اویس قرنی: تفاوت میان نسخه‌ها

ابو عمرو اویس بن عامر بن جزء القرنی المرادی الیمنی <ref>شیخ مفید، الجمل، ص۴۵۷</ref> از تیره قَرَن ، شاخه‌ای از قبیله یمانی بنی مراد بود. <ref>نگاه کنید: کلبی ، ج۱، ص۳۳۴؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱؛ خلیفه ، ص۱۴۶</ref> نام پدر او عامر و در برخی منابع انیس ، خلیص یا عمرو هم آمده است .

<ref>[http://lib.eshia.ir/40172/1/414/%D8%A3%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%B3%D9%8F ابن درید، ص۴۱۴]؛ [http://lib.eshia.ir/40169/2/542/%D8%A3%D9%8F%D9%88%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%B3%D9%8C خلیلی ، ج۲، ص۵۴۲ -۵۴۳]؛ [http://lib.eshia.ir/40026/1/91/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86%D9%8A رافعی ، ج۱، ص۹۱]</ref>

او از راه شتربانی روزگار را با مادر پیر، نابینا و ناتوان خود سپری می‏‌کرد. زمانی که آوازه دعوت پیامبر(ص) را شنید، از مادرش درخواست کرد برای دیدن رسول خدا(ص) به [[مدینه]] برود. مادرش به او اجازه داد ولی شرط کرد که بیش از نصف روز در آنجا نماند. اویس به مدینه سفر کرد ولی زمانی که به خانۀ پیامبر رسید، ایشان در خانه نبود. به ناچار به خاطر قولی که مادر از او گرفته بود مدینه را به قصد یمن ترک کرد.

طبق روایاتی نه چندان موثق، اویس همراه هیأتی از یمن یا [[کوفه]] به مدینه آمد. گفته‌اند که بر اثر نشانه هایی که پیامبر(ص) از اویس گفته بود، [[عمر بن خطاب]] وی را شناخت.<ref>نگاه کنید: ابن سعد، ج۶، ص۱۶۲-۱۶۳؛ ذهبی ، ج۴، ص۲۰ بب</ref>

ظاهراً وی پس از سفری که به مدینه داشته، به کوفه آمده و در آنجا زیسته است.<ref> احمد بن حنبل ، ص۴۷۸</ref> و در سال ۳۷ قمری/ ۶۵۷میلادی در سن ۶۷ سالگی، در [[جنگ صفین]] به شهادت رسیده است.<ref>طبری، ص۶۲۸؛ نیز نکـ: نصر بن مزاحم، ص۳۲۴.</ref>

درباره محل درگذشت اویس چندین نقل وجود دارد،<ref>همو، ص۴۷۹- ۴۸۰؛ [http://lib.eshia.ir/40200/4/52/%D8%A3%D9%88%D9%8A%D8%B3 ابن حبان ، ج۴، ص۵۲]؛ نیشابوری ، ص۹۹</ref> چنانکه قبری در ناحیه رقه در [[سوریه]] و نیز در جاهای دیگری همچون [[دمشق]]، [[اسکندریه]] و دیار بکر به وی منسوب است.<ref>[http://lib.eshia.ir/22019/2/468/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86%D9%8A یاقوت ، ج۲، ص۵۹۶]؛ [http://lib.eshia.ir/40560/1/74/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9 ابن بطوطه ، ج۱، ص۱۱۴]</ref> با اینهمه، چنانکه بیشتر روایات نشان می‌دهد، وی در پیکار صفین، در سپاه امیرالمؤمنین علی (ع) حضور یافت و پیکر وی را در میان شهدای این واقعه یافتند. <ref>طبری ، ص۶۲۸؛ نگاه کنید: نصر بن مزاحم ، ص۳۲۴</ref>

اختلاف نظر در جزئیات زندگی اویس ، حتی در سده‌های نخستین هجری ، چنان بوده که برخی درباره شخصیت او با شک و تردید سخن گفته‌اند. <ref>نگاه کنید: ابن حبان ، ج۴، ص۵۳؛ نگاه کنید: ابن جوزی ، ج۲، ص۴۳-۴۴</ref>

همه اهمیت روایات برجای مانده در مورد اویس قرنی در این نکته است که او از نخستین الگوهای زهد و پارسایی در میان مسلمانان به شمار رفته ، و بعدها نزد [[تصوف|صوفیه ]] دارای اهمیت و مقام بلندی شده است، چنانکه نام او به عنوان یکی از [[زهاد ثمانیه|زاهدان هشتگانه ]]، در میان [[تابعین]] ثبت شده است . <ref>مثلاً نگاه کنید: ابونعیم ، ج۲، ص۸۷؛ کشی ، ص۹۷- ۹۸</ref>

