مکه: تفاوت میان نسخه‌ها

===سبب نام‌گذاری===

در منابع تاریخی و روایی، برای نامگذاری این شهر به «مکه» دلایلی ذکر شده است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

{{جعبه نقل قول| عنوان=| نقل‌قول= [[حضرت ابراهیم]](علیه‌السلام) خطاب به خداوند:{{سخ}}'''«'''و چون ابراهیم گفت: «پروردگارا، این [سرزمین] را شهری امن گردان، و مردمش را- هر کس از آنان که به خدا و روز بازپسین ایمان بیاورد- از فرآوردهها روزی بخش»، فرمود: «و[لی] هر کس کفر بورزد، اندکی برخوردارش میکنم، سپس او را با خواری به سوی عذاب آتش [دوزخ] میکشانم، و چه بد سرانجامی است.'''»'''|تاریخ بایگانی|

===اسامی دیگر===

شهر مکه در طول تاریخ، به نام‌های گوناگونی معروف بوده است. برخی از این نام‌ها در قرآن نیز ذکر شده است.

*البلد الحرام،<ref>جعفری، «نام‌های شهر مکه»، ص۲۰۵-۲۲۲.</ref>

*همچنین: العَروض، السَّیل، مُخرَج صِدق، أمّ رُحم، أمّ صبح، البلد، حرم الله تعالی، فادان، الناسه، الباسّه، طیبه، حاطِمه،<ref>فاسی المکی، الغرام باخبار البلد الحرام، ۱۴۰۵ق، ص۷۶.</ref> بَیتُ العَتیق، القادسیه.<ref>نهروانی المکی، الاعلام باعلام بیت الله الحرام، دارالرائق التراث العربی، ص۱۸.</ref>

[[پرونده:عربستان.png|بندانگشتی|250px]]

===موقعیت جغرفیایی===

مهم‌ترین شهر و مقدس‌ترین منطقه [[حجاز]]، شهر مکه است. این شهر در فاصله هشتاد کیلومتری شرق دریای سرخ، در طول ۴۰ درجه و ۹ دقیقه و عرض ۳۱ درجه و ۲۸ دقیقه خط استوا قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا ۳۳۰ متر است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۴ش، ص۳۲-۳۳.</ref>

===قبل از اسلام===

از وقایع مهم دینی مکه که قبل از ظهور [[اسلام]] روی داده است، بنابر نقل‌های دینی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

===در دوره اسلامی===

{{ستون-شروع|۳}}

# ظهور دین اسلام

{{پایان}}

{{ستون-شروع|۳}}

# شورش بر علیه ولایت عهدی [[یزید بن معاویه|یزید]]

{{پایان}}

{{ستون-شروع|۳}}

# ظهور [[نفس زکیه]] ([[سال ۱۴۵ هجری قمری|۱۴۵ق]].)

{{ستون-شروع|۳}}

# تسلط [[شرفا]] بر مکه ([[سال ۳۵۸ هجری قمری|۳۵۸ق]].)

{{ستون-شروع|۳}}

# سخت گیری بر حاجیان ایرانی از سوی دولت عثمانی

{{پایان}}

{{ستون-شروع|۳}}

# کشتار حاجیان [[یمن|یمنی]] در مکه ([[سال ۱۳۴۱ هجری قمری|۱۳۴۱ق]].)

{{جعبه نقل قول | عنوان= | نقل‌قول= [[امام صادق علیه‌السلام]]:{{سخ}}'''«'''دوست داشتنی‌ترین زمین نزد خداوند، سرزمین مکه است. نزد خدا نه خاکی از خاک آن، نه سنگی از سنگ آن، نه درختی از درخت آن، نه کوهی از کوه‌های آن و نه آبی از آب آن محبوبتر نیست.'''»''' |تاریخ بایگانی |

| منبع = <small>[[شیخ صدوق]]، [[من لایحضره الفقیه]]، ج۲، ص۲۲۸.</small> | تراز =  | عرض = ۳۰۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

==مکان‌های مقدس==

{{جعبه نقل قول | عنوان= | نقل‌قول= [[رسول اکرم]](صلی الله علیه و آله):{{سخ}}'''«'''ثواب یک رکعت نماز در مسجد من از هزار رکعت نماز در مساجد دیگر جز مسجدالحرام بیشتر است و نماز در مسجدالحرام، به اندازه هزار نماز در مسجد من است.'''»''' |تاریخ بایگانی || منبع = <small>[[محمدتقی مجلسی|مجلسی]]،  [[لوامع صاحبقرانی]]، ۱۴۱۶ق، ص۲۰۹.</small> | تراز = | عرض = ۳۰۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

{{اصلی|مسجدالحرام}}

[[پرونده:نمایی از مسجد الحرام.jpg|بندانگشتی|250px|نمایی از [[مسجد الحرام]]]]

===مساجد===

[[پرونده:مسجد خیف در سرزمین منا.jpg|بندانگشتی|250px|[[مسجد خیف]] در [[سرزمین منا]]]]

{{ستون-شروع|۳}}

* [[مسجد تنعیم]]

{{پایان}}

[[پرونده:مسجد شجره در شهر مدینه.jpg|بندانگشتی|250px|[[مسجد شجره]] در نزدیکی شهر [[مدینه]]، میقات اهالی مدینه و [[ایران]]یان]]

===میقات‌ها===

===آثار مذهبی و تاریخی===

[[پرونده:تصویری از محل تولد پیامبر(مولد النبی).png|بندانگشتی|250px|تصویری از محل تولد پیامبر(مولد النبی)]]

