اسماء بن خارجه فزاری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح برخی عبارات
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
جز (اصلاح برخی عبارات) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''اَسماء بن خارِجه فزاری''' (درگذشت ۸۲ق) از افراد تأثیرگذار سیاسی [[کوفه]] به‌ویژه در حوادث منتهی به [[واقعه کربلا]] بود. او بزرگ [[قبیله بنوفزاره|قبیله بنوفَزاره]] بود. اسما در [[جنگ صفین]] در سپاه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] حاضر بود؛ اما پس از آن همواره در دارالخلافۀ حاکمان اموی کوفه حضور داشت. او مشاور و | '''اَسماء بن خارِجه فزاری''' (درگذشت ۸۲ق) از افراد تأثیرگذار سیاسی [[کوفه]] به‌ویژه در حوادث منتهی به [[واقعه کربلا]] بود. او بزرگ [[قبیله بنوفزاره|قبیله بنوفَزاره]] بود. اسما در [[جنگ صفین]] در سپاه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] حاضر بود؛ اما پس از آن همواره در دارالخلافۀ حاکمان اموی کوفه حضور داشت. او مشاور و دخترش همسر سه تن از حاکمان کوفه ([[عبیدالله بن زیاد|عُبیدالله بن زیاد]]، [[بشر بن مروان|بُشر بن مَروان]] و [[حجاج بن یوسف ثقفی|حَجاج بن یوسف ثَقَفی]]) بود. | ||
اسماء در احضار [[هانی بن عروه|هانی بن عُروه]] به دارالخلافه و شهادت [[مسلم بن عقیل]] با ابن‌زیاد همکاری کرد و در [[کربلا|کَربَلا]] به سبب نسبت فامیلی، [[حسن مثنی|حَسَن مُثَنّیٰ]] را نجات داد. | اسماء در احضار [[هانی بن عروه|هانی بن عُروه]] به دارالخلافه و شهادت [[مسلم بن عقیل]] با ابن‌زیاد همکاری کرد و در [[کربلا|کَربَلا]] به سبب نسبت فامیلی، [[حسن مثنی|حَسَن مُثَنّیٰ]] را نجات داد. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
در سال [[سال ۶۰ هجری قمری|۶۰ق]] که [[عبیدالله بن زیاد]]، امیر [[کوفه]] شد اسماء دخترش را به ازدواج او درآورد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۳۸۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۲، ص۲۳.</ref> و در [[دار الخلافه]] حضور و با او همکاری داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> عبیدالله نقشه اصلی خود را که همانا ایجاد رعب و وحشت و کنترل شهر بود، به وسیله اسماء و چند تن دیگر مانند [[کثیر بن شهاب مذحجی|کثیر بن شهاب حارثی]]، [[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمد بن اشعث بن قیس]] و [[قعقاع بن سوید منقری|قعقاع بن سوید بن منقری]] پیاده کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> عبیدالله به این افراد دستور داد که در میان مردم کوفه پراکنده شوند و آنها را به اطاعت فراخوانده و از همراهی با [[مسلم بن عقیل]]، سفیر امام حسین(ع) در کوفه و مشارکت در شورش بترسانند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> | در سال [[سال ۶۰ هجری قمری|۶۰ق]] که [[عبیدالله بن زیاد]]، امیر [[کوفه]] شد اسماء دخترش را به ازدواج او درآورد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۳۸۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۲، ص۲۳.</ref> و در [[دار الخلافه]] حضور و با او همکاری داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> عبیدالله نقشه اصلی خود را که همانا ایجاد رعب و وحشت و کنترل شهر بود، به وسیله اسماء و چند تن دیگر مانند [[کثیر بن شهاب مذحجی|کثیر بن شهاب حارثی]]، [[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمد بن اشعث بن قیس]] و [[قعقاع بن سوید منقری|قعقاع بن سوید بن منقری]] پیاده کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> عبیدالله به این افراد دستور داد که در میان مردم کوفه پراکنده شوند و آنها را به اطاعت فراخوانده و از همراهی با [[مسلم بن عقیل]]، سفیر امام حسین(ع) در کوفه و مشارکت در شورش بترسانند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> | ||
=== | ===همکاری در دستگیری هانی بن عروه=== | ||
