پرش به محتوا

اعتکاف: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۰۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۳
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۵: خط ۲۵:
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در احادیث، بهترین زمان برای آن دهه سوم ماه رمضان دانسته شده است. در اعتکاف نحوه اقامت و خروج از مسجد، احکام و آدابی دارد. در [[ایران]]، مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]]، در مساجد بزرگ بیشترِ شهرها برگزار می‌شود.
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در احادیث، بهترین زمان برای آن دهه سوم ماه رمضان دانسته شده است. در اعتکاف نحوه اقامت و خروج از مسجد، احکام و آدابی دارد. در [[ایران]]، مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]]، در مساجد بزرگ بیشترِ شهرها برگزار می‌شود.


بنا بر [[حدیث|احادیث]] ، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]] و موجب آمرزش [[گناه|گناهان]] و رهایی از [[جهنم|آتش جهنم]]  است.
بنا بر [[حدیث|احادیث]]، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]] و موجب آمرزش [[گناه|گناهان]] و رهایی از [[جهنم|آتش جهنم]]  است.
==اهمیت و فضیلت==
==اهمیت و فضیلت==
اعتکاف، [[عبادت|عبادت مستحبی]] است که قرآن آن را در ردیف طواف خانه خدا و همتای [[رکوع]] و [[سجده|سجود]] قرار داده است.<ref> سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref> همچنین در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]]، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۸؛ ابن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق ج۱، ص۱۹۵.</ref> دانسته شده است. اعتکاف به عنوان سنت پیامبر(ص) در کشورهای اسلامی برگزار می‌شود.
اعتکاف، [[عبادت|عبادت مستحبی]] است که قرآن آن را در ردیف طواف خانه خدا و همتای [[رکوع]] و [[سجده|سجود]] قرار داده است.<ref> سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref> همچنین در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]]، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]] دانسته شده است.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۸؛ ابن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق ج۱، ص۱۹۵.</ref> اعتکاف به عنوان [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] در کشورهای اسلامی برگزار می‌شود.


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
در فقه به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به [[قصد قربت]] و با اعمال و شرایط خاصی، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۹۸.</ref>
در [[فقه]] به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به [[قصد قربت]] و با اعمال و شرایط خاصی، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۹۸.</ref>
اعتکاف از ماده «عکف» و در لغت به معنای روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است.<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص ۳۵۵. </ref> همچنین، در قرآن «عاکف»<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref> به معنای ساکن و مقیم و «معکوف»<ref>سوره فتح، آیه۲۵.</ref> در مفهوم ممنوع و بازداشته شده به کار رفته است.
اعتکاف از ماده «عکف» و در لغت به معنای روی‌آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است.<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص ۳۵۵. </ref> همچنین، در قرآن «عاکف»<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref> به معنای ساکن و مقیم، و «معکوف»<ref>سوره فتح، آیه۲۵.</ref> در معنای ممنوع و بازداشته‌شده به کار رفته است.


===اعتکاف از نگاه عارفان===
===اعتکاف از نگاه عارفان===
در اصطلاح [[عرفان نظری|عرفانی]]، اعتکاف، فارغ و تهی‌ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.<ref>جرجانی، التعریفات، ۱۳۵۷ق، ص۲۵. </ref>
در اصطلاح [[عرفان نظری|عرفانی]]، اعتکاف، فارغ و تهی‌ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم‌کردن نفس به مولا است.<ref>جرجانی، التعریفات، ۱۳۵۷ق، ص۲۵. </ref>
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] حقیت اعتکاف را روی‌آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به [[مراقبه|مراقبت]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴.</ref> {{ یادداشت|اعلم أن الاعتکاف حقیقته عکوف العبد علی طاعة الله جل جلاله ، ومراقبته}} وی همچنان کمال آن را در وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از غفلت و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۵۰.</ref>{{یادداشت| واعلم أن کمال الاعتکاف هو إیقاف العقول والقلوب والجوارح علی مجرد العمل الصالح ، وحبسها علی باب الله جل جلاله ، ومقدس إرادته ، وتقییدها بقیود مراقباته }}
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] حقیت اعتکاف را روی‌آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به [[مراقبه|مراقبت]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴.</ref> {{ یادداشت|اعلم أن الاعتکاف حقیقته عکوف العبد علی طاعة الله جل جلاله ، ومراقبته}} وی همچنین کمال آن را در وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از [[غفلت]] و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۵۰.</ref>{{یادداشت| واعلم أن کمال الاعتکاف هو إیقاف العقول والقلوب والجوارح علی مجرد العمل الصالح ، وحبسها علی باب الله جل جلاله ، ومقدس إرادته ، وتقییدها بقیود مراقباته }}


