confirmed، templateeditor
۱۱٬۴۲۴
ویرایش
تعزیه‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی) |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| اوراد و اشعار= | | اوراد و اشعار= | ||
| مؤسسه وابسته = | | مؤسسه وابسته = | ||
| ثبت ملی = فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو در سال ۱۳۸۹ش | | ثبت ملی = فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو در [[سال ۱۳۸۹ هجری شمسی|سال ۱۳۸۹ش]] | ||
| پانویس جعبه = | | پانویس جعبه = | ||
}} | }} | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
'''تعزیه‌خوانی''' یا '''شبیه‌خوانی'''، نوعی نمایش مذهبی برگرفته از رویدادهای تاریخی و حماسی حزن‌انگیز درباره [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و [[اهل بیت]] و یاران او و مصایب خاندان [[پیامبر(ص)]]. | '''تعزیه‌خوانی''' یا '''شبیه‌خوانی'''، نوعی نمایش مذهبی برگرفته از رویدادهای تاریخی و حماسی حزن‌انگیز درباره [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و [[اهل بیت]] و یاران او و مصایب خاندان [[پیامبر(ص)]]. | ||
آغاز تعزیه‌خوانی را از زمان [[دیلمیان]] دانسته‌اند که در زمان [[صفویه]] به شکل فعلی درآمد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید و دامنه آن از مرزهای [[ایران]] فراتر رفت. نمایش تعزیه در سال ۱۳۸۹ش در فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو ثبت شده است. یکی از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی و کنسول روسیه در ایران از ۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود.{{سخ}} | آغاز تعزیه‌خوانی را از زمان [[دیلمیان]] دانسته‌اند که در زمان [[صفویه]] به شکل فعلی درآمد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید و دامنه آن از مرزهای [[ایران]] فراتر رفت. نمایش تعزیه در سال ۱۳۸۹ش در فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو ثبت شده است. یکی از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی و کنسول [[روسیه]] در ایران از ۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود.{{سخ}} | ||
در اصطلاح تعزیه‌خوانی، کارگردان: «مُعین البُکا»، بازیگر: «شَبیه» و تهیه کننده: «بانی» نامیده می‌شود. | در اصطلاح تعزیه‌خوانی، کارگردان: «مُعین البُکا»، بازیگر: «شَبیه» و تهیه کننده: «بانی» نامیده می‌شود. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
===در زمان قاجار=== | ===در زمان قاجار=== | ||
در این دوره تعزیه‌خوانی روند تحولی ویژه و شتابنده‌ای را پیمود. [[فتحعلی شاه]] به تعزیه‌خوانی علاقه‌ای مخصوص نشان می‌داد. وی سرپرستی امور عزاداری و تعزیه خوانی دربار و حکومت را در [[ماه محرم]] به چند تن از رجال درباری سپرده بود و در برخی مجالس تعزیه، به ویژه تعزیه روز [[تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] حاضر می‌شد. برخی از رجال درباری و اعیان و اشراف مملکت هم در دهه محرم در تکیه‌ها یا حیاط های خانه هایشان مجالس سوگ و تعزیه خوانی برپا می‌کردند. <ref>بلوکباشی، «تعزیه خوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۲۲-۲۳.</ref> | در این دوره تعزیه‌خوانی روند تحولی ویژه و شتابنده‌ای را پیمود. [[فتحعلی شاه]] به تعزیه‌خوانی علاقه‌ای مخصوص نشان می‌داد. وی سرپرستی امور عزاداری و تعزیه خوانی دربار و حکومت را در [[ماه محرم]] به چند تن از رجال درباری سپرده بود و در برخی مجالس تعزیه، به ویژه تعزیه روز [[تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] حاضر می‌شد. برخی از رجال درباری و اعیان و اشراف مملکت هم در [[دهه محرم]] در تکیه‌ها یا حیاط های خانه هایشان مجالس سوگ و [[تعزیه خوانی]] برپا می‌کردند. <ref>بلوکباشی، «تعزیه خوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۲۲-۲۳.</ref> | ||
رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[روضه خوانی]] را در پی داشت و با توجه به این‌که گردانندگان تعزیه، مردم عادی بودند و ممکن بود خرافاتی را در آن داخل کنند، همچنین به دلایل فقهی تشبه به نساء در مردان و تشبه به رجال در زنان و هتک حرمت امامان در تَمَثُّل به آنان و... برخی فقها با آن مخالفت کردند.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[روضه خوانی]] را در پی داشت و با توجه به این‌که گردانندگان تعزیه، مردم عادی بودند و ممکن بود خرافاتی را در آن داخل کنند، همچنین به دلایل فقهی تشبه به نساء در مردان و تشبه به رجال در زنان و هتک حرمت امامان در تَمَثُّل به آنان و... برخی فقها با آن مخالفت کردند.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
در دوره رضاخان، به‌ویژه در دهه دوم سلطنتش، سوگواری‌های ماه محرّم محدود شد و ممنوعیت‌های متعددی به وجود آمد. <ref>غفاری، «درآمدی بر نمایش‌های ایرانی»، ص۱۸۱؛ واقعة کشف حجاب، ص۱۸۲.</ref> در همین راستا به تدریج برگزاری رسمی مجالس تعزیه در تهران و شهرها متوقف شد، اما اجرای آن در روستاها کمابیش ادامه یافت.{{مدرک}} | در دوره رضاخان، به‌ویژه در دهه دوم سلطنتش، سوگواری‌های ماه محرّم محدود شد و ممنوعیت‌های متعددی به وجود آمد. <ref>غفاری، «درآمدی بر نمایش‌های ایرانی»، ص۱۸۱؛ واقعة کشف حجاب، ص۱۸۲.</ref> در همین راستا به تدریج برگزاری رسمی مجالس تعزیه در تهران و شهرها متوقف شد، اما اجرای آن در روستاها کمابیش ادامه یافت.{{مدرک}} | ||
در دوره پهلوی دوم، چند مجلس تعزیه بر روی صحنه نمایش آمد.<ref> همایونی، تعزیه در ایران، ص۱۴۱.</ref> در | در دوره پهلوی دوم، چند مجلس تعزیه بر روی صحنه نمایش آمد.<ref> همایونی، تعزیه در ایران، ص۱۴۱.</ref> در [[۱۳۵۵ش]]، «مجمع بین المللی تعزیه »، با شرکت و سخنرانی جمعی از صاحب‌نظران و تعزیه‌شناسان ایرانی وخارجی در شیراز برگزار شد و در آن مجمع تعزیه‌هایی نیز به اجرا در آمد. مجموعه سخنرانی‌های این مجمع را چلکوفسکی در نیویورک منتشر کرد.<ref>نیایش و نمایش در ایران، دیباچه چلکوفسکی، ص۴ـ ۵</ref> | ||
===پس از پهلوی=== | ===پس از پهلوی=== | ||