طول عمر امام مهدی(عج): تفاوت میان نسخه‌ها

مسئله طول عمر امام مهدی(عج) علاوه بر طرح شدن در آثار علمای امامیه، موضوع مستقل کتاب‌هایی نیز بوده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب «البرهان على صحّة طول عمر الامام صاحب الزمان» اثر [[محمد بن علی کراجکی|ابوالفتح كراجكى]] نوشته شده در [[سال ۴۲۷ هجری قمری|۴۲۷ق]] اشاره نمود.

طول عمر امام مهدی(ع) به معنای ادامه‌دار بودن حیات وی پس از [[ولادت امام مهدی(عج)|تولد]] در قرن سوم هجری قمری تا [[ظهور امام زمان|ظهور]]، یکی از باورهای امامیه<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۶۰-۶۱؛ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الكافى، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۹؛ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۴۱۹؛ طبرسی، اعلام الورى، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸؛ اربلی، كشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲.</ref> و برخی علمای اهل‌سنت<ref>العمیدی، المهدی المنتظر فی الفکر الاسلامی، ۱۴۲۵ق، ص۱۳۶-۱۴۱؛ محمود، ولادة الامام المهدی فی کتب الفریقین، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۷-۴۰۲؛ برای نمونه نگاه کنید به: نصیبی شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ۱۴۱۹ق، ص۳۱۱-۳۱۹؛ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۵۰۶-۵۰۷؛ گنجی شافعی، البيان في أخبار صاحب الزمان، ۱۴۰۴ق،‌ ص۵۲۱؛ حمویی جوینی ، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۱۳۴. </ref> است. بر این اساس عمر امام مهدی(عج)، از [[نیمه شعبان|نیمه شعبان ۲۵۵ق]] تاکنون (محرم ۱۴۴۶ق) بیش از ۱۱۹۰ سال خواهد بود.  

از نگاه امامیه طول عمرِ خارج از عُرف ممکن بوده و نمونه‌هایی از آن وجود دارد.<ref>زینلی، «‌‌امام‌ مهدی (ع) و طول عمر ( پیشینه و دلا‌ئل )»، ص۲۲۲-۲۲۳.</ref> با این حال مخالفین امامیه چنین عمر طولانی را بعید و غیر ممکن دانسته و حتی آن را به عنوان دلیلی برای انکار تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] شمرده‌اند.<ref>زینلی، «‌‌امام‌ مهدی (ع) و طول عمر ( پیشینه و دلا‌ئل )»، ص۲۲۳.</ref> برای نمونه [[ابن‌تیمیه حرانی]] (درگذشت: [[سال ۷۲۸ هجری قمری|۷۲۸ق]])‌ بر این باور است که بر اساس باور امامیه، مهدی عمری بیشتر از ۴۵۰ سال (تا زمان او) دارد. در صورتی که در امت اسلام چنین عمر طولانی ثبت نشده است. بر اساس روایات نیز چنین عمری در امت اسلام وجود ندارد. عمر طولانی [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[آدم (پیامبر)|آدم]] و [[حضرت خضر|خضر]] نیز نمی‌تواند تایید کننده شیعیان باشد زیرا آن‌ها برای امت پیامبر نیستند.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۹۱-۹۴.</ref> [[ناصر القفاری]] نیز با تاکید بر سخن ابن تیمیه بر آن است که در امت اسلامی عمر بیش از ۱۲۰ سال وجود ندارد. وی مدعی است [[حدیث صحیح|روایات صحیحی]] در این رابطه از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل شده است.<ref>قفاری، أصول مذهب الشیعة الإمامیة الإثنی عشریة، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۶۶.</ref>

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته، مسئله طول عمر امام مهدی(عج) در آثار مرتبط با مهدویت در [[امامیه]] بعد از سال ۳۷۰ق مورد توجه واقع شده است. در آثار پیش از این تاریخ همچون [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]،‌ [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[کتاب الغیبة (نعمانی)|الغیبة نعمانی]] به دلیل عرفی بودن عمر امام مهدی(عج) تا آن زمان چنین مسئله‌ای طرح نشده است.<ref>زینلی، «‌‌امام‌ مهدی (ع) و طول عمر ( پیشینه و دلا‌ئل )»، ص۲۲۳.</ref> نخستین کتابی را که فصلی به این مسئله اختصاص داده است [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]] اثر [[شیخ صدوق]] (درگذشت: ۳۸۱ق)‌ دانسته‌اند.<ref>زینلی، «‌‌امام‌ مهدی (ع) و طول عمر ( پیشینه و دلا‌ئل )»، ص۲۲۴.</ref>

