عمان سامانی: تفاوت میان نسخه‌ها

مثنوی گنجینة الاسرار که به گفته بسیاری، از شاهکارهای ادب فارسی و از برجسته‌ترین اشعار [[واقعه عاشورا|عاشورایی]] در زبان فارسی است، در سال ۱۳۰۵ق<ref>عمان سامانی، گنجینة الاسرار، ۱۳۹۳ش، ص۴۱–۴۲.</ref> سروده شده است. این اثر شامل دیباچه (مقدمه) عمان سامانی، ۴۱ بخش<ref>عمان سامانی، گنجینة الاسرار، ۱۳۹۳ش، ص۳۵ تا ۴۴.</ref> و ۸۱۲<ref>عبدالرضا نادری‌فر، ص ۴۲.</ref> یا ۸۳۰ بیت<ref>محمدی و قربانپور، تحلیل سبک‌شناسی و آسیب‌شناسی دو اثر عرفانی-عاشورایی (آتشکده نیّر تبریزی و گنجینة الاسرار عمان سامانی)، ص۱۸۶–۱۹۰.</ref> شعر است و در ابتدای آن، حدیث مشهور کنز<ref>«كنت كنزاً مخفياً فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لكي أعرف؛ من گنج پنهان بودم. دوست داشتم كه آشكار شوم. پس خلق را آفريدم تا شناخته شوم.» بحارالانوار، ج ۸۴، ص ۲۰.</ref> آورده شده است. پس از آن با تأویلی عارفانه، سخن از تجلی نخست و دوم [[خداوند]] و [[آیه امانت]]<ref>«اِنّا عَرَضنا الاَمانَةَ علی السَّمواتِ و الارْضِ و الجبالِ فَاَبَیْنَ اَنْ یَحْمِلْنَها وَ اَشْفَقْنَ مِنها وَ حَمَلَها الاِنسانُ اِنَّهُ کانَ ظلُوما جَهولاً؛ بی‌گمان، ما امانت (تکلیف) را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، اما آنها از برداشتن آن سر باززدند و از آن ترسیدند و انسانْ آن را به دوش کشید، راستی که او بسیار بیداد پیشه و نادان است.» قرآن کریم، احزاب، ۷۲.</ref> به میان آمده است.<ref>عبدالرضا نادری‌فر، ص ۴۲.</ref>

از نگاه عمان سامانی در این مثنوی، [[امام حسین (ع)]]، انگیزه خداوند از آفرینش است، [[توبه]] [[آدم (ع)]] با [[شفاعت]] او پذیرفته شده، [[نوح]] با او از [[طوفان نوح|طوفان]] گذشت و آتش به واسطه [[حسین (ع)]] بر [[ابراهیم (ع)]] سرد شد. عمان در گنجینة الاسرار، [[امام حسین (ع)]] را آن راز سر به مهری می‌داند که خداوند در روز آفرینش [[آدم]]، برای ملائک نگشود و با تعبیر «إنی اعلم ما لاتعلمون» از آن یاد کرد.<ref>عبدالرضا نادری‌فر، ص ۴۲.</ref>

مثنوی [[گنجینة الاسرار]] در بحر رمل مسدس محذوف ساخته شده و به روش [[زبدة الاسرار]] میرزا حسن صفی علی شاه سروده شده است.<ref>احمد رحیم‌خانی، ص ۷.</ref>نقدهایی همچون استفاده زیاد از واژه‌گان عربی، بیان وقایع تحریف شده مانند [[عروسی قاسم|عروسی حضرت قاسم(ع)]]<ref>عمان سامانی، گنجینة الاسرار، ۱۳۹۳ش، ص۱۸۷.</ref> و نکات غلو آمیز به گنجینة الاسرار وارد است.<ref>محمدی و قربانپور، تحلیل سبک‌شناسی و آسیب‌شناسی دو اثر عرفانی-عاشورایی (آتشکده نیّر تبریزی و گنجینة الاسرار عمان سامانی)، ص۱۹۴-۱۹۵.</ref>{{یاد|وزن شعر در بحر رمل مسدس محذوف(مقصور)  این است: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن. مثلاً در این بیت از شعر سامان:  «خواهرش بر سینه و بر سرزنان\\رفت تا گیرد برادر را عنان» وزنش این گونه می‌شود: خواهرش برفاعلاتن، سینه و بر فاعلاتن، سرزنان فاعلن. رفت تا گی فاعلاتن، رد برادر فاعلاتن، را عنان فاعلن. در این بیت از شعر حافظ  «ساغرِ مِی بر کَفَم نِه تا ز بَر//

عبدالحسن ترکی درباره این چند بیت نوشته است: «عمان، تصرف ولایی سالار شهیدان در خواهر، و فنای زینب در [[انسان کامل]] و ولی حق و ارتباط و اتصال معنوی آن دو و به عبارتی «تجلیات جمال حسینی در آیینه وجود زینبی» را با بیانی بس بلیغ و سرشار از سوز و گداز عارفانه تبیین و ترسیم می‌کند.»<ref>عبدالحسن ترکی، ص ۶۱.</ref>