==آداب و احکام ==
==آداب و احکام ==
=== زمان ===
=== زمان ===
[[پرونده:اعتکاف ۷.jpg|بندانگشتی|250px|اعتکاف در مرکز اسلامی هامبورگ]]
[[پرونده:اعتکاف ۷.jpg|بندانگشتی|250px|اعتکاف در مرکز اسلامی هامبورگ]]
برای اعتکاف زمان مخصوصی معین نشده است، ولی براساس برخی روایات، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] در ماه [[رمضان]] اعتکاف می‌کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> ازاین‌رو، بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به‌ویژه دهه سوم آن، دانسته شده است.<ref>مثلاً نک: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۴۹؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۲. </ref> در [[ایران]] مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]] رواج دارد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/01/09/1366053/تاریخچه-اعتکاف-و-ایّام-البیض «تاریخچه اعتکاف»]، خبرگزرای تسنیم.</ref> برگزاری اعتکاف [[رجب|ماه رجب]]، در سایر کشورها نیز در حال گسترش است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82024973/مراسم-اعتکاف-در-کشورهای-جهان-در-حال-فراگیر-شدن-است «مراسم اعتکاف در کشورهای جهان»]، خبرگزرای ایرنا؛ [https://www.shia-news.com/fa/news/139765  «استقبال چشمگیر جوانان»]، شیعه نیوز.</ref>  
برای اعتکاف زمان مخصوصی معین نشده است، ولی براساس برخی روایات، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] در ماه [[رمضان]] اعتکاف می‌کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> ازاین‌رو، بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به‌ویژه دهه سوم آن، دانسته شده است.<ref>مثلاً نک: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۴۹؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۲. </ref> در [[ایران]] مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]] رواج دارد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/01/09/1366053/تاریخچه-اعتکاف-و-ایّام-البیض «تاریخچه اعتکاف»]، خبرگزرای تسنیم.</ref> امروزه  اعتکاف در [[رجب|ماه رجب]] در برخی کشورهای دیگر نیز برگزار می‌شود.<ref>[https://www.irna.ir/news/82024973/مراسم-اعتکاف-در-کشورهای-جهان-در-حال-فراگیر-شدن-است «مراسم اعتکاف در کشورهای جهان»]، خبرگزرای ایرنا؛ [https://www.shia-news.com/fa/news/139765  «استقبال چشمگیر جوانان»]، شیعه نیوز.</ref>  


===مدت===
===مدت===
از نظر فقهای شیعه مدت اعتکاف حداقل سه روز است و پس از پایان روز دوم، اعتکاف روز سوم [[واجب]] می‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۶.</ref> زمان اعتکاف، از آغاز [[طلوع فجر]] روز اول تا غروب روز سوم است.{{مدرک}}به نظر [[مالک بن انس]]<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> و [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]<ref>شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۵.</ref> معتکف باید پیش از غروب آفتاب در محل اعتکاف حاضر شود. دیدگاه اهل‌سنت درباره مدت اعتکاف مختلف بوده است.<ref>ابن رشد، بدایة المجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref>
از نظر فقهای شیعه مدت اعتکاف حداقل سه روز است و پس از پایان روز دوم، اعتکاف روز سوم [[واجب]] می‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۶.</ref> زمان اعتکاف، از آغاز [[طلوع فجر]] روز اول تا غروب روز سوم است.{{مدرک}}البته به نظر [[مالک بن انس]]<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> و [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]<ref>شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۵.</ref> از پیشوایان [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|مذاهب اربعه اهل‌سنت]]، معتکف باید پیش از غروب آفتاب در محل اعتکاف حاضر شود.<ref>ابن رشد، بدایة المجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref>


