پرش به محتوا

انتظار فرج: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۲۷۲ بایت حذف‌شده ،  ‏۷ مارس ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mashg
imported>Mashg
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۱: خط ۱۱:
اصل «انتظار فرج» از يك اصل كلى اسلامى و قرآنى ديگر استنتاج مى‏ شود و آن اصل «حرمت يأس از رَوح اللَّه»<ref>استناد به آیه ۸۷سوره یوسف:وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ</ref> است. از آیاتی که ريشه اين انديشه است و در روايات اسلامى بدان‌ها استناد شده است٬ استفاده مى‏‌شود كه [[ظهور]] مهدى موعود حلقه‏‌اى است از حلقات مبارزه اهل‏ حق و اهل باطل كه به پيروزى نهايى اهل حق منتهى مى‏‌شود. سهيم بودن يك فرد در اين سعادت موقوف به اين است كه آن فرد عملًا در گروه اهل حق باشد. <ref>مطهری ٬قیام و انقلاب مهدی(عج)٬ مجموعه‌‏آثاراستادشهيدمطهرى٬ بی‌تا٬ ج۲۷ ٬ ص۴۰۶و۴۲۷</ref>
اصل «انتظار فرج» از يك اصل كلى اسلامى و قرآنى ديگر استنتاج مى‏ شود و آن اصل «حرمت يأس از رَوح اللَّه»<ref>استناد به آیه ۸۷سوره یوسف:وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ</ref> است. از آیاتی که ريشه اين انديشه است و در روايات اسلامى بدان‌ها استناد شده است٬ استفاده مى‏‌شود كه [[ظهور]] مهدى موعود حلقه‏‌اى است از حلقات مبارزه اهل‏ حق و اهل باطل كه به پيروزى نهايى اهل حق منتهى مى‏‌شود. سهيم بودن يك فرد در اين سعادت موقوف به اين است كه آن فرد عملًا در گروه اهل حق باشد. <ref>مطهری ٬قیام و انقلاب مهدی(عج)٬ مجموعه‌‏آثاراستادشهيدمطهرى٬ بی‌تا٬ ج۲۷ ٬ ص۴۰۶و۴۲۷</ref>


پس هر فردی نمی‌تواند خود را منتظر فرج امام غایب بداند؛ زیرا قومی که در انتظار مُصلِح هستند باید خود صالح و شایسته باشند و کسی می‌تواند در صدد اصلاح خود بر آید که امام زمان(ع) خود را بشناسد و گر نه همانند کسی است که در زمان [[جاهلیت]] زندگی می‌کند و بدیهی است که همانند مردم [[جاهلیت]] هم خواهد مرد.<ref>طبرسی،اعلام الوری، ص۴۱۵ </ref>
پس هر فردی نمی‌تواند خود را منتظر فرج امام غایب بداند؛ زیرا قومی که در انتظار مُصلِح هستند باید خود صالح و شایسته باشند و کسی می‌تواند در صدد اصلاح خود بر آید که امام زمان(ع) خود را بشناسد و گر نه همانند کسی است که در زمان [[جاهلیت]] زندگی می‌کند و بدیهی است که همانند مردم [[جاهلیت]] هم خواهد مرد.<ref>علامه مجلسى‏، بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۴۰.</ref>


==انتظار نزد اهل سنت==
==انتظار نزد اهل سنت==
خط ۲۳: خط ۲۳:


عبدالرحمن ابن خلدون از دانشمندان قرن نهم هجری با این که در روایات غیبت و ظهور تشکیک کرده و تردید دارد٬ لیکن در ابتدای سخنان خود در این بخش می‌گوید:
عبدالرحمن ابن خلدون از دانشمندان قرن نهم هجری با این که در روایات غیبت و ظهور تشکیک کرده و تردید دارد٬ لیکن در ابتدای سخنان خود در این بخش می‌گوید:
«بدان که مشهور اهل اسلام در طول اعصار بر این عقیده‌اند که به ناچار در [[آخرالزمان]] مردی از [[اهل بیت]] ظهور خواهد کرد که دین را تأیید کند و عدالت را ظاهر سازد و مسلمانان از وی پیروی کنند. او بر ممالک اسلامی استیلا خواهد یافت و نامش مهدی است. خروج [[دجال]] وحوادث دیگر پس از آن واین که '''عیسی(ع)''' در پی او خواهد آمد و '''دجّال''' را خواهد کشت یا با او خواهد آمد ودر کشتن دجّال یاور وی خواهد بود و در نمازش به مهدی علیه‌السلام اقتدا خواهد کرد ... در اين باره به احاديثى استدلال می‌كنند كه ائمه محدثان آنها را تخريج كرده‌‏اند.»<ref>ابن خلدون، مقدمه ابن خلدون، ص۳۱۱</ref>
«بدان که مشهور اهل اسلام در طول اعصار بر این عقیده‌اند که به ناچار در [[آخرالزمان]] مردی از [[اهل بیت]] ظهور خواهد کرد که دین را تأیید کند و عدالت را ظاهر سازد و مسلمانان از وی پیروی کنند. او بر ممالک اسلامی استیلا خواهد یافت و نامش مهدی است. خروج [[دجال]] وحوادث دیگر پس از آن واین که '''عیسی(ع)''' در پی او خواهد آمد و '''دجّال''' را خواهد کشت یا با او خواهد آمد ودر کشتن دجّال یاور وی خواهد بود و در نمازش به مهدی علیه‌السلام اقتدا خواهد کرد ... در اين باره به احاديثى استدلال می‌كنند كه ائمه محدثان آنها را تخريج كرده‌‏اند.»<ref>ابن خلدون،                         ديوان المبتدأ و الخبر، ج‏۱، ص۳۸۷</ref>