کهن‌ترین [[حدیث|روایات ]] درباره اویس ، تصویری کاملاً صوفیانه از او ارائه می‌دهد. همه کسانی که در این روایات اویس را دیده‌اند، او را در فقر و سرگشتگی و گمنامی در عین شهرت وصف کرده ، و گفته‌اند که لباس مناسبی نداشت و همین امر، یکی از عوامل گوشه نشینی او از جامعه بوده است. <ref>ابن مبارک ، ص۲۹۳؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۶۱- ۱۶۵؛ احمد بن حنبل ، ص۴۷۵-۴۷۷، ۴۸۰-۴۸۱</ref>

در روایتهای دیگری آمده است که او لباسی از جنس پشم بر تن داشت <ref>همو، ص۴۷۹؛ نیز نگاه کنید: شیخ مفید، الارشاد، ص۳۰۶؛ کشی ، ص۹۸</ref> در این روایات ، جمله‌های حکمت آمیزی غالباً مبنی بر بی‌اعتباری دنیا و نزدیک بودن مرگ ، به اویس نسبت داده شده است . <ref>ابن سعد، ج۶، ص۱۶۴- ۱۶۵؛ احمد بن حنبل ، ص۴۷۹-۴۸۰</ref> در ادبیات صوفیه ، اشاره‌های مفصلی به احوال اویس شده است . <ref>نگاه کنید: ابونعیم ، ج۲، ص۷۹-۸۷؛ عطار، ص۱۹ بب</ref>

=== نزد پیامبر(ص) ===

در ادبیات صوفیانه اشارۀ زیادی به احوال اویس شده است و در این میان حدیثی مشهور شده که به پیامبر اکرم(ص ) منسوب است بدین مضمون: «بوی [[بهشت]] از جانب یمن به مشام من می‌رسد».<ref>نگاه کنید: فروزانفر، ص۷۳؛ نیز نگاه کنید: عین القضات ، ص۳۲۶، ۳۴۹؛ قیاس کنید: علاءالدوله ، ص۳۶۵-۳۶۶؛ ابونعیم، ج۲، صص۷۹-۸۷؛ عطار، صص۱۹ ببعد.</ref>

طبق روایتی ، اویس در حالی که از حضرت رسول (ص ) بسیار دور بوده ، از احوال آن حضرت آگاهی می‌یافته است . <ref>نگاه کنید: کرمانی ، ص۲۵-۲۶</ref> امام علی(ع) در روایتی از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل می‌کند که ایشان در مورد اویس فرموده: او از [[حزب الله|حزب خدا]] و رسول اوست. مرگش به [[شهادت]] در راه دین خواهد بود، و گروه بسیاری به واسطه [[شفاعت]] او از آتش [[جهنم]] رهایی می‌یابند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۱۶</ref>

بر اساس نقلی که [[عطار نیشابوری]] در [[تذکره الاولیاء(کتاب)|تذکره الاولیاء]] آورده است، زمانی که صحبت از اویس شد، حضرت رسول(ص) به [[صحابه|اصحاب]] خود سفارش کرد زمانی که او را دیدند، سلام حضرت را به او برسانند، لباس ایشان را به او بدهند و از او بخواهند تا در حق امت پیامبر [[دعا]] کند. بعد از وفات پیامبر، [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] وی را در سرزمین [[عرفات]] دید و سفارش پیامبر را انجام داد.<ref>عطار نیشابوری، ص۲۰-۲۱؛[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6996 دانشنامه جهان اسلام، ج۱۵، مقاله خرقه]</ref>

نزد [[شیعه]] [[امامیه]]، اویس قرنی به عنوان یکی از یاران [[امام علی(ع)]] مقامی ویژه دارد. <ref>الاختصاص ، ص۶ -۷، ۶۱، ۸۱ -۸۲؛ کشی ، ص۹</ref> [[شیخ مفید]] نام اویس را از جمله کسانی آورده است که با علی (ع) بیعت کرد. <ref>الجمل ، ص۱۰۹</ref>

از اویس به عنوان نخستین شخص از خردمندان دیوانه <ref>عقلاءالمجانین </ref> یاد شده است . <ref>[http://lib.eshia.ir/41099/1/47 نگاه کنید: نیشابوری ، ج۱، ص۴۷]؛ نیز عین القضات ، ص۳۴۹</ref> گوشه‌گیری او از اجتماع و تنهایی ، مکاشفه‌های او، بدون اینکه راه زیادی در سلوک پیموده باشد و به پیری در این سیر رسیده باشد، بسیار موردتوجه صوفیه قرار گرفته است. این اهمیت زیاد اویس نزد صوفیه باعث شد تا فرقه و طریقه خاصی از [[تصوف ]] با عنوان [[اویسیه|اویسیه]] ایجاد شود.