شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] درباره دلیل نام‌گذاری شب قدر سه احتمال را مطرح کرده است؛ نخست اینکه چون صاحب شرف و منزلت است و قرآنِ صاحبِ قدر توسط ملکِ صاحبِ قدر بر رسولِ صاحبِ قدر و برای امت صاحبِ قدر نازل شد، آن را لیلة القدر گویند. دوم، چون در این شب تقدیر امور و ارزاق مردم انجام می‌گیرد، شب قد نامیده شده است و سوم، به دلیل حضور تعداد زیاد [[فرشته|ملائکه]]، زمین تنگ شود؛ به همین دلیل آن را قدر گویند.<ref>امام خمینی، آداب الصلاه، ۱۳۹۴ش، ص۳۲۴.</ref> امام خمینی وجه دوم را ارجح دانسته و گفته است شاید «لیلة القدر» برای آن صاحب «قدر» شده است که شب وصال‏‎ ‎‏نبیّ خاتم و شب وصول عاشق حقیقی به محبوب خود است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاه، ۱۳۹۴ش، ص۳۲۶.</ref>

بنا بر پاره‌ای از روایات در ماه رمضان[[شیطان| شیاطین]] به غل و زنجیر کشیده شده و درهای [[بهشت]] برای مؤمنان باز می‌شوند. [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] پس از نقل این سخن سه مرتبه فرمود: در این ماه شب قدر است که از هزار ماه بهتر است و محروم (حقیقی) کسی است که از شب قدر محروم گردد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۱۷</ref> از پیامبر(ص) روایت شده است: هر کس شب قدر را [[احیا]] کند و [[ایمان|مؤمن]] باشد و به [[قیامت|روز جزا]] اعتقاد داشته باشد، همه [[گناه|گناهانش]] بخشیده می‌شود.<ref>کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۴۰ش، ج۱۰، ص۳۰۸.</ref>

به گفته [[محمدباقر مجلسی| علامه مجلسی]]، شب قدر از نظر علمای [[امامیه]] منحصر در یکی از شب‌های [[شب ضربت‌خوردن امام علی(ع)|۱۹]]، [[شب بیست و یکم رمضان|۲۱]] و ۲۳ ماه رمضان است و روایات نیز در این باره فراوان است.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۸۱.</ref> از نظر علامه طباطبایی، روایات اهل‌بیت(ع) اتفاق دارند که شب قدر یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ یا ۲۳ رمضان است.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۳۴.</ref> [[شیخ صدوق]] گفته است که اساتید ما اتفاق‌نظر دارند که شب قدر، شب ۲۳ رمضان است.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۵۱۹.</ref> احادیثی نیز در تعیین شب ۲۳ به عنوان شب قدر نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۶۰؛ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۸۱.</ref> بنابر برخی روایات، شب نوزدهم تقدیرها نوشته می‌شود و در شب بیست و یکم، اِبرام (قطعی) می‌گردد در شب بیست و سوم امضای نهایی اتفاق می‌افتد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۵۹ و ۱۶۰.</ref> شب [[۲۷ رمضان|۲۷رمضان]] و [[نیمه شعبان|شب نیمه شعبان]] نیز به عنوان دو احتمال دیگر برای شب قدر بیان شده است.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۴۴ش، ج۴، ص۲۷۴ به نقل از افتخاری، «دعا و شب قدر از منظر موسی صدر»، ص۱۷.</ref>

[[شب بیست و سوم رمضان|شب بیست و سوم ماه رمضان]]، به جهت روایتی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] یا [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] به شب جُهَنِی شهرت یافته است. [[زرارة بن اعین|زراره]] از امام نقل کرده است: فردی به نام جهنی (عبدالله بن اُنَیْس انصاری) به [[ حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] گفت منزل من از [[مدینه]] دور است، شبی را به من دستور بده تا به مدینه بیایم. پیامبر(ص) شب بیست و سوّم را به او معرفی کرد.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref> پس از این گفت و گو و مشاهده رفتار عبدالله انیس انصاری در شب بیست و سوم، این شب «شب جهنی» نامیده شد و لیلة الجهنی نامی برای شب قدر گردید، <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۳-۵.</ref> به گونه‌ای که اصحاب امامان از زمان شب جهنی می‌پرسیده‌اند.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۵۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref> به گفته [[محمدتقی مجلسی]] به اعتبار روایاتی مانند شب جهنی، شیخ صدوق و بیشتر علمای شیعه شب ۲۳ را شب قدر می‌دانند.<ref>مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۰۴ق، ج۶،‌ ص۵۹۹.</ref>