[[پرونده:کتیبه_محمد_المهدی_مسجد_النبی.jpg|بندانگشتی|کتیبه‌ای به [[خط ثلث]] با عنوان «محمد المهدی» در [[مسجدالنبی]]. این کتیبه به صورتی نوشته شده بود که با ترکیب دو کلمه محمد و المهدی کلمه «حیّ» به معنی زنده ایجاد می‌شد. (تصویر سمت راست) در تغییری که در این کتیبه صورت گرفت، دیگر کلمه «حیَ» دیده نمی‌شود. (تصویر سمت چپ)<ref>[https://hajj.ir/fa/69966 «درخشش نام اهل بیت بر دیوار مسجدالنبی محمد المهدی (عج) زنده است»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.</ref>]]

بر اساس این دلیل، طول عمر خارق‌العاده محال نیست. و ازآن‌جایی که خداوند عالم و قادر است، اگر بخواهد می‌تواند عمر طولانی عطا کند.<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص المحصل، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۳؛ علامه حلی، مناهج الیقین فی اصول الدین، ۱۴۱۵ق، ص۴۸۲.</ref> [[سید محمدباقر صدر|محمدباقر صدر]] (درگذشت: [[سال ۱۴۰۰ هجری قمری|۱۴۰۰ق]]) بر این باور است که غیرعادی بودن مسئله‌ای از باب اعجاز یا غیر آن موجب نمی‌شود تا از ممکن بودن خارج شود.<ref>صدر، بحث حول المهدی(عج)،‌ ۱۴۱۷ق، ص۵۳-۵۶.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) فیلسوف شیعه بر این باور است که اگر نفس انسان رشد کند، کمالاتی را می‌یابد که می‌تواند در عالم ماده و از جمله بدن خود تصرف کند و شرایط حیات مادی را در آن برقرار نگه دارد.<ref>جوادی آملی، عصاره خلقت، ۱۳۹۰ش، ص۲۴.</ref>

اشاره به نبوت ۹۵۰ ساله [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] در [[آیه ۱۴ سوره عنکبوت]]، از مستندات قرآنی علمای امامیه برای امکان عمر طولانی است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۹۳؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالکتب الاسلامیة، ص۴۷۲؛ ابن میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۱؛ فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۹۶۶.</ref> همچنین [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] که طبق بیان قرآن در زمان [[حضرت موسی(ع)]] زنده بوده است،<ref>سوره کهف، آیات ۶۵-۸۲.</ref> به نقل [[شیخ مفید]] (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]]) به اجماع اهل نقل و سیره حیاتش ادامه‌دار است.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۸۳.</ref> [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (درگذشت: [[سال ۶۹۲ هجری قمری|۶۹۲ق]]) با استناد به [[آیه ۱۵۹ سوره نساء]]، [[عیسی‌ (پیامبر)|حضرت عیسی(ع)]] را تا زمان خود زنده معرفی می‌کند.<ref>اربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۸۹.</ref>

[[شیخ طوسی]] (درگذشت: [[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) در [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبة]] روایاتی را ذکر می‌کند که اشاره به طول عمر خارق العاده امام مهدی(عج) دارد.<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۴۱۹-۴۲۲.</ref> اربلی در [[کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب)|کشف الغمه]] روایاتی را مبنی بر عمر طولانی برخی انبیاء همچون [[الیاس (پیامبر)|الیاس(ع)]]، عیسی(ع) و خضر(ع) را دلیل بر امکان عمر طولانی ذکر کرده و سپس روایاتی را مبنی بر حیات امام مهدی(عج) تا زمان ظهور گزارش می‌کند.<ref>اربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۸۹-۵۱۹.</ref> [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]] (درگذشت: [[سال ۶۷۹ هجری قمری|۶۷۹]] یا [[سال ۶۹۹ هجری قمری|۶۹۹ق]]) نیز به اتفاق نظر میان شیعه و سنی در زنده بودن الیاس(ع) و خضر(ع) از انبیاء و [[سامری]] و [[دجال]] از اشقیاء اشاره کرده و بیان می‌دارد اگر این افراد می‌توانند زنده باشند، پس ولی خدا نیز می‌تواند عمر طولانی داشته باشد.<ref>ابن میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۲.</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] (درگذشت: ۱۰۹۱ق)‌ روایات وارد شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] در رابطه با طول عمر امام مهدی(عج) را در [[تواتر|حد تواتر]] می‌داند.<ref>فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۹۶۵.</ref>