اهل سنّت گرچه اصل انتظار ظهور مهدی(ع) را قبول دارند، ولی معتقدند که او هنوز متولد نشده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۱، ص۹۰ </ref> شیعه امامیه و برخی دیگر از [[مذاهب اسلامی]] و غیر اسلامی به انتظار ظهور شخصی به عنوان منجی نشسته‌اند که او به دنیا آمده و زنده است و ناظر اعمال و رفتارها و گرفتاری‌های مسلمانان است.
اهل سنّت گرچه اصل انتظار ظهور مهدی(ع) را قبول دارند، ولی معتقدند که او هنوز متولد نشده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۱، ص۹۰ </ref> شیعه امامیه و برخی دیگر از [[مذاهب اسلامی]] و غیر اسلامی به انتظار ظهور شخصی به عنوان منجی نشسته‌اند که او به دنیا آمده و زنده است و ناظر اعمال و رفتارها و گرفتاری‌های مسلمانان است.
خط ۳۷: خط ۳۷:
در روایات شیعه، انتظار قائم از ضروریات است و شرط پذیرش دیگر اعمال. ابوبصیر می‌گوید روزی امام صادق (ع) فرمود: {{عربی|اندازه=۹۰%|أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِم‏}} : آیا از آن چیزی که خداوند بدون آن هیچ عملی را از بنده ای قبول نمی کند، باخبرتان نکنم؟ آنها گفتند: بله، بفرمایید، فرمود: «اقرار به شهادتین و اقرار به آنچه که خداوند امر کرده است و آنها را بپذیرد، ولایت ما خاندان عصمت و طهارت را داشته باشد و از دشمنان برائت بجوید؛ و چیزی که موجب قبولی اعمال می شود، '''انتظار قائم''' است. همچنین امام در ادامه فرمودند: ما دولت و حکومتی داریم که خداوند هر وقت بخواهد آن را محقق می کند. <ref>نعمانى‏٬ الغيبة،۱۳۹۷ق٬ ص۲۰۰</ref>
در روایات شیعه، انتظار قائم از ضروریات است و شرط پذیرش دیگر اعمال. ابوبصیر می‌گوید روزی امام صادق (ع) فرمود: {{عربی|اندازه=۹۰%|أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِم‏}} : آیا از آن چیزی که خداوند بدون آن هیچ عملی را از بنده ای قبول نمی کند، باخبرتان نکنم؟ آنها گفتند: بله، بفرمایید، فرمود: «اقرار به شهادتین و اقرار به آنچه که خداوند امر کرده است و آنها را بپذیرد، ولایت ما خاندان عصمت و طهارت را داشته باشد و از دشمنان برائت بجوید؛ و چیزی که موجب قبولی اعمال می شود، '''انتظار قائم''' است. همچنین امام در ادامه فرمودند: ما دولت و حکومتی داریم که خداوند هر وقت بخواهد آن را محقق می کند. <ref>نعمانى‏٬ الغيبة،۱۳۹۷ق٬ ص۲۰۰</ref>


در روایات شیعی فضیلت‌های بسیاری پیرامون انتظار و شخص منتظر نیز ذکر شده است. مانند اینکه انتظار برترین عمل، محبوب‌ترین عمل و نخستین عبادت است و منتظر از اولیای الهی و برتر از افراد هر زمان و در زمره اهل بیت ع محشور می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی عج، جلد پنجم</ref>
در روایات شیعی فضیلت‌های بسیاری پیرامون انتظار و شخص منتظر نیز ذکر شده است. مانند اینکه انتظار برترین عمل، محبوب‌ترین عمل و نخستین عبادت است و منتظر از اولیای الهی و برتر از افراد هر زمان و در زمره اهل بیت ع محشور می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی عج، ج۵ ٬ ص۳۱۲</ref>


