کاربر ناشناس
ابن‌حسام قهستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi (صفحه‌ای جدید حاوی «'''اِبْن‌ِ حُسام‌ِ قُهِسْتانى'''، يا خوسفى، شمس‌الدين محمد بن حسام ا...» ایجاد کرد) |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اِبْن‌ِ حُسام‌ِ قُهِسْتانى'''، يا خوسفى، | '''شمس‌الدين محمد بن حسام الدين''' معروف به '''اِبْن‌ِ حُسام‌ِ قُهِسْتانى'''، يا خوسفى، از شاعران معروف شيعى سده 9ق/15م. | ||
==ولادت و نسب== | ==ولادت و نسب== | ||
وی در حدود 782ق در خوسف قهستان (كه اكنون از نواحى بيرجند است) زاده شد و در همانجا به تحصيل مقدمات علوم پرداخت. به گفته مولانا حسامى واعظ در مزارنامه، پدران وی اهل علم و ارشاد بوده و در آن ناحيه به زهد و تقوا شهرت داشته‌اند | وی در حدود 782ق در خوسف قهستان (كه اكنون از نواحى بيرجند است) زاده شد و در همانجا به تحصيل مقدمات علوم پرداخت. به گفته مولانا حسامى واعظ در مزارنامه، پدران وی اهل علم و ارشاد بوده و در آن ناحيه به زهد و تقوا شهرت داشته‌اند.<ref>آيتى، 251-252</ref> | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
از دوران جوانى و چگونگى تحصيلات او اطلاعى در دست نيست. تنها حسامى واعظ گويد كه وی نزد امير سيد محمد شيرازی كه از دانشمندان آن روزگار بوده است به تحصيل علوم پرداخت و از او «رخصت حديث» يافت | از دوران جوانى و چگونگى تحصيلات او اطلاعى در دست نيست. تنها حسامى واعظ گويد كه وی نزد امير سيد محمد شيرازی كه از دانشمندان آن روزگار بوده است به تحصيل علوم پرداخت و از او «رخصت حديث» يافت.<ref>آیتی، 220</ref> | ||
== | ==خصوصیات== | ||
وی مردم آزاده و وارسته بوده و زندگانى را به زراعت مى‌گذرانيده است | وی مردم آزاده و وارسته بوده و زندگانى را به زراعت مى‌گذرانيده است.<ref>آیتی، 251-252</ref> دولتشاه سمرقندی در تذكرة الشعراء گويد كه وی «از دهقنت نان حلال حاصل كردی و گاو بستى و صباح كه به صحرا رفتى تا شام اشعار خود را بر دستة بيل نوشتى»،<ref>سمرقندی، ص 330</ref> و از همين روی با آنكه در قصيده‌سرايى بسيار توانا بوده به مدح سلاطين و حكام زمان نپرداخته و قصايدش كلاً در ستايش بزرگان دين و مدح و ثنای خاندان نبوت است. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
در سال وفات او اختلاف است. دولتشاه | در سال وفات او اختلاف است. دولتشاه<ref>دولتشاه، ص 331</ref> و به تبع او قاضى نورالله شوشتری در مجالس المؤمنين<ref>شوشتری،2/682</ref> وفات او را در 875ق نوشته و خواندمير در حبيب السير<ref>خواندمير، 4/336</ref> سال 893ق را و شاگرد خود او حسامى واعظ در مزارنامه<ref>آيتى، 254</ref> روز 23 ربيع الثانى 873ق را ذكر كرده‌اند. حسامى واعظ شاگرد و حويشاوند نزديك ابن حسام بوده<ref>خواندمير، 4/617</ref> و طبعاً تاريخى كه او ذكر مى‌كند بيش از گفته دولتشاه قابل اعتماد است. حسامى واعظ سالهای عمر استاد خود را 92 سال نوشته<ref>آيتى، 252</ref> و بدين حساب ولادت او در 781ق/782ق بوده است. | ||
===آرامگاه=== | ===آرامگاه=== | ||
مدفن ابن حسام در كشتزاری در قصبة خوسف واقع شده و در 920ق در زمان حكومت مقصود بيك مهردار، بقعه و صحنى برای آن ساخته‌اند | مدفن ابن حسام در كشتزاری در قصبة خوسف واقع شده و در 920ق در زمان حكومت مقصود بيك مهردار، بقعه و صحنى برای آن ساخته‌اند.<ref>آیتی، 254</ref> | ||