بر اساس این دلیل علم برای مرگ علت می‌خواهد نه برای ادامه حیات. مرگ نبود شرایط حیات است. انسان به دلیل جهل و اطلاع ناکافی از عوامل بیماری و پیری توانایی‌ لازم برای کنترل آن‌ها نداشته و دچار مرگ‌ می‌شود. اگر کسی علم و ابزار لازم برای کنترل این عوامل همچون تغذیه، محیط، ژنتیک و ... را داشته باشد از نظر علمی می‌تواند عمر بسیار طولانی و حتی جاودان داشته باشد.<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الإمام الثاني عشر(ع)،‌ ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۷۶-۲۸۲؛ صافی گلپایگانی، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۱۶۱-۲۱۷؛ امینی، دادگستر جهان، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۵-۲۰۱.</ref>

[[شیخ صدوق]] در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کتاب کمال الدین و تمام النعمة]] فصلی را به ذکر مُعَمَّرین (افرادی با عمر طولانی) اختصاص داده است. وی در این فصل ده‌ها نفر را نام برده و گزارشی از زندگی آن‌ها ارائه کرده است. میان این افراد سنینی از ۱۲۰ تا ۳۰۰۰ سال وجود دارد. شیخ صدوق گزارش این افراد را مختص به شیعه ندانسته و بر این باور است که در کتب عامه نیز وجود چنین افرادی تایید شده است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۲-۵۷۶.</ref> او با ذکر این نمونه‌ها و با استناد به روایتی از پیامبر(ص) که در آن به تحقق وقایع امت‌های پیشین در امت اسلام اشاره می‌کند، تحقق چنین عمری را در مورد امام مهدی(عج) ممکن می‌داند.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۷۶.</ref> [[شیخ مفید]]،<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۹۴-۱۰۳.</ref> [[محمد بن علی کراجکی|کراجکی]]<ref>کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref> (درگذشت: [[سال ۴۴۹ هجری قمری|۴۴۹ق]])، [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۱۱۳-۱۲۶.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|امین الاسلام طبرسی]]<ref>طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالکتب الاسلامیة، ص۴۷۳-۴۷۶.</ref> (درگذشت: [[سال ۵۴۸ هجری قمری|۵۴۸ق]])، [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر طوسی]]<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص المحصل، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۳.</ref> (درگذشت: [[سال ۶۷۲ هجری قمری|۶۷۲ق]])، [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]]،<ref>ابن میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۱.</ref> [[علامه حلی]] (درگذشت: [[سال ۷۲۶ هجری قمری|۷۲۶ق]])،<ref>علامه حلی، مناهج الیقین فی اصول الدین، ۱۴۱۵ق، ص۴۸۲.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲۲۵-۲۹۳.</ref> (درگذشت: [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]])، لطف‌الله صافی گلپایگانی<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الإمام الثاني عشر(ع)،‌ ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۶.</ref> و [[ابراهیم امینی نجف‌آبادی|ابراهیم امینی]]<ref>امینی، دادگستر جهان، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۱-۲۰۲.</ref> (درگذشت: ۱۳۹۹ش) از دیگر علمای شیعه هستند که به دلایل تاریخی بر اثبات امکان طول عمر غیرعادی استناد کرده‌اند.

