سربازی: تفاوت میان نسخه‌ها

گفته شده تصویب نخستین قانون مدوّن دربارهٔ خدمت سربازی در سال ۱۷۹۸م و در [[فرانسه]] بوده است. در ایران هم مجلس پنجم شورای ملی در سال [[سال ۱۳۰۴ هجری شمسی|۱۳۰۴ش]] نظام سربازگیری عمومی را با حمایت عالمان دینی تصویب کرد. اما در اجرا، مورد اعتراض مردم و عده‌ای از روحانیون واقع شد. برخی پژوهش‌گران، برخورد خشن مأموران سربازگیری و فساد مالی و اخلاقی افسران را از مهمترین عوامل این اعتراضات دانسته‌اند.

==مفهوم و جایگاه==

خدمت سربازی یا نظام وظیفه در کشورهای مختلف دارای قوانین متفاوتی است.<ref>[https://parsi.euronews.com/2022/07/27/countries-with-mandatory-military-service-2022 «تفاوت قانون نظام وظیفه در جهان»]، یورونیوز.</ref>

در ایران طبق ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی که در سال [[سال ۱۳۶۳ هجری شمسی|۱۳۶۳ش]] به تصویب رسید، هر مرد ایرانی که به سن ۱۸ سال تمام می‌رسد، موظف است به خدمت سربازی رود و دورهٔ ضرورت ۱۸ تا ۲۴ ماهه را بگذراند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> البته در سال [[سال ۱۴۰۲ هجری شمسی|۱۴۰۲ش]] طی تصویب طرحی، مدت دوره خدمت سربازی به ۱۴ تا ۲۱ ماه کاهش یافت.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5918926/کاهش-مدت-خدمت-سربازی-حداقل-۱۴-و-حداکثر-۲۱-ماه «کاهش مدت خدمت سربازی»]، خبرگزاری مهر.</ref>

به نوشتهٔ پژوهشگران، در [[ایران]] اولین تلاش‌ها برای سربازگیری عمومی در زمان پادشاهی [[فتحعلی شاه قاجار]] توسط ولیعهدش عباس‌میرزا صورت گرفت.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> پس از او، [[امیرکبیر|میرزا تقی خان امیرکبیر]] صدر اعظم [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] بود که نظام اجباری سربازگیری را به صورت جدی دنبال کرد.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> [[رضاشاه|رضاخان]] نیز در سال [[سال ۱۳۰۰ هجری شمسی|۱۳۰۰ش]] نیروهای ژاندارمری را بر اساس نظام سربازی اجباری تشکیل داد و مجلس پنجم شورای ملی در سال [[سال ۱۳۰۴ هجری شمسی|۱۳۰۴ش]]، قانونی تصویب کرد که کلیه مردان ایرانی از سن ۲۱ سالگی موظّف به خدمت سربازی هستند.<ref>ایمانی و قاسمی، «سیاست گذاری خدمت سربازی و فرایند ملت سازی در ایران»، ص۴۱.</ref> بعد از [[انقلاب اسلامی ایران]]، قانون سابق راجع به سربازی به قوّت خود باقی ماند، تا اینکه به لحاظ ضرورت‌های [[جنگ تحمیلی|جنگ تحمیلی ایران و عراق]]، قانون خدمت وظیفه عمومی در سال [[سال ۱۳۶۳ هجری شمسی|۱۳۶۳ش]] تصویب و جایگزین قانون قبلی گردید.<ref>حلیمی جلودار و پاتیار، «خدمت سربازی حرفه‌ای از منظر قرآن و نهج البلاغه»، ص۱۷۶.</ref>

گفته شده در آغازِ نظام سربازگیری در ایران، عالمان دینی به جهت استقلال کشور، دفاع در برابر تجاوزات بیگانگان و جلوگیری از ناامنی، از آن حمایت کردند.<ref>ملائی توانی و سهیلی، «اندیشه تشکیل ارتش ملی در نخستین دوره مجلس شورای ملی»، ص۲۲۳.</ref> حتی تصویب قانون خدمت سربازی اجباری، با حمایت فقیهی همچون شهید مدرّس انجام شد و سایر عالمان حاضر در مجلس شورای ملی نیز، با لایحه مذکور مخالفتی نکردند.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۲۲.</ref>