ایام البیض: تفاوت میان نسخه‌ها

ایام البیض در اصل «اَیّامُ لَیالِی البیض» به معنای روزهای شب‌های سفید است که «لیالی» حذف شده است و این روزها به ایام البیض معروف شده است.<ref>مسالك الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج‌۲، ص: ۷۶</ref> بیض جمع بَیضاء است که در عربی به معنای سفید است. اعراب قدیم رسم داشتند که ایام ماه‌ها را بر اساس میزان روشنایی ماه نام‌گذاری کنند و از آنجا که نور ماه در این سه شب از شب‌های دیگر بیشتر است، به این نام نامیده شده‌اند.<ref>نک: فراء، ص۵۸؛ ابن منظور، ذیل بیض؛ ابن کثیر، ج۳، ص۵۷۳</ref> از دیگر نام‌های این ایام، ''اَواضح'' و ''غُرّ'' است.<ref>ابن منظور، ذیل وضح، نیز غرر</ref>

منادی از آسمان ندا می‌دهد: امروز را برای پروردگارت [[روزه]] بگیر، آدم آن روز را كه مطابق با روز سیزدهم ماه بود روزه گرفت، پس ثلث سیاهی از او زائل گشت. سپس منادی در روز چهاردهم نداء كرد: امروز را برای پروردگارت روزه بگیر. آدم آن روز را هم روزه گرفت و ثلث دیگر از سیاهی زائل گردید. روز پانزدهم باز منادی او را به گرفتن روزه دعوت نمود، وی آن روز را هم روزه گرفت و تمام سیاهی او زائل گردید و به همین خاطر این ایام به ایام البیض موسوم شد.»<ref> علل الشرائع، ترجمه ذهنی تهرانی، ج‌۲، ص: ۲۳۵</ref>

مهم‌ترین عمل در این سه روزه [[اعتکاف]] و [[روزه]] است. بر اساس آنچه از روایات به دست می‌آید، به نظر می‌رسد، [[روزه]] ۳ روز در هر ماه، در دوران پیش از [[اسلام]] نیز امری پسندیده بوده<ref>ابویوسف، ج۱، ص۲۳۸</ref> و روزۀ [[حضرت ابراهیم]](ع) دانسته شده است.<ref>نک: سیوطی، ج۴، صص۲۲۲-۲۲۳</ref> [[پیامبر(ص)]] ضمن برانگیختن مردم، از آنان خواسته است که روزه گرفتن ماهیانه خویش را در ایام بیض قرار دهند.<ref>ابن سعد، ۷/۴۳؛ برای آشنایی با نقل‌های متفاوت این گونه روایات به غیر از آنکه گفته شد، نک: احمدبن حنبل، ۵/۲۷-۲۸، ۱۵۰-۱۵۲؛ فاکهی، ج۱، ص۴۲۴؛ رازی، ج۱، ص۲۸۵</ref>

روایاتی که بر [[استحباب]] روزۀ ایام بیض دلالت دارند، متعدد، و دارای مضامینی متفاوت هستند؛ بعضی تنها به [[استحباب]] روزه روز سیزدهم هر ماه نظر دارند.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۴۳؛ برای آشنایی با نقل‌های متفاوت این گونه روایات بجز آنکه گفته شد، نک: احمدبن حنبل، ج۵، صص۲۷-۲۸، ۱۵۰-۱۵۲؛ فاکهی، ج۱، ص۴۲۴؛ رازی، ج۱، ص۲۸۵</ref> برخی روایات نیز سنت پیامبر(ص) را، در روزه گرفتن ۳روز دیگر از هر ماه معرفی می‌کنند<ref>برای نمونه، نک: نسایی، ج۴، صص۲۲۰-۲۲۳</ref> به نظر می‌رسد با آنکه اختلافی در استحباب ۳ روز روزه در هر ماه نیست،<ref>نک: ابن قدامه، همانجا</ref> در تعیین مصداق این ۳ روز، اختلافاتی پیش آمده است. برای مثال در روایتی، [[امام صادق(ع)]] این سه روز را «پنجشنبه دهه اول، چهار شنبه دهه دوم و پنجشنبه دهه آخر» می‌داند.<ref>شیخ صدوق‌، من لایحضره الفقیه، ج‌۲، ص۸۴</ref>

در نتیجه اختلاف روایات، اجتهادات [[فقه|فقیهان]] در انتخاب میان روایات روزۀ ایام بیض و معارض آن‌ها به درازا کشیده است.<ref>نک: ابن بابویه، ج۲، ص۸۱؛ طوسی، تهذیب...، ج۴، ص۲۹۶، النهایة، صص۱۶۸-۱۶۹؛ ابن طاووس، الدروع...، ص۶۶؛ برای آشنایی با نمونه‌هایی از اختلافات اهل سنت، نک: جزیری، ج۱، ص۵۵۶</ref>

نزد [[شیعیان]]، ایام بیض ماه [[رجب]]، و در مرتبه بعد، [[شعبان]] و [[رمضان]]، از اهمیتی ویژه برخوردار است.<ref>نک: ملکی تبریزی، ص۶۲؛ قمی، صص۲۰۱-۲۰۲؛ برای آگاهی از برخی مناسک آن، نک: ابن طاووس، اقبال...، صص۲۸۱، ۲۸۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۹، ص۳۹۹</ref> در [[ایران]] سنت [[اعتکاف]] در ایام البیض رجب رواج دارد.

* ابن ابی عاصم، احمد، الزهد، به کوشش عبدالعلی عبدالحمید حامد، قاهره، ۱۴۰۸ق.

* ابن بابویه، محمد، العلل، بیروت، مؤسسة الاعلمی.

* ابن بطوطه، رحلة، به کوشش علی منتصر کتانی، بیروت، ۱۴۰۵ق.

* ابن جوزی، عبدالرحمان، زادالمسیر، بیروت، ۱۴۰۴ق.

* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبریٰ، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر.

* ابن طاووس، علی، اقبال الاعمال، به کوشش جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۴ق.

* همو، الدروع الواقیة، قم، ۱۴۱۴ق؛ ابن عربی، محیی الدین، الفتوحات المکیة، بولاق، ۱۲۹۳ق.

* احمدبن حنبل، المسند، بیروت، دارصادر؛ بخاری، محمد، صحیح، همراه با شرح کرمانی، بیروت، دارالفکر.

* ثعلبی، احمد، قصص الانبیاء، بیروت، المکتبة الثقافیه؛ جزیری، عبدالرحمان، الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.

* دارمی، عبدالله، السنن، به کوشش مصطفیٰ دیب البغا، دمشق، ۱۴۱۲ق.

* ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۱۳ق.

* سیوطی، حاشیه بر سنن نسائی.

* شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق، ج‌۲، ص۸۴‌.

* طوسی، محمد، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۶۴ش.

* طوسی، محمد، النهایة، بیروت، ۱۳۹۰ق.

* فاکهی، محمد، اخبار مکة، به کوشش عبدالملک عبدالله دهیش، بیروت، ۱۴۱۴ق.

* فراء، یحییٰ، الایام و اللیالی و الشهور، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره/بیروت، ۱۴۰۰ق.

* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، بیروت، ۱۴۱۲ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.

* ملکی تبریزی، جواد، المراقبات، بیروت، ۱۴۰۷ق.

* نسایی، احمد، سنن، به کوشش عبدالفتاح ابوغده، حلب، مکتبةالمطبوعات الاسلامیه.