بر پایه حدیثی که در [[دعائم الاسلام (کتاب)|کتاب دعائم الاسلام]] از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نقل شده آمده است [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در دهه سوم [[رمضان|ماه رمضان]]، رختخوابش را جمع می‌کرد و به عبادت می‌پرداخت.<ref>قاضی‌نعمان، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۸۲.</ref> همچنین در این شب‌ خانواده‌اش را بیدار نگه می‌داشت و به صورت افراد خواب‌آلود آنها آب می‌پاشید تا بیدار بمانند.<ref> قاضی‌نعمان، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۸۲.</ref> [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] نیز در شب بیست و سوم، اجازه نمی‌داد فرزندانش بخوابند و برای اینکه بیدار بمانند به آنها کمتر غذا می‌داد و در روز خوابشان می‌کرد و می‌گفت محروم کسی است که از خیر امشب محروم بشود.<ref> قاضی‌نعمان، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۸۲.</ref> بر اساس روایتی، [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در شب بیست و سوم به شدت مریض بود، با این حال از اطرافیانش خواست او را به مسجد ببرند تا در آنجا عبادت کند.<ref>شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۷۶.</ref>  

[[شیخ صدوق]] در مجلس ۹۳ از [[الامالی (شیخ صدوق)| کتاب امالی]] پس از بيان نوافل شب‌هاى ماه رمضان و [[نماز شب قدر (صد رکعت)|صد رکعت نماز]] براى هر یک از شب‌هاى بیست و یکم و بیست و سوم، گفته است احیا این دو شب به گفتگوى علمى بهتر است.<ref>شیخ صدوق، الامالی، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۷ق، ص۷۴۷</ref> [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری]]، نگارش میزان الحکمه را در شب ۲۳ رمضان به اتمام رسانده<ref>محمدی ری‌شهری، ماه خدا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ۸۱۵، پانویس۱.</ref> و گفته است برخی از علمای شیعه نگارش کتاب‌های معروف خود را در شب ۲۳ رمضان به پایان رسانده‌اند؛ [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|جواهر الکلام]]، [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] و [[شرح المنظومه (کتاب)|شرح المنظومه]] از این موارد است.<ref>محمدی ری‌شهری، ماه خدا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ۸۱۵، پانویس۱.</ref> همچنین [[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] از مراجع تقلید نیز نقل کرده که [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] در آخرین صفحه جواهر بیان می‌کند که خدا را شکر که در شب ۲۳ماه رمضان این کتاب تمام شد؛ این مسئله به این معنا است که علمای ما در این شب‌ها به دنبال سواد می‌رفتند.<ref>جوادی آملی، حکمت عبادات، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۸.</ref> [[سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعه]] از [[سید محمدجواد عاملی|صاحب مفتاح الکرامه]]  نقل کرده که براساس [[اجماع]] علمای [[امامیه]] اشتغال به طلب علم بهترین کار در شب قدر است. <ref>امین، اعیان الشیعه، تحقيق: حسن الامين، ج۴، ص۲۹۰.</ref>

*شب قدر، [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، تهران، بقعه، چاپ اول، ‌۱۳۸۳ش.

*شب قدر: قلب ماه رمضان، ناصر باقری بیدهندی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ‌۱۳۷۵ش.<ref>نگاه کنید به: «[https://bookroom.ir/news/29282 کتاب‌شناسی شب‌های قدر]»، وبگاه پاتوق کتاب فردا.</ref>

* ابن المفتاح، عبدالله، شرح الازهار، الحجاز، قاهره، بی‌تا.

* افتخاری، سید عطاءالله، «دعا و شب قدر از منظر موسی صدر»، در مجله علوم و قرآن حدیث، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۹ش.

*‌ «[https://www.gisoom.com/search/book/keyword-شب-قدر/ جستجوی کتاب: شب قدر]»، شبکه جامع کتاب گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ش.

* امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقيق و تخريج: حسن الأمين، بی تا، بی جا.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، بی‌تا.

*‌ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.

* عبد الله، جوادی آملی، حکمت عبادات، تحقیق: حسین شفیعی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ 15، ۱۳۸۸ش.

* قاضی‌نعمان، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام‌، قم، مؤسسه آل البيت، چاپ دوم، ۱۳۸۵ق.