امام سجّاد(ع) فرموده است: {{عربی|اندازه=۹۰%|انتظار الفرج من اعظم الفرج}} ؛ «انتظار فرج، خود از بزرگ‏ترين گشايش‏‌ها است». <ref>صدوق٬ كمال الدين و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق٬ ج‏۱، ص۳۲</ref>
امام سجّاد(ع) فرموده است: {{عربی|اندازه=۹۰%|انتظار الفرج من اعظم الفرج}} ؛ «انتظار فرج، خود از بزرگ‏ترين گشايش‏‌ها است». <ref>صدوق٬ كمال الدين و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق٬ ج‏۱، ص۳۲</ref>


در روایتی از امام باقر(ع) انتظار قائم عج در کنار شهادت بر یگانگی خداوند و نبوت پیامبر(ص) از ارکان دین معرفی می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵، ج ۲، ص۲۲</ref> همچنین کسی که در حال انتظار قائم از دنیا برود٬ مانند کسی که در خیمه همراه با حضرت قائم(عج) است و در کنار پیامبر اکرم(ص) شمشیر زده و به شهادت می‌رسد.<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه،۱۳۹۵ق٬ ج‏۱، ص۳۳۸</ref> <ref>برقی، المحاسن، ج ۱، ص۱۳۴</ref>
در روایتی از امام باقر(ع) انتظار قائم عج در کنار شهادت بر یگانگی خداوند و نبوت پیامبر(ص) از ارکان دین معرفی می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵، ج ۲، ص۲۲</ref> همچنین کسی که در حال انتظار قائم از دنیا برود٬ مانند کسی که در خیمه همراه با حضرت قائم(عج) است و در کنار پیامبر اکرم(ص) شمشیر زده و به شهادت می‌رسد.<ref>ابن بابویه قمی، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۳۹۵ق٬ ج‏۱، ص۳۳۸</ref>


امام صادق(ع) مى‏‌فرمايد: «نزديك‏ترين جايى كه خداى متعال به بندگانش هست‏ و نيز بيشترين زمانى كه از ايشان راضى است، وقتى است كه حجّت الهى را از دست بدهند و او بر ايشان ظاهر نشود و جايش را ندانند؛ در عين حال يقين دارند كه آن حجّت باقى است و باطل نشده است. پس در آن هنگام، هر صبح و شام، منتظر فرج باشيد ...»<ref>طبرسی٬ إعلام الورى بأعلام الهدى، ۱۳۹۰ق٬ ص۴۳</ref>
امام صادق(ع) مى‏‌فرمايد: «نزديك‏‌ترين جايى كه خداى متعال به بندگانش هست‏ و نيز بيشترين زمانى كه از ايشان راضى است، وقتى است كه حجّت الهى را از دست بدهند و او بر ايشان ظاهر نشود و جايش را ندانند؛ در عين حال يقين دارند كه آن حجّت باقى است و باطل نشده است. پس در آن هنگام، هر صبح و شام، منتظر فرج باشيد ...»<ref>طبرسی٬ إعلام الورى بأعلام الهدى، ۱۳۹۰ق٬ ص۴۳</ref>
   
   
امام جواد(ع): {{عربی|اندازه=۹۰%|افضَلُ اعمالِ شيعتنا انتظارُ الفَرَج مَن عَرَف هذ الامرَ فقد فُرِّج عَنه بانتظاره}}؛<ref>مجلسی٬ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۰ </ref>«برترين عمل شيعيان ما انتظار فرج است. هر كس اين امر را بداند و آن را بشناسد، با همين انتظار در كارش گشايش و فرج مى‌‏شود».
امام جواد(ع): {{عربی|اندازه=۹۰%|افضَلُ اعمالِ شيعتنا انتظارُ الفَرَج مَن عَرَف هذ الامرَ فقد فُرِّج عَنه بانتظاره}}؛<ref>مجلسی٬ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۰ </ref>«برترين عمل شيعيان ما انتظار فرج است. هر كس اين امر را بداند و آن را بشناسد، با همين انتظار در كارش گشايش و فرج مى‌‏شود».
خط ۷۷: خط ۷۷:
[[علی شریعتی]] در سخنرانی معروف خود با عنوان انتظار، مذهب اعتراض می‌گوید انتظار برای عد‌ه‌ای به معنای پذیرش جبر تاریخ است که می‌بایست در ظلم و فساد زندگی کنند تا منجی ظهور کند که چنین انتظاری در خدمت حاکمان ظالم برای ساکت کردن مردم است.
[[علی شریعتی]] در سخنرانی معروف خود با عنوان انتظار، مذهب اعتراض می‌گوید انتظار برای عد‌ه‌ای به معنای پذیرش جبر تاریخ است که می‌بایست در ظلم و فساد زندگی کنند تا منجی ظهور کند که چنین انتظاری در خدمت حاکمان ظالم برای ساکت کردن مردم است.


