آیه حکومت مستضعفین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه حکومت مستضعفین''' ([[سوره قصص|قصص]]:۵) به پیشوایی و حکومت مستضعفان بر زمین و جانشینی آنان به‌جای حکومت مستکبران اشاره دارد. ظاهر آیه درباره تقابل [[حضرت موسی(ع)]] و [[بنی‌اسرائیل]] با [[فرعون]] بوده؛ اما باطن آیه در مورد [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|اهل‌بیت پیامبر(ص)]] و دشمنانشان دانسته شده است. در تأویل آیه، روایات فراوانی نقل شده که مستضعفان مورد نظر آیه را [[امامان معصوم]] و در نهایت [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] عنوان کرده‌اند.

آیه حکومت مستضعفین را یک قانون کلی و مستمر در طول تاریخ دانسته‌اند و داستان بنی‌اسرائیل و فرعون و همچنین حکومت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و غلبه او بر [[کفر|کافران]]، از مصادیق این قانون کلی در تاریخ قلمداد شده است. عالمان و مفسران [[شیعه]] با تکیه بر روایات مصداق نهایی آیه را حکومت حضرت مهدی(عج) در [[آخرالزمان]] دانسته‌اند.

آیه پنجم [[سوره قصص]]، آیه حکومت مستضعفین نامیده شده است. [[خدا]] در این [[آیه]] از برتری اراده و مشیت خود و همچنین منت نهادن بر مستضعفان سخن گفته و آنها را پیشوا و وارثان زمین و جانشینان حکومت جباران معرفی می‌کند و حکومت نهایی را از آن مستضعفان دانسته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۱۶-۲۱.</ref> برخی معتقدند که این اراده خداوند حتما به وقوع خواهد پیوست<ref> فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۴، ص۵۷۹.</ref> و هیچ مانعی نمی‌تواند سد راه آن شود.<ref> قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۱۷.</ref>

منظور از مستضعف در آیه کسانی هستند که از جانب ظالمان به ضعف کشانده شده‌اند؛ ولی خود در این امر نقشی ندارند<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۱۸.</ref> و پیوسته در تلاشند تا از بند ظالمان رها شوند.<ref> صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۳۶۵ش، ج۲۲، ص۲۹۶-۲۹۷.</ref> دلیل موفقیت بنی‌اسرائیل و تبدیل آنان به وارثان حکومت فرعونیان، بسیج نیروها و انتخاب رهبری [[حضرت موسی(ع)]] دانسته شده است.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۱۹.</ref>

برخی محققان مستضعف را دارای تقسیماتی دانسته‌اند؛ [[مستضعف فکری]] و اعتقادی و مستضعف عملی. مستضعف فکری کسی است که به سبب عواملی از تشخیص حق از باطل محروم است و خودش دراین زمینه تقصیری ندارد. مستضعف عملی یعنی کسی که حق را از باطل تشخیص داده اما از ناحیه حاکمان ستمگر آن چنان در مضیقه و فشار است که توانایی انجام هیچ کاری را ندارد. روایاتی که امامان(ع) را از مستضعفان برشمرده است منظور قسم دوم است.<ref>طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۵، ص۵۱و ۶۰.</ref>

[[محمدجواد مغنیه]] نیز این قانون الهی(یعنی برخورداری از عزت، حریت، پیروزی و غلبه) را در صورت صبر و [[جهاد]] در راه [[خدا]]، برای همه امت‌ها قابل صدق می‌داند که تنها برای [[بنی‌اسرائیل]] نخواهد بود؛ همان گونه که بیمار با خوردن داروی شفابخش درمان می‌شود مؤمن باشد یا کافر، زیرا خداوند برای همگان است و تنها برای بنی اسرائيل نیست. <ref>مغنیه، التفسیر المبین، قم، ص۵۰۶.</ref> چنانکه حکومت بنی‌اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان، نمونه‌ای از تحقق مشیت الهی مبنی بر برتری و پیشوایی مستضعفان بوده است.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۱۷.</ref> حکومت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و غلبه بر قدرت‌های ستمگر دنیا به همراه یاران مستضعفش، نمونه دیگر از تحقق وعده خداوند دانسته شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۱۷.</ref> عده‌ای معتقدند که این [[سنت الهی]] به صورت کامل محقق نشده و تنها با ظهور [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] حاصل می‌شود.<ref>صادقی، تهرانی، البلاغ، ۱۴۱۹ق، ص۳۸۵.</ref>

برخی از مفسران [[شیعه]] معتقدند دلیل نزول آیه حکومت مستضعفین، تسلی دادن به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در مورد ظلم و ستمی است که بعد از او به [[اهل‌البیت علیهم‌السلام| اهل‌بیتش]] صورت می‌گیرد و [[خدا|خداوند]] آنها را پس از تحمل تمام سختی‌ها، حاکم و [[خلیفه]] بر روی زمین خواهد کرد<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۳۴.</ref> و حتی عده‌ای با اختصاص پیشوایی به [[امامان شیعه|ائمه(ع)]]، قائل به [[رجعت]] ایشان به دنیا به همراه دشمنانشان شده و این موضوع زمینه را برای انتقام فراهم می‌کند.<ref> قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۳۴.</ref>

* طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق  

* فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.