مسئله طول عمر امام مهدی(ع) علاوه بر طرح و بررسی در آثار مربوط به مهدویت و کتب اعتقادی امامیه، موضوع مستقل برخی کتاب‌ها بوده است. از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین این آثار می‌توان به کتابی با نام «البرهان على صحّة طول عمر الامام صاحب الزمان» اثر ابو الفتح محمّد بن على بن عثمان كراجكى از شاگردان شیخ مفید و متکلمان امامیه اشاره کرد. در اين اثر، دلايل عقلى و نقلى راز طول عمر و سرگذشت گروهى از معمّرين را ذکر کرده است. نخستین چاپ این اثر به عنوان بخشی از [[کنز الفوائد (کتاب)|کتاب کنز الفوائد]]، در سال [[سال ۱۳۳۲ هجری قمری|۱۳۳۲ق]] در [[تبريز]] به صورت سنگی بوده و با عنوان گنجينه معارف شيعه اماميه، توسط [[محمدباقر کمره‌ای|محمّد باقر كمره‌اى]] ترجمه شده است.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۲؛ رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۱۵؛ ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ص۲۴۸.</ref> به گفته مولف در آغاز این کتاب، سال نگارش آن [[سال ۴۲۷ هجری قمری|۴۲۷ق]] بوده است.<ref>کراجکی، کنزالفوائد، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref>  

*«دفع شبهة طول عمر الحجة(عج)» نگارش محمود بن محمد حسن شریعتمدار.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۳۰؛ رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۶۰.</ref>

*«طول عمر حضرت ولی عصر(عج)» اثر [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]].<ref>صافی گلپایگانی، طول عمر حضرت ولی عصر (عج)، ۱۳۸۶ش، شناسنامه کتاب.</ref>

*«منتظر جهان و راز طول عمر» نوشته [[سید احمد علم الهدی]].<ref>رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۲۶۸.</ref>

*«شگفتی در چیست؟» اثر محمد صالحی آذری.<ref>رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۹۴.</ref>

*کتاب «اثبات طول عمر امام زمان(ع)» نوشته سید مرتضی میرسعید قاضی.<ref>رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۸۵.</ref>

*«بحثى پيرامون طول عمر امام غائب» منتشر شده توسط دارالتبلیغ اسلامی قم.<ref>رفاعى، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)‏، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۱۴.</ref>

*«امام مهدی (عج ) - طول عمر» اثر هادی حسینی.<ref>حسینی، امام مهدی (عج ) - طول عمر، ۱۳۸۱ش، شناسنامه کتاب.</ref>

* آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن بن علی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.

* حسینی، هادی، امام مهدی (عج ) - طول عمر، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی ، شرکت به نشر، ۱۳۸۱ش.

* [https://hajj.ir/fa/69966 «درخشش نام اهل بیت بر دیوار مسجدالنبی محمد المهدی (عج) زنده است»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تاریخ درج مطلب ۲۵ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.

* رفاعى، عبد الجبار، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت(ع)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات‏، ۱۳۷۱ش.

* زینلی، [https://www.entizar.ir/article_70464_111441447b6682998e63e8d30f1782e4.pdf «‌‌امام‌ مهدی (ع) و طول عمر ( پیشینه و دلا‌ئل )»]، فصلنامه انتظار موعود، دوره ۲، شماره ۶،‌ پیاپی ۶، دی ۱۳۸۱ش.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏، ۱۳۷۲ش.

* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت، قم، دفتر تنظيم و نشر آثار حضرت آيت الله العظمی صافی گلپایگانی، ۱۳۹۱ش.

* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، طول عمر حضرت ولی عصر (عج)، قم، دفتر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ علی صافی گلپایگانی، ۱۳۸۶ش.

* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الأثر في الإمام الثاني عشر(ع)،‌ قم، مکتبة آية الله العظمى الصافي الگلپايگاني، وحدة النشر العالمية، ۱۳۸۰ش.

* صدر، محمدباقر، بحث حول المهدی (علیه السلام)، بیروت، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۷ق.

* طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی‏، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۰ق.

* علامه حلی، حسن بن یوسف، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران، منظمة الاوقاف و الشؤون الخیریة. دار الأسوة للطباعة و النشر، ۱۴۱۵ق.

* گنجی شافعی، محمد بن یوسف، البيان في أخبار صاحب الزمان، تهران، دار إحیاء تراث أهل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۴ق.

* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی عجل الله فرجه برپایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر، ۱۳۹۳ش.

{{امام زمان علیه السلام}}