===مکان===
===مکان===
در برخی روایات، اعتکاف مختص [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]]، [[مسجد کوفه]] و مسجد بصره دانسته شده است، اما روایاتی نیز وجود دارد که در آنها اعتکاف در [[مسجد جامع]] یا مسجدی که امامی عادل در آن [[نماز جمعه]] یا جماعت خوانده باشد، روا شمرده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق،  ج۴، ص۱۷۶؛ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق،  ص۳۶۳. </ref> ازاین‌رو، بیشتر فقیهان متقدم معتقدند اعتکاف به مساجد چهارگانه اختصاص دارد،<ref>نک: صدوق، المقنع، ۱۴۰۴ق، ص ۱۸؛ نیز نک: سیدمرتضی، الانتصار، ۱۳۹۱ق، ص۷۲؛ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۲. </ref> اما در سده‌های بعد، در این محدودیت تردید شد، چنانکه [[شهید اول]] و [[شهید ثانی]] گفته‌اند: اینکه اعتکاف را فقط به مساجد چهارگانه منحصر کنیم سخنی ضعیف است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref>
در برخی روایات، اعتکاف مختص [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]]، [[مسجد کوفه]] و مسجد بصره دانسته شده است، اما روایاتی وجود دارد که در آنها اعتکاف در [[مسجد جامع]] یا مسجدی که امامی عادل در آن [[نماز جمعه]] یا [[نماز جماعت|جماعت]] خوانده باشد، روا شمرده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق،  ج۴، ص۱۷۶؛ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق،  ص۳۶۳. </ref> ازاین‌رو، بیشتر فقیهان متقدم معتقدند اعتکاف به این مساجد چهارگانه اختصاص دارد،<ref>نک: صدوق، المقنع، ۱۴۰۴ق، ص ۱۸؛ نیز نک: سیدمرتضی، الانتصار، ۱۳۹۱ق، ص۷۲؛ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۲. </ref> اما [[شهید اول]] و [[شهید ثانی]] گفته‌اند: اینکه اعتکاف را فقط به مساجد چهارگانه منحصر کنیم سخنی ضعیف است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref>
بیشتر فقیهان معاصر، برگزاری اعتکاف در مساجد جامع شهر و روستاها را صحیح دانسته<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۵؛ صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص ۱۴۴؛ بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص ۴۴۲.</ref> و برخی، انجام آن در غیر از مساجد چهارگانه را (اعم از جامع و غیر جامع) به [[قصد رجاء|قصد رجا]] و رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/64508 «مکان اعتکاف»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>
بیشتر فقیهان قرن چهاردهم نیز، برگزاری اعتکاف در [[مسجد جامع|مساجد جامع]] شهرها را صحیح دانسته<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۵؛ صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص ۱۴۴؛ بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص ۴۴۲.</ref> و برخی، انجام آن در غیر از مساجد چهارگانه را (اعم از جامع و غیرجامع) به [[قصد رجاء|قصد رجا]] و رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/64508 «مکان اعتکاف»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>


===شرط روزه بودن===
===شرط روزه بودن===
طبق [[فقه|فقه شیعه]]، [[روزه]] از ارکان اعتکاف است<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۵؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۵. </ref>  ازاین‌روکسی که نمی‌تواند روزه بگیرد، مانند، [[سفر شرعی|مسافر]]، بیمار و [[حیض|حایض]]، اعتکافش صحیح نیست.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۶.</ref> در اعتکاف نیت روزه قضا یا نذری جایز است.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۵.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی]] و [[احمد بن حنبل]] پیشوای مذاهب اهل‌سنت روزه را در اعتکاف واجب نمی‌دانند.<ref>نک: شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۷؛ ابن هبیره،الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۰؛ نیز نک: مروزی، اختلاف العلماء، ۱۴۰۶ق، ص۷۵.</ref> اما در [[فقه مالکی]] و قول مشهور در [[فقه حنفی]] اعتکاف بدون روزه تحقق نمی‌یابد.<ref>نک: سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۷۲؛ شیخ نظام الدین،الفتاوی الهندیه، ۱۳۲۳ق، ج۱، ص۲۱۱. </ref>  
طبق [[فقه|فقه شیعه]]، [[روزه]] از ارکان اعتکاف است<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۵؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۵. </ref>  ازاین‌روکسی که نمی‌تواند روزه بگیرد، مانند، [[سفر شرعی|مسافر]]، بیمار و [[حیض|حایض]]، اعتکافش صحیح نیست.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۶.</ref> در اعتکاف نیت روزه قضا یا نذری جایز است.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۵.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی]] و [[احمد بن حنبل]] از پیشوایان مذاهب چهارگانه اهل‌سنت روزه را در اعتکاف واجب نمی‌دانند.<ref>نک: شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۷؛ ابن هبیره،الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۰؛ نیز نک: مروزی، اختلاف العلماء، ۱۴۰۶ق، ص۷۵.</ref> اما در [[فقه مالکی]] و قول مشهور در [[فقه حنفی]] اعتکاف بدون روزه تحقق نمی‌یابد.<ref>نک: سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۷۲؛ شیخ نظام الدین،الفتاوی الهندیه، ۱۳۲۳ق، ج۱، ص۲۱۱. </ref>  