دیدگاه دیگری در مورد مسئله حکومت در دوران غیبت معتقد است، غیبت موجب محرومیت از همه برکات وجود امام است که از آن جمله تشکیل حکومت است.<ref>انصاری، المکاسب، (چاپ‌ سنگی، ۱۳۷۵ق) ص‌ ۱۵۴-۱۵۵</ref> شهید مطهری این دیدگاه را نقل می‌کند و می‌گوید همین نگاه‌ها باعث می‌شود که عده‌ای از فقیهان نخستین، به دفن [[سهم امام]] از خمس اقدام کردند.<ref>شهید ثانی، الروضه البهیه، ۱۳۶۵، ج‌ ۱، ص‌ ۱۳۴ و ۱۳۹</ref>
دیدگاه دیگری در مورد مسئله حکومت در دوران غیبت معتقد است، غیبت موجب محرومیت از همه برکات وجود امام است که از آن جمله تشکیل حکومت است.<ref>انصاری، المکاسب، (چاپ‌ سنگی، ۱۳۷۵ق) ص‌ ۱۵۴-۱۵۵</ref> شهید مطهری این دیدگاه را نقل می‌کند و می‌گوید همین نگاه‌ها باعث می‌شود که عده‌ای از فقیهان نخستین، به دفن [[سهم امام]] از خمس اقدام کردند.<ref>مکی، الروضه البهیه، ۱۳۶۵، ج‌ ۱، ص‌ ۱۳۴ و ۱۳۹</ref>


