حسن بن موسی خشاب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حسن‌ بن موسى الخشّاب؛''' راوى شيعى قرن دوم و سوم.

كنيه‌اش ابومحمد است و در اسناد روايات غالبا با نام حسن‌بن موسى<ref>خويى، ج 5، ص 145</ref> و در برخى روايات با لقب خشّاب آمده<ref>خویی، ج 5، ص 146، ج 23، ص 92</ref> كه ظاهرا ناظر به شغل چوب‌فروشى خود يا خاندانش است.<ref>سمعانى، ج 2، ص 366</ref>

از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب امام كاظم(ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران امام صادق(ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref>

با اينكه طوسى<ref>رجال، ص 398</ref> نام او را ذيل نام اصحاب امام حسن عسكرى(ع) آورده اما مستقيما از آن حضرت روايتى نقل نكرده<ref>رجال، ص 420</ref> بلكه عمده روايات وى با واسطه از امام صادق(ع) است.

راويان معتبر و محدّثان سرشناسى از خشّاب روايت كرده‌اند،<ref>خويى، ج 5، ص 392ـ395</ref> از جمله محمدبن حسن صفار قمى،<ref>صفّار قمى، ص 31، 78، 337، 527؛  طوسى، تهذیب، ج 5، ص 377، ج 6، ص 162</ref>على‌بن ابراهيم<ref>كلينى، ج 1، ص 337، ج 5، ص 470</ref> و سعدبن عبداللّه اشعرى.<ref>ابن‌قولويه، ص 84، 215، 427؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 202، ج 3، ص 200، 324</ref> همچنين حُمَيْدبن زياد روايات زيادى از خشّاب به نقل از حسن‌بن على‌بن يوسف معروف به ابن‌بَقّاح راوى شيعى كه از اصحاب امام صادق(ع) روايت كرده شنيده است.<ref>كلينى، ج 2، ص 87، 114، 467، 621، ج 3، ص 504، ج 5، ص 34، 147، 325، ج 6، ص 297، 300، 539؛  خويى، ج 5، ص 392ـ395، ج 23، ص 343ـ344</ref>

رجاليان متقدم حسن‌بن موسى را توثيق كرده و از وجوه اصحاب شمرده و او را به علم و كثرت حديث ستوده‌اند.<ref>نجاشى، ص 42؛ ابن‌داوود حلّى، ص 78؛ علامه حلّى، ص 104</ref>

شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> دلايل بهبهانى را نقد كرده و نقل قميان از وى را دليل ثقه‌بودن او ندانسته است، زيرا در بين آنان افرادى هستند كه غث‌وسمين را نقل مى‌كنند و محدثان قُمىِ اهل نقد همچون احمدبن محمدبن عيسى اشعرى و ابن‌وليد نيز از آنها روايت نمى‌كنند. همچنين به نظر او استثنا نشدن وى از راويانى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت كرده، حداكثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمى‌كند.<ref>مامقانى، ج 21، ص90ـ91، پانويس محيى‌الدين مامقانى؛خويى، ج 1، ص 74ـ75</ref>

موضوع بيشتر روايات خشّاب، فقهى<ref>كلينى، ج 3، ص 542، ج 5، ص 147، 470، ج 6، ص 252، 297، 300، 305، ج 7، ص 173؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 138، 202، 237ـ238، 337، 444، ج 2، ص 53ـ54، 297، 358؛ اردبيلى، ج 1، ص 227ـ228؛ خويى، ج 5، ص 391ـ395، ج 23، ص 343ـ 344</ref> يا اعتقادى با مضامينى چون صفات خدا،<ref>كلينى، ج 1، ص 127؛ ابن‌بابويه، التوحید، ص 316ـ317؛ كشى، ص 279ـ280</ref> شأن و منزل اهل‌بيت و امامان شيعه،<ref>صفّار قمى، ص 31، 37، 60، 65، 77ـ78، 81، 91ـ92، 98، 125، 138، 226، 340، 500؛ كلينى، ج 1، ص 180، 192، 221، 275</ref> علم امام،<ref>صفّار قمى، ص 232ـ234، 242ـ243، 337، 346ـ347، 413، 440؛ كلينى، ج 1، ص 229؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص 412؛ كشّى ص 614</ref> مسئله غيبت<ref>كلينى، ج 1، ص 337؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص360، 382</ref> و ردّ غُلات<ref>كشّى، ص 225ـ226</ref> است.

*ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲، چاپ افست قم (بی‌تا).

*ابن‌قولویه، کامل‌الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.

*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983؛

*کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکنب الاسلامیه،1388ق.

{{col-end}}

{{پایان}}