زمانی که عبیدالله بن زیاد قصد داشت که [[هانی بن عروه]] را به دار الخلافه فراخواند و مسلم بن عقیل را از او مطالبه کند و در صورت امتناع او را به شهادت برساند، اسماء بن خارجه و [[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمد بن اشعث]] را به دنبال وی روانه کرد.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۸۰.</ref> در برخی منابع، در این جریان نام [[عمرو بن حجاج زبیدی]] و حَسّان پسر اسماء نیز به میان آمده است.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، صص۴۴، ۴۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۵.</ref> | زمانی که عبیدالله بن زیاد قصد داشت که [[هانی بن عروه]] را به دار الخلافه فراخواند و مسلم بن عقیل را از او مطالبه کند و در صورت امتناع او را به شهادت برساند، اسماء بن خارجه و [[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمد بن اشعث]] را به دنبال وی روانه کرد.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۸۰.</ref> در برخی منابع، در این جریان نام [[عمرو بن حجاج زبیدی]] و حَسّان پسر اسماء نیز به میان آمده است.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، صص۴۴، ۴۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۵.</ref> | ||
ابن‌قتیبه و [[تاریخ طبری (کتاب)|طبری]] به گزارشی اشاره کرده‌اند که اسماء بن خارجه از نیّت [[عبیدالله بن زیاد]] بی‌اطلاع بوده است.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۳۷-۲۳۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۵.</ref> او در ابتدا تلاش کرده برای هانی از عبیدالله، امان بگیرد<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۰.</ref> اما با دیدن ضرب و شتم و زندانی کردن هانی از سوی عبیدالله بر او اعتراض نموده و بازداشت شده است.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۴۸؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۷.</ref> برخی مانند [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی]]، معتقدند، حَسّان فرزند اسماء | ابن‌قتیبه و [[تاریخ طبری (کتاب)|طبری]] به گزارشی اشاره کرده‌اند که اسماء بن خارجه از نیّت [[عبیدالله بن زیاد]] بی‌اطلاع بوده است.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۳۷-۲۳۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۵.</ref> او در ابتدا تلاش کرده برای هانی از عبیدالله، امان بگیرد<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۰.</ref> اما با دیدن ضرب و شتم و زندانی کردن هانی از سوی عبیدالله بر او اعتراض نموده و بازداشت شده است.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۴۸؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۷.</ref> برخی مانند [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی]]، معتقدند، فرد غیرمطلع و معترض بر عبیدالله، حَسّان فرزند اسماء بوده است.<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، حیدری، ج۲، ص۳۲۹.</ref> | ||
===نجات حسن مثنیٰ از میدان نبرد روز عاشورا=== | ===نجات حسن مثنیٰ از میدان نبرد روز عاشورا=== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
اسماء پس از شروع امارت [[حجاج بن یوسف ثقفی]] بر کوفه (۷۵ق)، پدرزن حاکم جدید نیز شد<ref>ابن‌حبیب، المحبر، دار الافاق الجدیده، ص۴۴۳.</ref> و به [[دار الخلافه]] رفت‌وآمد داشت.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۸۲.</ref> زمانی که حجاج شورشیان بر [[عثمان بن عفان]] و شیعیان امام علی(ع) را جستجو، دستگیر و به شهادت می‌رساند، اسماء برخی شورشیان و بعضی شیعیان برجسته مانند [[کمیل بن زیاد نخعی|کمیل بن زیاد]] را به حجاج معرفی نمود.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> | اسماء پس از شروع امارت [[حجاج بن یوسف ثقفی]] بر کوفه (۷۵ق)، پدرزن حاکم جدید نیز شد<ref>ابن‌حبیب، المحبر، دار الافاق الجدیده، ص۴۴۳.</ref> و به [[دار الخلافه]] رفت‌وآمد داشت.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۸۲.</ref> زمانی که حجاج شورشیان بر [[عثمان بن عفان]] و شیعیان امام علی(ع) را جستجو، دستگیر و به شهادت می‌رساند، اسماء برخی شورشیان و بعضی شیعیان برجسته مانند [[کمیل بن زیاد نخعی|کمیل بن زیاد]] را به حجاج معرفی نمود.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> | ||