توجه به احادیث [[تقیه]] و منطبق کردن آن بر عصر غیبت باعث می‌شود که عده ایی [[تقیه]] و سکوت در مقابل حاکمان ظالم را تا قیام امام زمان واجب بدانند.<ref>اصدار مرکز الرساله، التقیه‌ فی‌ الفکر الاسلامی، ۱۴۱۹ق، صص‌ ۷۵ و ۸۰</ref>
توجه به احادیث [[تقیه]] و منطبق کردن آن بر عصر غیبت باعث می‌شود که عده ایی [[تقیه]] و سکوت در مقابل حاکمان ظالم را تا قیام امام زمان واجب بدانند.<ref>اصدار مرکز الرساله، التقیه‌ فی‌ الفکر الاسلامی، ۱۴۱۹ق، صص‌ ۷۵ و ۸۰</ref>
خط ۹۵: خط ۹۵:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
*محمدی ری شهری، محمد٬ دانشنامه امام مهدی(عج) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، قم٬ موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث٬ چ۲ ٬ ۱۳۹۳ش.
*محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی عج، جلد پنجم
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم٬ دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵
*برقی، احمد بن محمد٬ المحاسن٬ تحقیق مهدی رجائی٬ قم٬ مجمع جهانی اهل بیت(ع)٬ ۱۴۱۶ق.
*ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب.
*ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب.
*باقی، عمادالدین٬ در شناخت‌ حزب‌ قاعدین‌ زمان، قم، نشر دانش‌ اسلامی٬ چ۳ ٬ ۱۳۶۳ش.
*باقی، در شناخت‌ حزب‌ قاعدین‌ زمان، قم، نشر دانش‌ اسلامی.
*انصاری، شیخ‌ مرتضی‌٬ المکاسب، (چاپ‌ سنگی، ۱۳۷۵ ه. ق)
*انصاری، شیخ‌ مرتضی‌٬ المکاسب، (چاپ‌ سنگی، ۱۳۷۵ ه. ق)
*ابن علی٬ زین الدین محمد(شهید ثانی)، الروضةالبهیه فی شرح‌اللمعه‌الدمشقیه، قم، مرکز النشر، مکتب‌ الاعلام‌ الاسلامی، ۱۳۶۵ش.
*شهید ثانی، الروضةالبهیه، قم، مرکز النشر، مکتب‌ الاعلام‌ الاسلامی، ۱۳۶۵.
*اصدار مرکز الرسالة، التقیة فی‌ الفکر الاسلامی، قم، انتشارات‌ مهر، ۱۴۱۹ ق.
*اصدار مرکز الرسالة، التقیة فی‌ الفکر الاسلامی، قم، انتشارات‌ مهر، ۱۴۱۹ ه‍.ق.
*استرآبادی، محمد امین‌٬ الفوائد المدنیة، قم، دارالنشر لاهل‌ البیت، بی‌تا.
*استرآبادی، محمد امین‌٬ الفوائد المدنیة، قم، دارالنشر لاهل‌ البیت، بی‌تا.
*منتظری، حسینعلی‌٬ دراسات في ولايه الفقيه و فقه الدوله الاسلاميه٬ قم٬ دار الفكر، چ۲ ٬ ۱۴۱۵ق.
*منتظری، حسینعلی‌٬ دراسات في ولايه الفقيه و فقه الدوله الاسلاميه٬ قم٬ دار الفكر، چ۲ ٬ ۱۴۱۵ق.
*خمینی، روح الله(امام)٬ ولایت‌ فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
*خمینی، روح الله(امام)٬ ولایت‌ فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
*خمینی، روح الله(امام)  ٬صحیفه نور، تهران٬ سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی٬ ۱۳۶۹ش..
*صحیفه نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
*شریعتی، علی٬  مجموعه آثار شماره ۱۹، تهران٬ انتشارات قلم.
*شریعتی، علی٬  مجموعه آثار شماره ۱۹، تهران٬ انتشارات قلم.
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
*ابن بابویه قمی٬ محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، قم٬ جامعه مدرسین قم٬ ۱۳۹۵ق.
*شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، جامعه مدرسین قم.
*صافى، لطف الله‏، منتخب الأثر في الإمام الثانى عشر(عليه السلام‏)، مكتب آية الله لطف الله الصافي الكلپايكاني‏، قم،‏ ‏چ۱، ۱۴۲۲ق.
*صافى، لطف الله‏، منتخب الأثر في الإمام الثانى عشر(عليه السلام‏)، مكتب آية الله لطف الله الصافي الكلپايكاني‏، قم،‏ ‏چ۱، ۱۴۲۲ق.
*دوانى، على، مهدى موعود- ترجمه جلد سيزدهم بحار، تهران، دار الكتب الاسلاميه، چ۲۸، ۱۳۷۸ش‏
*دوانى، على، مهدى موعود- ترجمه جلد سيزدهم بحار، تهران، دار الكتب الاسلاميه، چ۲۸، ۱۳۷۸ش‏
خط ۱۱۸: خط ۱۱۷:
*نعمانی٬ محمد بن ابراهيم٬ الغيبة٬ تهران٬‏ نشر صدوق‏٬ چ۱ ٬ ۱۳۹۷ق.
*نعمانی٬ محمد بن ابراهيم٬ الغيبة٬ تهران٬‏ نشر صدوق‏٬ چ۱ ٬ ۱۳۹۷ق.
*مسائلی٬ احمد و فرقانی تهرانی٬ ناهید٬ سازه مفهومی انتظار در اندیشه مهدویت در فصلنامه علمی- پژوهشی انتظار موعود٬ سال نوزدهم، ش۶۵، تابستان۱۳۹۸.
*مسائلی٬ احمد و فرقانی تهرانی٬ ناهید٬ سازه مفهومی انتظار در اندیشه مهدویت در فصلنامه علمی- پژوهشی انتظار موعود٬ سال نوزدهم، ش۶۵، تابستان۱۳۹۸.
*ابن خلدون٬ عبد الرحمن بن محمد٬ ديوان المبتدأ و الخبر فى تاريخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأكبر، تحقيق خليل شحادة، بيروت، دار الفكر، ط۲، ۱۴۰۸ق.
{{پایان}}
{{پایان}}


خط ۱۵۱: خط ۱۴۹:
[[id:Penantian Imam Zaman]]
[[id:Penantian Imam Zaman]]
[[ru:Интизаруль фарадж]]
[[ru:Интизаруль фарадж]]
[[Category:امام مهدی]]
[[Category:مهدویت]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:باورهای مشترک شیعه و سنی]]
[[Category:باورهای مشترک ادیان آسمانی]]
[[Category:امام مهدی]]
[[Category:مهدویت]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:باورهای مشترک شیعه و سنی]]
[[Category:باورهای مشترک ادیان آسمانی]]


[[رده:امام مهدی]]
[[رده:امام مهدی]]
کاربر ناشناس