از ابن حسام 3 پسر باقى ماند، كه حسامى واعظ از هر 3 سخن گفته و آنان را به زهد و علم و تقوا ستوده است | از ابن حسام 3 پسر باقى ماند، كه حسامى واعظ از هر 3 سخن گفته و آنان را به زهد و علم و تقوا ستوده است.<ref>آیتی، 255</ref> | ||
==تالیفات== | ==تالیفات== | ||
===ديوان اشعار=== | ===ديوان اشعار=== | ||
ديوان اشعار، كه شامل قصايد، غزليات و انواع ديگر نظم چون ترجيع‌بند، تركيب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت رسول‌اكرم(ص) و منقبت على بن ابى طالب(ع) و فرزندان اوست و در قصايد بسيار به شرح واقعة كربلا، شهادت حسين بن على(ع)، قساوت دشمنان اهل بيت و موضوعات مشابه پرداخته است. | ديوان اشعار، كه شامل قصايد، غزليات و انواع ديگر نظم چون ترجيع‌بند، تركيب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت رسول‌اكرم(ص) و منقبت على بن ابى طالب(ع) و فرزندان اوست و در قصايد بسيار به شرح واقعة كربلا، شهادت حسين بن على(ع)، قساوت دشمنان اهل بيت و موضوعات مشابه پرداخته است. | ||
'''ویژگی های اشعار''' | '''ویژگی های اشعار''' | ||
در قصيده سرايى از شيوه سخن سرايان بزرگ چون انوری و خاقانى و كمال الدين اسماعيل و ظهير فاريابى و سلمان ساوجى پيروی و در موارد بسيار از اشعار آنان اقتفاء و تضمين كرده است. آوردن تلميحات مناسب، درج آيات و احاديث، اشاره به اشخاص و وقايع تاريخى، و استفاده از نكات علمى و ادبى از خصوصيات شعر اوست، و در بكار بردن قوافى و رديفهای مشكل، التزامهای دشوار و اشكال شعر غريب چون تربيع و تسديس و تسميط و تشجير توانايى خاص دارد. قصيدة موشح او به نام «سحريه» در نعت رسول اكرم(ص) مشحون است به انواع صنايع بديعى، كه از ابيات آن اوزان مختلف استخراج مى‌شود. | در قصيده سرايى از شيوه سخن سرايان بزرگ چون انوری و خاقانى و كمال الدين اسماعيل و ظهير فاريابى و سلمان ساوجى پيروی و در موارد بسيار از اشعار آنان اقتفاء و تضمين كرده است. آوردن تلميحات مناسب، درج آيات و احاديث، اشاره به اشخاص و وقايع تاريخى، و استفاده از نكات علمى و ادبى از خصوصيات شعر اوست، و در بكار بردن قوافى و رديفهای مشكل، التزامهای دشوار و اشكال شعر غريب چون تربيع و تسديس و تسميط و تشجير توانايى خاص دارد. قصيدة موشح او به نام «سحريه» در نعت رسول اكرم(ص) مشحون است به انواع صنايع بديعى، كه از ابيات آن اوزان مختلف استخراج مى‌شود. | ||
===خاورنامه=== | ===خاورنامه=== | ||
خاورنامه (يا خاوران نامه )، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقليد از شاهنامة فردوسى، كه نظم آن در 830ق به پايان رسيده است. موضوع خاورنامه شرح غزوات على بن ابى طالب(ع) و دلاوريهای او و اصحاب اوست و همچون ساير منظومه‌های حماسى و دينى تركيبى است از وقايع تاريخى و افسانه‌های عاميانه. | خاورنامه (يا خاوران نامه)، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقليد از شاهنامة فردوسى، كه نظم آن در 830ق به پايان رسيده است. موضوع خاورنامه شرح غزوات على بن ابى طالب(ع) و دلاوريهای او و اصحاب اوست و همچون ساير منظومه‌های حماسى و دينى تركيبى است از وقايع تاريخى و افسانه‌های عاميانه. | ||
اين منظومه از بهترين نمونه‌های حماسه دينى است و شاعر در نظم آن چنانكه خود گويد، به كتابى كه به زبان عربى بوده نظر داشته است. | اين منظومه از بهترين نمونه‌های حماسه دينى است و شاعر در نظم آن چنانكه خود گويد، به كتابى كه به زبان عربى بوده نظر داشته است. | ||
