ۱۳۷۳ ش؛ ناصرالدین انصاری قمی، «‌درگذشت آیت اللّه حاج شیخ علی جواهری »، آینه پژوهش، سال ۶، ش ۱ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۴)؛ محمدمهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیه، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ ش؛ کامل سلمان جبوری، النجف الاشرف و حرکه الجهاد: عام ۱۳۳۲ـ۱۳۳۳ ه / ۱۹۱۴ م، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛ عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، قم ۱۳۸۲ـ ۱۳۸۳ش؛ عبدالعزیز جواهرکلام، کتابخانهای ایران: از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر، تهران ۱۳۱۱ ش؛ عبدالحسین جواهری، «‌النجم الزاهر فی اعلام آل الجواهر »، (جزوه تکثیر شده)؛ محسن جواهری، الفرائد الغوالی علی شواهد الامالی السیدالمرتضی، ج۱، چاپ محمدحسن جواهری، نجف: مطبعه الا´داب، [بی تا.]؛ عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران ۱۳۶۴ ش؛ محمد حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵؛ علی خاقانی، شعراء الغری، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸؛ کورکیس عواد، الذخائر الشرقیه، چاپ جلیل عطیه، بیروت ۱۹۹۹؛ همو، معجم المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد ۱۹۶۹؛ محمد غروی، مع علماء النجف الاشرف، بیروت ۱۴۲۰/۱۹۹۹؛ عبداللّه مامقانی، مخزن المعانی فی ترجمه المحقق المامقانی، چاپ محمدرضا مامقانی، قم ۱۴۲۳؛ شهاب الدین مرعشی نجفی، الاجازه الکبیره، او، الطریق و المحجّه لثمره المهجه، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴؛ خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.