{{ستون-شروع|۲}}

# ازدواج رسول خدا با خدیجه؛

# شروع [[هجرت به مدینه]] پیامبر؛

{{پایان}}

[[پرونده:قبرستان معلاة(قبرستان ابوطالب).jpg|بندانگشتی|250px|قبرستان معلاة(قبرستان ابوطالب)]]

===زیارتگاه‌های بین راه مکه و مدینه===

==کوه‌های مهم==

[[پرونده:جبل‌النور و غار حراء.JPG|بندانگشتی|250px|[[کوه نور]] و [[غار حراء]]]]

دیگر کوه‌های مکه عبارتند از: حُجون، قُعَیقعان یا جبل هندی، خَندمه، عُمَر، ثبیر.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۴ش، ص۳۷و ۳۸.</ref>

[[شرفای مکه]] به طور رسمی، از تشیعِ [[زیدیه]]، دست کم تا اوایل قرن پانزدهم میلادی حمایت می‌کرده‌اند.<ref>دحلان، خلاصة الکلام، ۱۳۰۵ق، ص۴۶۱.</ref> برخی سفرنامه‌نویسان مدعی شده‌اند که شرفای مکه شیعه بوده اما اعتقاد خود را پنهان می‌کرده‌اند.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، «گزارش سفر حج نوشته نویسنده ناشناخته سال ۱۲۹۹ قمری»، ج۴، ص۷۷۶.</ref>در [[قرن پانزده هجری قمری|قرن پانزدهم]]، تا اندازه‌ای به دلیل فشار ممالیک، شرفای مکه به تدریج با روی آوردن به [[مذهب شافعی]]، اقدام به قطع پیوند خود با زیدیه نمودند.<ref>MORTEL، صص ۴۶۷ و ۴۶۸</ref> با این حال، بنابر نقل برخی منابع، آنها تا پایان حکومت خود، همواره خواهان مدارا و نرمش با شیعیان بوده‌اند.<ref>برای نمونه رک: جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، «سفرنامه تحفة‌الحرمین و سعادة‌الدارین»، ج۵، ص۴۴۱.</ref>

در اواخر سال [[سال ۱۳۹۱ هجری شمسی|۱۳۹۱ش]] نیروهای آل سعود شیخ بدر آل طالب و شیخ محمد العطیه دو روحانی شیعه عربستانی را در شهر مکه و جده بازداشت کردند.<ref>[https://www.shia-news.com/fa/news/53603/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B4-%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%84-%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1 یورش وحشیانه نیروهای آل سعود به منازل شیعیان]، پایگاه شیعه نیوز.</ref>

==منابع مطالعاتی==

دربار شهر مکه آثار مکتوب بسیاری در دست است. این شهر از جمله شهرهایی است که بسیار درباره آن نگاشته‌اند. موضوع این آثار، جغرافیا، تاریخ  و حوادث شهر مکه، حاکمان و امیران، عالمان دینی و مشاهیر آن، وقایع مهم طبیعی و غیر طبیعی و وضعیت فرهنگی و مذهبی شهر و جز آن است.

شماری از  آثار مکتوب کهن مکه‌شناسی در تاریخ و جغرافیای مکه به دست ما نرسیده است هرچند بسیاری از مطالب این آثار در آثار بعدی که موجود است، نقل شده است. از میان آثار موجود می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:

{| class="wikitable sortable"

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|}

نظر به اهمیت مذهبی و سیاسی شهر مکه، این شهر از مقصد سفر بسیاری از جهانگردان بوده است. افزون بر این، سالانه شمار بسیاری از مسلمانان در نقاط مختلف جهان، برای حج و زیارت بدین شهر سفر کرده‌اند. برخی از این مسافران، شرح سفر خود را در قالب سفرنامه، مکتوب کرده‌اند. این سفرنامه‌ها اطلاعات مفیدی را درباره این شهر در دوره‌ها مختلف تاریخی ارائه می‌کنند و بخشی از اطلاعات تاریخی ما درباره مکه از گذر این سفرنامه‌ها حاصل آمده است.<br />

شیعیان ایرانی نیز در سفرنامه‌های خود، مطالب بسیاری درباره مسجدالحرام نوشته‌اند. از مهمترین آثار در این زمینه، سفرنامه ناصرخسرو(درگذشته [[سال ۴۸۱ هجری قمری|۴۸۱ق]] / ۱۰۸۸ م)، سفرنامه فرهاد میرزا معتمدالدوله (درگذشتۀ [[سال ۱۳۰۵ هجری قمری|۱۳۰۵ق]]) و دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الله الحرام و القدس الشریف و مدینة السلام نوشته حسام السلطنه(درگذشتۀ [[سال ۱۳۰۰ هجری قمری|۱۳۰۰ق]]) است. در سال‌های اخیر شمار قابل توجهی از سفرنامه‌های حج شیعیان در قرون گذشته که بیشتر به زبان فارسی نگاشته شده‌اند، در قالب کتاب و مجموعه، به چاپ رسیده‌اند. از مهمترین این مجموعه‎ها، ''پنجاه سفرنامه حج قاجاری'' است که به اهتمام [[رسول جعفریان]] در سال ۱۳۸۹ش. در نشر علم تهران چاپ شده است.

{{پانوشت}}

==پیوند به بیرون==

{{حج و عمره}}

{{عربستان}}