سرمه کشیدن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سُرمِه کشیدن''' یا '''اِکتحال''' از اعمال [[مستحب|مستحب]] و سنت‌های [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان شیعه]] است که دیگران را به انجام آن سفارش می‌کردند.

در [[حدیث|روایات]] برای اکتحال فایده‌های مادی و معنوی چون پیشگیری و درمان برخی بیماری‌های چشم و کمک به [[عبادت]] و [[احیا|شب زنده‌داری]] ذکر شده است.

برای سرمه کشیدن در فقه احکامی ذکر شده است. عده‌ای از [[فقها]] آن را از زینت‌های ممنوعه زنان در برابر [[نامحرم]] ندانسته‌اند، سرمه کشیدن برای روزه‌دار در صورتی که بو یا مزه آن به حلق برسد [[مکروه]] است. همچنین عده‌ای آن را مانع رسیدن آب [[وضو]] به بدن می‌دانند. فقها اکتحال را از محرمات [[احرام]] دانسته‌اند.

سرمه کشیدن چشم که به آن در [[فقه]] اکتحال گفته می‌شود،<ref>وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵.</ref> از روش‌های زینت<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۹۰۶؛ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۲۲، ص۶۹.</ref> و از اعمال [[مستحب|مستحبی]] است که مردان و زنان به انجام آن سفارش شده‌اند.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۶.</ref>  

در منابع اسلامی از سرمه کشیدن به‌عنوان یکی از [[سنت|سنت‌ها]] در [[سیره نبوی]] یاد شده<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۶.</ref> و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] نیز بر آن سفارش کرده<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> و آن را از نشانه‌های [[ایمان]] دانسته<ref>حرعاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۰؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> و یاران خود را به سرمه کشیدن تشویق می‌کرده‌اند.<ref>حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref> برخی از کتب روایی، فصلی را به روایات مرتبط با سرمه کشیدن اختصاص داده‌اند.<ref> برای نمونه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref>  

اکتحال در لغت به معنای قرار دادن چیزی بر روی چشم است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۵۸۴؛ محمود، معجم المصطلحات، ج۱، ص۲۷۰.</ref> و یا هر چیز مفیدی که برای درمان روی چشم گذاشته می‌شود.<ref>ازدی، کتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج‏۳، ص۱۱۰۲؛ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج‏۱۵، ص۶۴۹.</ref>  

عده‌ای از [[مجتهد|فقها]] سرمه کشیدن را جزو زینت‌های ممنوعه برای زنان در برابر [[نامحرم]] نمی‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۲۸-۹۲۹.</ref> همچنین برخی از محققان سرمه کشیدن را از مصادیق «إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها» (زینت‌هایی که پوشاندنشان بر زنان در برابر نامحرم واجب نیست) در آیه «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»<ref>سوره نور، آیه۳۱.</ref> دانسته‌اند<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج۵۴، ص۱۵۵.</ref> در [[تفسیر]] آیه مذکور روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۲۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۴۳۰؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۹۷.</ref> و [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۰۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۳۳.</ref> که سرمه چشم از زینت‌های ظاهری [[مباح]] برای زنان، معرفی شده است.

در [[حرام]] یا مکروه بودن استفاده از سرمه سیاه در حال [[احرام]] اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳، ج۶، ص۶۱۳.</ref> عده‌ای از فقها کشیدن سرمه سیاه در حال احرام را برای مردان و زنان<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref> حرام دانسته‌اند،<ref>وجدانی‌فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ شیخ انصاری، مناسک حج محشی، ۱۴۲۵ق، ص۳۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶؛ وحید خراسانی، مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۴؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> حتی اگر به قصد زینت نباشد.<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref> با این حال اگر کسی مجبور به استفاده از سرمه در احرام باشد، حرام نخواهد بود.<ref> امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref>

عده‌ای برای حرمت سرمه کشیدن در حال احرام ادعای شهرت و [[اجماع]] کرده‌اند،<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳.</ref> هر چند [[شیخ طوسی]] آن را از [[مکروه|مکروهات]] احرام دانسته است.<ref>طوسی، الجمل و العقود، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۶.</ref> در برخی از کتاب‌های روایی همچون [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۴۶۸.</ref> و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۲۱۷.</ref> فصلی به روایات حرام بودن اکتحال در احرام اختصاص یافته است.

بعضی از فقها معتقدند که سرمه کشیدن در حال احرام [[کفاره]] ندارد، اما اگر بوی خوشی داشته باشد بنا بر اقوی کفاره خواهد داشت.<ref>وجدانی‌فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref>

عده‌ای سرمه کشیدن در حال [[روزه]] را جایز و عده‌ای دیگر آن را از [[مبطلات روزه]] دانسته‌اند؛<ref>لاری، مجموعه مقالات، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۱.</ref> اما شماری از فقها معتقدند که سرمه‌کشیدن روزه‌دار در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد، [[مکروه]] است.<ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۱۷۸؛ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۵.</ref> همچنین سرمه از موانع رسیدن آب [[وضو]] به بدن دانسته شده است.<ref>فیاض، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۴۰.</ref>