==مشورت به حاکمان | ==مشورت به دیگر حاکمان کوفه== | ||
در زمان امارت [[عبدالله بن مطیع]] که از سوی [[عبدالله بن زبیر]] (درگذشت: ۷۳ق) بر کوفه حکم می‌راند نیز اسماء بن خارجه، در دارالخلافه حضور داشت و طرف [[مشورت]] امیر وقت بود.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷، ج۶، ص۳۱.</ref> اسماء در زمان [[خلافت]] [[عبدالملک بن مروان]] (حکومت: ۶۶-۸۶ق) و زمانی که برادر عبدالملک یعنی [[بُشر بن مروان]]، در کوفه، [[حاکم]] شد، دخترش را به ازدواج بُشر درآورد<ref>ابن حبیب، المحبر، دار الافاق الجدیده، ص۴۴۳.</ref> و در نصب [[مهلب بن ابی‌صفره]] برای جنگ با خوارج ازرقی طرف مشورت وی قرار گرفت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۴۲۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۳۶۶؛ ابن‌قتیبه، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۰۹.</ref> | در زمان امارت [[عبدالله بن مطیع]] که از سوی [[عبدالله بن زبیر]] (درگذشت: ۷۳ق) بر کوفه حکم می‌راند نیز اسماء بن خارجه، در دارالخلافه حضور داشت و طرف [[مشورت]] امیر وقت بود.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷، ج۶، ص۳۱.</ref> اسماء در زمان [[خلافت]] [[عبدالملک بن مروان]] (حکومت: ۶۶-۸۶ق) و زمانی که برادر عبدالملک یعنی [[بُشر بن مروان]]، در کوفه، [[حاکم]] شد، دخترش را به ازدواج بُشر درآورد<ref>ابن حبیب، المحبر، دار الافاق الجدیده، ص۴۴۳.</ref> و در نصب [[مهلب بن ابی‌صفره]] برای جنگ با خوارج ازرقی طرف مشورت وی قرار گرفت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۴۲۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۳۶۶؛ ابن‌قتیبه، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۰۹.</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
برخی نوادگان اسما بن خارجه در زمره محدثان قرار گرفتند. محمد فرزند ام‌حبیب دختر اسماء بن خارجه،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۲۵.</ref> ابراهیم بن محمد بن حارث بن اسماء بن خارجه معروف به [[ابواسحاق فزاری|ابواسحاق فزاری]]<ref>شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۰.</ref> و ابوعبدالله مروان بن معاویة بن حارث بن اسماء پسر عموی ابراهیم<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۳۸؛ ابن‌حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب، ۱۳۶۲ش، ص۲۵۷-۲۵۸.</ref> از نسل او هستند که محدثان اهل‌سنت به شمار می‌روند. | برخی نوادگان اسما بن خارجه در زمره محدثان قرار گرفتند. محمد فرزند ام‌حبیب دختر اسماء بن خارجه،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۲۵.</ref> ابراهیم بن محمد بن حارث بن اسماء بن خارجه معروف به [[ابواسحاق فزاری|ابواسحاق فزاری]]<ref>شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۰.</ref> و ابوعبدالله مروان بن معاویة بن حارث بن اسماء پسر عموی ابراهیم<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۳۸؛ ابن‌حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب، ۱۳۶۲ش، ص۲۵۷-۲۵۸.</ref> از نسل او هستند که محدثان اهل‌سنت به شمار می‌روند. | ||
همچنین محمد ذوالشامه که از سوی مسلمة بن عبدالملک، امیر کوفه | همچنین مادرِ محمد ذوالشامه که از سوی مسلمة بن عبدالملک، امیر کوفه شد (۱۰۲ق)، یکی از دختران اسماء بن خارجه بوده است.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۴۶.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||