===خارج‌نشدن از مسجد===
===خارج‌نشدن از مسجد===
در مدت اعتکاف، خروج از مسجد برای موارد ضروری؛ مانند تهیه خوراک لازم و قضای حاجت، یا امور دارای مصلحت؛ همچون اقامه [[نماز جمعه]]، [[تشییع جنازه]]، اقامه شهادت و [[عیادت]] بیمار، جایز شمرده شده است. در موارد مُجاز نیز لازم است معتکف به ضرورت اکتفا نموده و نباید در جایی بنشیند و تا حدی که ممکن است نباید در سایه راه برود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۸؛ ابن رشد، بدایةالمجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۷؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۷. </ref>
در مدت اعتکاف، خروج از مسجد برای موارد ضروری؛ مانند تهیه خوراک لازم و قضای حاجت، یا امور دارای مصلحت؛ همچون اقامه [[نماز جمعه]]، [[تشییع جنازه]]، اقامه شهادت و [[عیادت]] بیمار، جایز شمرده شده است. البته در این موارد نیز باید معتکف به ضرورت اکتفا نماید و نباید در جایی بنشیند و تا حدی که ممکن است نباید در سایه راه برود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۸؛ ابن رشد، بدایةالمجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۷؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۷. </ref>


===محرمات===
===محرمات===
به گفته فقیهان، در اعتکاف استفاده و بوییدن عطر، مشاجره و جدال درباره امور دنیوی، خریدوفروش (مگر برای ضرورت)، [[استمناء|خودارضایی]] و مباشرت جنسی (حتی در حد بوسیدن) حرام است و اعتکاف را باطل می‌کند.<ref>ابن هبیره، الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۱؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۵-۵۸۷.</ref> همچنین هر چیزی که روزه را باطل می‌کند، اعتکاف را نیز باطل می‌کند.<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵.</ref>
به گفته فقیهان، در اعتکاف استفاده و بوییدن عطر، مشاجره و جدال درباره امور دنیوی، خریدوفروش (مگر برای ضرورت)، [[استمناء|خودارضایی]] و [[استمتاع|مباشرت جنسی]] (حتی در حد بوسیدن) حرام است و اعتکاف را باطل می‌کند.<ref>ابن هبیره، الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۱؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۵-۵۸۷.</ref> همچنین هر چیزی که روزه را باطل می‌کند، اعتکاف را نیز باطل می‌کند.<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵.</ref>
==فلسفه و آثار==
==فلسفه و آثار==
بنا بر روایات، به‌جاآوردن اعتکاف موجب آمرزش [[گناه|گناهان]]<ref>سیوطی، جامع‌الصغیر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۵.</ref> و دوری از [[جهنم|آتش جهنم]]<ref>الطبرانی، المعجم الأوسط، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۱۲۱.</ref> می‌شود. همچنین ایجاد زمینه برای اندیشیدن، فرصت نیایش و راز و نیاز با پروردگار و فراهم آمدن زمینهٔ توبه به عنوان فلسفه آن بیان شده است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057 «اعتکاف و فلسفه آن»]، وبگاه راسخون.</ref>
بنا بر روایات، به‌جاآوردن اعتکاف موجب آمرزش [[گناه|گناهان]]<ref>سیوطی، جامع‌الصغیر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۵.</ref> و دوری از [[جهنم|آتش جهنم]]<ref>الطبرانی، المعجم الأوسط، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۱۲۱.</ref> می‌شود. همچنین ایجاد زمینه برای اندیشیدن، فرصت نیایش و راز و نیاز با پروردگار و فراهم آمدن زمینهٔ توبه به عنوان فلسفه آن بیان شده است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057 «اعتکاف و فلسفه آن»]، وبگاه راسخون.</ref>


== پیشینهٔ اعتکاف ==
== پیشینهٔ اعتکاف ==
:'''اعتکاف پیش از اسلام'''
[[پرونده:(3)اعتکاف.jpg|بندانگشتی|250px]]
[[پرونده:(3)اعتکاف.jpg|بندانگشتی|250px]]
مسلمانان روش اعتکاف را از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] فرا گرفتند،<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴. </ref> بنابر روایتی پیش از [[اسلام]] نیز، اعتکاف وجود داشته است.<ref>بخاری، صحیح بخاری، اداره الطباعه المنیریه، ج۳، ص۱۰۵-۱۱۰؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ۱۹۵۲-۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۶۳. </ref>
مسلمانان روش اعتکاف را از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] فرا گرفتند،<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴. </ref> بنابر روایتی پیش از [[اسلام]] نیز، اعتکاف وجود داشته است.<ref>بخاری، صحیح بخاری، اداره الطباعه المنیریه، ج۳، ص۱۰۵-۱۱۰؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ۱۹۵۲-۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۶۳. </ref>