اين منظومه در ايران و هند شهرت و رواج بسيار داشته است. به سبب سرودن اين منظومه ابن حسام را «فردوسى ثانى» لقب داده‌اند | اين منظومه در ايران و هند شهرت و رواج بسيار داشته است. به سبب سرودن اين منظومه ابن حسام را «فردوسى ثانى» لقب داده‌اند<ref>اته، .(I/560</ref> خاوران نامه در سده 11ق به دست شاعری دكنى متخلص به رستمى برای خديجه سلطان شهربانو، همسر سلطان محمد عادلشاه پادشاه دكن (1037- 1067ق/ 1627-1656م) به زبان دكنى ترجمه شد.<ref>اته، .(I/560</ref> | ||
===نظم | ===نظم نثراللالى=== | ||
«نظم نثر اللا¸لى» ترجمه منظوم شماری از كلمات قصار حضرت على(ع) است. شاعر در اين كار به رساله معروف رشيدالدين وطواط، نثر اللالى من كلام اميرالمؤمنين على، نظر داشته، و هر «كلمه» را در يك بيت به نظم درآورده است. بخشى از اين اثر كه در نسخ خطى موجود بوده ضمن ديوان او | «نظم نثر اللا¸لى» ترجمه منظوم شماری از كلمات قصار حضرت على(ع) است. شاعر در اين كار به رساله معروف رشيدالدين وطواط، نثر اللالى من كلام اميرالمؤمنين على، نظر داشته، و هر «كلمه» را در يك بيت به نظم درآورده است. بخشى از اين اثر كه در نسخ خطى موجود بوده ضمن ديوان او<ref>نظم نثراللالی، ص 474-484</ref> اخيراً طبع شده است. | ||
===دلائل النبوة و نسب‌نامه=== | ===دلائل النبوة و نسب‌نامه=== | ||
«دلائل النبوة و نسب‌نامه»، منظومه‌ای است در ذكر دلايل نبوت پيامبر اكرم كه در پى آن نسب‌نامه آن حضرت تا حضرت آدم(ع) به نظم درآمده و ضمن ديوان او | «دلائل النبوة و نسب‌نامه»، منظومه‌ای است در ذكر دلايل نبوت پيامبر اكرم كه در پى آن نسب‌نامه آن حضرت تا حضرت آدم(ع) به نظم درآمده و ضمن ديوان او<ref>دلائل النبوه، ص 485- 548</ref> به طبع رسيده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* آيتى، محمدحسين، بهارستان در تاريخ و تراجم رجال قاينات و قهستان، تهران، 1327ش. | * آيتى، محمدحسين، بهارستان در تاريخ و تراجم رجال قاينات و قهستان، تهران، 1327ش. | ||
* ابن حسام خوسفى، محمد، ديوان، به كوشش احمد احمدی بيرجندی و محمدتقى سالك، مشهد، 1366ش. | * ابن حسام خوسفى، محمد، ديوان، به كوشش احمد احمدی بيرجندی و محمدتقى سالك، مشهد، 1366ش. | ||
* خواندمير، غياث‌الدين، حبيب السير، به كوشش محمد دبيرسياقى، تهران، 1362ش. | * خواندمير، غياث‌الدين، حبيب السير، به كوشش محمد دبيرسياقى، تهران، 1362ش. | ||
* دولتشاه سمرقندی، تذكرة الشعراء، تهران، 1338ش. | * دولتشاه سمرقندی، تذكرة الشعراء، تهران، 1338ش. | ||
* روملو، حسن بيك، احسن التواريخ، به كوشش عبدالحسين نوائى، تهران، 1349ش. | * روملو، حسن بيك، احسن التواريخ، به كوشش عبدالحسين نوائى، تهران، 1349ش. | ||
* شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنين، تهران، 1375ق. | * شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنين، تهران، 1375ق. | ||
* صفا، ذبيح‌الله، تاريخ ادبيات در ايران، تهران، 1363ش. | * صفا، ذبيح‌الله، تاريخ ادبيات در ايران، تهران، 1363ش. | ||
* مشار، چاپى | * مشار، چاپى فارسى. | ||
* معصوم‌عليشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به كوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1345ش. | |||
=== منبع انگلیسی === | === منبع انگلیسی === | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
* Ethe, Hermann, Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903. | * Ethe, Hermann, Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1605 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1605 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | ||