کاربر ناشناس
ابن‌حسام قهستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شمس‌الدين محمد بن حسام الدين''' معروف به '''اِبْن‌ِ حُسام‌ِ قُهِسْتانى'''، يا خوسفى، از شاعران معروف شيعى سده 9ق/15م. | '''شمس‌الدين محمد بن حسام الدين''' معروف به '''اِبْن‌ِ حُسام‌ِ قُهِسْتانى'''، يا خوسفى، از شاعران معروف شيعى سده 9ق/15م. | ||
==ولادت و نسب== | ==ولادت و نسب== | ||
وی در حدود 782ق در | وی در حدود 782ق در [[خوسف]] [[قهستان]] كه اكنون از نواحى [[بیرجند]] است، زاده شد و در همانجا به تحصيل مقدمات علوم پرداخت. به گفته [[مولانا حسامی واعظ]] در مزارنامه، پدران وی اهل علم و ارشاد بوده و در آن ناحيه به [[زهد]] و [[تقوا]] شهرت داشته‌اند.<ref>آيتى، 251-252</ref> | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
از دوران جوانى و چگونگى تحصيلات او اطلاعى در دست نيست. تنها حسامى واعظ گويد كه وی نزد | از دوران جوانى و چگونگى تحصيلات او اطلاعى در دست نيست. تنها حسامى واعظ گويد كه وی نزد امیر [[سید محمد شیرازی]] كه از دانشمندان آن روزگار بوده است به تحصيل علوم پرداخت و از او «رخصت حديث» يافت.<ref>آیتی، 220</ref> | ||
==خصوصیات== | ==خصوصیات== | ||
وی مردم آزاده و وارسته بوده و | وی مردم آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت مى‌گذرانيده است.<ref>آیتی، 251-252</ref> [[دولتشاه سمرقندی]] در تذكرة الشعراء گويد كه وی «از دهقنت [=کشاورزی] نان حلال حاصل كردی و گاو بستى و صباح كه به صحرا رفتى تا شام اشعار خود را بر دسته بيل نوشتى»،<ref>سمرقندی، ص 330</ref> و از همين روی با آنكه در قصيده‌سرايى بسيار توانا بوده به مدح سلاطين و حكام زمان نپرداخته و قصايدش كلاً در ستايش بزرگان [[دین]] و مدح و ثنای [[اهل بیت(ع)|خاندان نبوت]] است. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
در سال وفات او اختلاف است. | در سال وفات او اختلاف است. [[دولتشاه]]<ref>دولتشاه، ص 331</ref> و به تبع او [[قاضی نورالله شوشتری|قاضى نورالله شوشتری]] در مجالس المؤمنين<ref>شوشتری،2/682</ref> وفات او را در 875ق نوشته و [[خواندمیر]] در حبيب السير<ref>خواندمير، 4/336</ref> سال 893ق را و شاگرد خود او حسامى واعظ در مزارنامه<ref>آيتى، 254</ref> روز 23 [[ربیع الثانی]] 873ق را ذكر كرده‌اند. حسامى واعظ شاگرد و حويشاوند نزديك ابن حسام بوده<ref>خواندمير، 4/617</ref> و طبعاً تاريخى كه او ذكر مى‌كند بيش از گفته دولتشاه قابل اعتماد است. حسامى واعظ سالهای عمر استاد خود را 92 سال نوشته<ref>آيتى، 252</ref> و بدين حساب ولادت او در 781ق/782ق بوده است. | ||
===آرامگاه=== | ===آرامگاه=== | ||
مدفن ابن حسام در كشتزاری در | مدفن ابن حسام در كشتزاری در قصبه [[خوسف]] واقع شده و در 920ق در زمان حكومت [[مقصود بیک مهردار]]، بقعه و صحنى برای آن ساخته‌اند.<ref>آیتی، 254</ref> | ||
از ابن حسام 3 پسر باقى ماند، كه حسامى واعظ از هر 3 سخن گفته و آنان را به زهد و علم و تقوا ستوده است.<ref>آیتی، 255</ref> | ==فرزندان== | ||
از ابن حسام 3 پسر باقى ماند، كه حسامى واعظ از هر 3 سخن گفته و آنان را به [[زهد]] و علم و [[تقوا]] ستوده است.<ref>آیتی، 255</ref> | |||
==تالیفات== | ==تالیفات== | ||
===ديوان اشعار=== | ===ديوان اشعار=== | ||
ديوان اشعار، كه شامل قصايد، غزليات و انواع ديگر نظم چون ترجيع‌بند، تركيب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت رسول‌اكرم(ص) و منقبت على بن ابى طالب(ع) و فرزندان اوست و در قصايد بسيار به شرح | ديوان اشعار، كه شامل قصايد، غزليات و انواع ديگر نظم چون ترجيع‌بند، تركيب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص)|رسول‌اكرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع)|على بن ابى طالب(ع)]] و فرزندان اوست و در قصايد بسيار به شرح واقعه [[کربلا]]، شهادت [[حسین بن علی (ع)|حسين بن على(ع)]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع)|اهل بيت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است. | ||
'''ویژگی های اشعار''' | '''ویژگی های اشعار''' | ||
در قصيده سرايى از شيوه سخن سرايان بزرگ چون انوری و | در قصيده سرايى از شيوه سخن سرايان بزرگ چون [[انوری]]، [[خاقانی]]، [[کمال الدین اسماعیل]] و [[ظهیر فاریابی]] و [[سلمان ساوجی پیروی]] و در موارد بسيار از اشعار آنان اقتفاء و تضمين كرده است. آوردن تلميحات مناسب، درج آيات و [[احادیث|احاديث]]، اشاره به اشخاص و وقايع تاريخى، و استفاده از نكات علمى و ادبى از خصوصيات شعر اوست، و در بكار بردن قوافى و رديفهای مشكل، التزامهای دشوار و اشكال شعر غريب چون تربيع و تسديس و تسميط و تشجير توانايى خاص دارد. قصيده موشح او به نام «سحريه» در نعت [[رسول اکرم(ص)]] مشحون است به انواع صنايع بديعى، كه از ابيات آن اوزان مختلف استخراج مى‌شود. | ||
===خاورنامه=== | ===خاورنامه=== | ||
خاورنامه (يا خاوران نامه)، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقليد از | خاورنامه (يا خاوران نامه)، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقليد از [[شاهنامه]] [[فردوسی]]، كه نظم آن در 830ق به پايان رسيده است. موضوع خاورنامه شرح غزوات [[علی بن ابی طالب(ع)|على بن ابى طالب(ع)]] و دلاوريهای او و اصحاب اوست و همچون ساير منظومه‌های حماسى و دينى تركيبى است از وقايع تاريخى و افسانه‌های عاميانه. | ||
اين منظومه از بهترين نمونه‌های حماسه دينى است و شاعر در نظم آن چنانكه خود گويد، به كتابى كه به زبان عربى بوده نظر داشته است. | اين منظومه از بهترين نمونه‌های حماسه دينى است و شاعر در نظم آن چنانكه خود گويد، به كتابى كه به زبان عربى بوده نظر داشته است. | ||
اين منظومه در | اين منظومه در [[ایران]] و [[هند]] شهرت و رواج بسيار داشته است. به سبب سرودن اين منظومه ابن حسام را «فردوسى ثانى» لقب داده‌اند<ref>اته، .(I/560</ref> خاوران نامه در سده 11ق به دست شاعری دكنى متخلص به رستمى برای [[خدیجه سلطان شهربانو|خديجه سلطان شهربانو]]، همسر [[سلطان محمد عادلشاه|سلطان محمد عادلشاه]] پادشاه [[دکن]] (1037- 1067ق/ 1627-1656م) به زبان دكنى ترجمه شد.<ref>اته، .(I/560</ref> | ||
===نظم نثراللالى=== | ===نظم نثراللالى=== | ||
«نظم نثر | «نظم نثر اللالى» ترجمه منظوم شماری از كلمات قصار [[حضرت علی(ع)|حضرت على(ع)]] است. شاعر در اين كار به رساله معروف [[رشیدالدین وطواط|رشيدالدين وطواط]]، نثر اللالى من كلام اميرالمؤمنين على، نظر داشته، و هر «كلمه» را در يك بيت به نظم درآورده است. | ||
===دلائل النبوة و نسب‌نامه=== | ===دلائل النبوة و نسب‌نامه=== | ||
«دلائل النبوة و نسب‌نامه»، منظومه‌ای است در ذكر دلايل | «دلائل النبوة و نسب‌نامه»، منظومه‌ای است در ذكر دلايل [[نبوت]] [[پیامبر اکرم(ص)|پيامبر اكرم(ص)]] كه در پى آن نسب‌نامه آن حضرت تا [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم(ع)]] به نظم درآمده و ضمن ديوان او<ref>دلائل النبوه، ص 485- 548</ref> به طبع رسيده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۰: | ||
* شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنين، تهران، 1375ق. | * شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنين، تهران، 1375ق. | ||
* صفا، ذبيح‌الله، تاريخ ادبيات در ايران، تهران، 1363ش. | * صفا، ذبيح‌الله، تاريخ ادبيات در ايران، تهران، 1363ش. | ||
* مشار، چاپى فارسى. | * مشار، چاپى فارسى. | ||
* معصوم‌عليشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به كوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1345ش. | * معصوم‌عليشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به كوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1345ش. | ||
=== منبع انگلیسی === | === منبع انگلیسی === | ||