:'''اعتکاف پیامبر و امامان'''
آنچه درباره اعتکاف پیامبر گزارش شده است مربوط به دوران پس از [[هجرت به مدینه|هجرت]]، در مدینه و در [[رمضان|ماه رمضان]] است، که برای آن حضرت چادری در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] برپا می‌شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> امروزه در مسجد النبی، سمت شرقی ستون توبه استوانه‌ای به نام سریر (تخت) قرار دارد که گفته می‌شود پیامبر(ص) در روزهای اعتکاف، بستر خود را کنار آن جای می‌داد و معتکف می‌شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۶.  المنقری، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، الناشر : مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ج۲، ص۴۴.</ref><br>
آنچه درباره اعتکاف پیامبر گزارش شده است مربوط به دوران پس از هجرت، در [[مدینه]] و در [[ماه رمضان]] است، که برای آن حضرت چادری در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] برپا می‌شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> امروزه در مسجد النبی، سمت شرقی ستون توبه استوانه‌ای به نام سریر (تخت) قرار دارد که گفته می‌شود پیامبر(ص) در روزهای اعتکاف، بستر خود را کنار آن جای می‌داد و معتکف می‌شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۶.  المنقری، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، الناشر : مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ج۲، ص۴۴.</ref><br>
پیامبر اسلام در رمضان [[سال ۳ هجری قمری|سال سوم هجری]]  به جهت وقوع [[غزوه بدر|جنگ بدر]] نتوانست اعتکاف کند؛ ازاین‌رو در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال قبل.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۴.</ref>
پیامبر اسلام در رمضان [[سال ۳ هجری قمری|سال سوم هجری]]  به جهت وقوع [[غزوه بدر|جنگ بدر]] نتوانست اعتکاف کند؛ ازاین‌رو در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال قبل.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۴.</ref>
در منابع روایی از اعتکاف [[امامان شیعه]] از جمله [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۶۰.</ref> نیز گزارش‌هایی نقل شده است.
در منابع روایی از اعتکاف [[امامان شیعه]] از جمله [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۶۰.</ref> نیز گزارش‌هایی نقل شده است.


:'''دوره صفویه و قبل از انقلاب اسلامی ایران'''
:'''برگزاری اعتکاف در دوره صفویه و پهلوی'''<br>به گزارش شیخ لطف‌الله میسی (م [[سال ۱۰۳۵ هجری قمری|۱۰۳۵ق]])، در [[صفویان|دوره صفویه]] در [[قزوین]] و [[اصفهان]] اعتکاف برگزار می‌شده است.<ref>میراث اسلامی ایران, دفتر اول, رساله اعتکافیه, تحقیق احمد عابدی رضوانشهری ۳۱۷-۳۲۰, کتابخانه آیت اللّه مرعشی.</ref> همچنین در برخی گزارش‌ها آمده است، در دوره پهلوی، اعتکاف در برخی شهرهای مذهبی ایران انجام می‌گرفت.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/memory-content?id=22567 «مراسم اعتکاف قبل از انقلاب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله خامنه‌ای.</ref>
شیخ لطف‌الله میسی (م [[سال ۱۰۳۵ هجری قمری|۱۰۳۵ق]]) دربارهٔ اعتکاف در [[قزوین]] و اصفهان در دورهٔ صفویه می‌نویسد: «در [[قزوین]] و [[اصفهان]] بر اجرای اعتکاف اهتمام ورزیده و هدف، ارجاع مردم به نور حقایق و دعا و توسل برای دوام حکومت علوی موسوی بوده است.»<ref>میراث اسلامی ایران, دفتر اول, رساله اعتکافیه, تحقیق احمد عابدی رضوانشهری ۳۱۷-۳۲۰, کتابخانه آیت اللّه مرعشی.</ref><br>
در برخی گزارش‌ها آمده است، قبل از [[انقلاب اسلامی ایران]] ([[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|سال ۱۳۵۷ش]])، در دوره پهلوی، مراسم اعتکاف در این کشور برگزار نمی‌شد و به ندرت و صرفا توسط عده معدودی در برخی شهرهای مذهبی انجام می‌گرفت.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/memory-content?id=22567 «مراسم اعتکاف قبل از انقلاب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله خامنه‌ای.</ref>
 
==تک‌نگاری==
==تک‌نگاری==
درباره اعتکاف آثاری به زبان فارسی و عربی نوشته شده است، برخی از آنها عبارتند از:
درباره اعتکاف آثاری به زبان فارسی و عربی نوشته شده است، برخی از آنها عبارتند از: